Dirk Drubbel: De weg naar Homo sapiens ( deel 3 : De eerste Homo species: van Homo habilis tot Homo ergaster)

In "de weg naar Homo sapiens" zijn we aanbeland bij het genus Homo. Leden van het genus Homo verlieten ca. 2.0 Ma geleden het Afrikaanse continent (*) en emigreerden naar Azië en Oost-Europa en bereikten 1.2 Ma geleden ook West-Europa.
(*) Alhoewel er geen fossielen van de Australopithecus of de Paranthropus zijn gevonden buiten Afrika blijft de mogelijkheid bestaan dat ook zij emigreerden naar Azië. In dat geval is het mogelijk dat het geslacht Homo in Azië ontstond.

In deel 3 maken we onder meer kennis met Homo habilis de "handy man" en met een migrant de Homo georgicus. We bespreken ook enkele controversiële species zoals de Homo rudolfensis en de Homo ergaster.

De weg naar Homo sapiens - index
http://dirkdrubbel.blogspot.be/2014/08/de-weg-naar-homo-sapiens-index.html

De Evolutie van het Homo genus

Homo habilis

http://en.wikipedia.org/wiki/Homo_habilis

- Homo habilis leefde 2.4-1.6 Ma geleden in het vroege (*) Pleistoceen.
(*) Homo habilis, de " handige mens" leefde in het Gelasien d.i. in de internationaal gebruikte geologische tijdschaal de onderste etage of de vroegste tijdsnede in het Pleistoceen ( 2.588 -1.806 Ma geleden).

http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/species/homo-habilis
http://www.macroevolution.net/homo-habilis.html
http://www.stanford.edu/~harryg/protected/chp20.htm

OH 7 - OH 8 -OH 13 -OH 16

Olduvai kloof

- De "Olduvai gorge" is een 50 k lange kloof in het Noorden van Tanzania in de Great Rif Valley, een breuk veroorzaakt door het uit elkaar bewegen van twee tektonische platen.
Wegens de talrijke belangrijke paleontologische vondsten wordt de Olduvai kloof de " cradle of humankind" genoemd.
De naam is afkomstig van een Sansevieria plant die in de kloof groeit en door de Masaï "Oldupai" wordt genoemd.
http://www.inclusiveholidaysafrica.com/tz-olduvai-gorge.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Olduvai_Gorge
http://en.wikipedia.org/wiki/Great_Rift_Valley

Homo habilis
(OH7) - holotype

- Het waren Mary en Louis Leakey die voor het eerst de Homo habilis beschreven na hun ontdekking in 1960 in de Olduvai kloof/Tanzania waar ze een onderkaak van een kind (OH 7) (*) en fragmenten van een linker voet (OH 8) vonden.
(*) De onderkaak werd gevonden door Jonathan Leakey, de zoon van Mary en Louis Leakey, en werd dan ook "Jonny's child" genoemd
- Beide fossielen werden gedateerd op 1.75 Ma oud
- De onderkaak is tengerder dan bij de Australopithecus en de Paranthropus soorten. De tanden zijn kleiner wat wijst op een rijker dieet (o.a. vlees) dat minder kauwen vergde.

Homo habilis
(OH8)

- De voet lijkt meer op die van de moderne mens met een grote teen die minder uitwijkt (*) dan bij de Australopithecus en de Paranthropus soorten.
(*) Uitwijkende grote teen is nuttig voor het vastgrijpen bij het klimmen.
http://archaeologyinfo.com/homo-habilis/

Homo habilis " George"
(OH16)

- De Leakeys ontdekten in 1963 in de Olduvai kloof een schedelfragment (OH16) (*) van 1.7 Ma oud en met een herseninhoud van ca.640 cc.
(*) De fossielen kregen de bijnaam "George"

http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/fossils/oh-16

Homo habilis "Cindy"
(OH 13)

- In 1963 ontdekten ze ook een onderkaak met tanden, een stuk van en bovenkaak en schedelfragmenten (OH13) (*) die 1.6 Ma oud waren . Hier werd de herseninhoud geschat op 650 cc.
(*) De fossielen kregen de bijnaam "Cindy"

OH 24

Homo habilis
"Twiggy"
(OH24)

- In 1968 ontdekte Peter Nzube een platgedrukte schedel (OH24) . De schedel was 1.8 Ma oud en uit een nog aanwezige tand werd afgeleid dat het ging om een schedel van een jong volwassen vrouw (*) met een hersencapaciteit van 600 cc.
(*) Uit de slijtage aan de tanden kon men uitmaken dat het om een jong volwassene ging. Omdat de schedel platgedrukt was gaf men het de naam "Twiggy" naar de toenmalige bekende Britse mannequin "Twiggy"

http://www.evolution-mensch.de/thema/funde/hha_oh24.php
http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/fossils/oh-24-0
http://hominines.portail-svt.com/articles.php?lng=fr&pg=40
http://www.evolution-mensch.de/thema/funde/hha_oh24.php

KNM-ER 1813

Kamoya Kimeu

- In 1970 ontdekte de bekende fossielenjager Kamoya Kimeu een nagenoeg volledige schedel in Koobi Fora/ Kenia.

http://en.wikipedia.org/wiki/Kamoya_Kimeu
http://www.lucyonline.nl/voorouders/kamoya-kimeu.htm

Homo habilis
(KNM-ER 1813)

- De schedel van 1.9 Ma oud had een herseninhoud van 510 cc, die betrekkelijk klein was in vergelijking met andere vondsten.
De schedel behoort waarschijnlijk aan een, te oordelen naar grootte van de tanden, volwassen jonge vrouw.

http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/fossils/knm-er-1813
http://www.talkorigins.org/faqs/homs/1813.html

KNM-ER 1805

Homo habilis
(KNM-ER 1805)

- In 1973 werd in Koobi Fora drie bijeen passende schedelfragmenten gevonden van 1.74 Ma oud die aan de Homo habilis werden toegeschreven. De herseninhoud werd geschat op 580 cc

http://web.mesacc.edu/dept/d10/asb/origins/koobi/knm1805.html

OH 62

"Dik-dik hominid"

-In 1986 ontdekten Tim White en Donald Johanson in de Olduvai kloof/Tanzania fossielen van 1.8 Ma oud.
Het betrof schedelfragmenten, tanden en fragmenten van de onderste en bovenste ledematen.
- Na de samenstelling van de schedel wees alles in de richting van Homo habilis.
De humerofemoral- index (*) van 95 wees echter in de richting van de Australopithecus.
(*) de "humerofemoral-index" is de verhouding humerus/femut x 100.
Die is voor de moderne mens = 70 en voor apen =>100
"Lucy" had de index 85.
http://elucy.org/Main/ArmsAmpLegs.html

- De index was voer voor discussie met de vraag of de gevonden ledematen dermate beschadigd waren zodat een betrouwbare meting onmogelijk was.

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2221028
http://www.hopkinsmedicine.org/FAE/CBR2009AJPA.pdf
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0047248404000181
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2221028
http://www.gwu.edu/~hogwash/BW_PDFs/RP133.pdf

Homo habilis (illustratie)

- De Homo habilis was kleiner van postuur dan de meeste Australopethici maar met een grotere herseninhoud:
lengte : 1.0 -1.30 m
gewicht : 32 kg
hersenvolume : 600-700 cc

http://www.becominghuman.org/node/homo-habilis-essay

- In Bed1 & 2 (*) in de Olduvai kloof werden stenen werktuigen gevonden uit de Oldowan periode (**)
(*) De verschillende lagen in de Olduvai kloof worden "Bedden" genoemd en gaan van de oudste
Bed I tot Bed IV
(**) De Oldowan periode is de oudste periode ( 2.6-1.7 Ma ) van het vroeg Paleolithicum . Het is het eerste tijdperk van de prehistorie waar stenen werktuigen gevonden werden. De naam is afgeleid van de Olduvai kloof waar ze voor het eerst door Mary en Louis Leakey gevonden werden.

- In Bed I werden overblijfselen gevonden van de Paranthropus boisei en de Homo habilis. In Bed IV werden er bovendien overblijfselen van de Homo erectus gevonden. Doorgaans wordt de H.habilis , de "handige" , genoemd als de eerste soort (*) die stenen werktuigen maakte, maar wegens de aanwezigheid van meerdere Hominini blijft dit onzeker.
(*) In Gona/Ethiopië werden de oudste stenen werktuigen, van ca. 2.5 Ma oud, gevonden.

Oldowan werktuigen
(choppers)

Oldowan werktuigen
(flakes)

http://lithiccastinglab.com/gallery-pages/oldowanstonetools.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Oldowan
http://www.futura-sciences.com/fr/news/t/paleontologie/d/les-plus-vieux-outils-des-hominides_33203/
http://www.hominides.com/html/prehistoire/oldowayen.php

*** Controverse*********************************************************

- Een aantal wetenschappers betwijfelen of de "habilis" tot het geslacht "Homo" behoort of eerder tot het geslacht "Australopithecus" of "Paranthropus".
Ze komen tot die conclusie onder meer omdat de tanden van de "habilis" heel snel blijken te groeien zoals bij de Australopithecus en dat de slijtage aan de tanden aantoont dat zijn dieet enkel bestond uit planten en fruit zoals bij de Paranthropus boisei en niet uit een gevarieerd menu met vlees zoals bij de Homo erectus, die ze als de oudste soort van het geslacht beschouwen.
Vraag is of dat bij de classificering het dieet en de groei van tanden zwaarder doorweegt dan bv. de herseninhoud die bij de "habilis" beduidend groter was dan bij de Australopithecus of de Paranthropus.
http://www.kennislink.nl/publicaties/verwoede-strijd-rond-homo-habilis

**************************************************************************

Homo rudolfensis

http://en.wikipedia.org/wiki/Homo_rudolfensis
http://www.macroevolution.net/homo-rudolfensis.html

KNM-ER 1470

Homo rudolfensis
KNM-ER 1470

- In 1972 ontdekte Bernard Ngeneo, een veldwerker van het team van Richard en Meave Leakey, in Koobi Fora aan de oostzijde van Lake Turkana (*)in Kenia fragmenten van een schedel (KNM-ER 1470)
- De schedel werd aanvankelijk verkeerd gedateerd op 3.0 Ma maar later bijgesteld op 1.9 Ma.
(*) Lake Turkana is het vroegere Lake Rudolf
http://skeptics.stackexchange.com/questions/9676/is-knm-er-1470-evidence-that-other-dating-methods-other-than-the-fossil-record-a

Bernard Wood

- De reconstructie met 150 schedelfragmenten werd uitgevoerd (*) door de paleontoloog Meave Leakey en de anatoom Bernard Wood.
http://home.gwu.edu/~bwood/

(*) Ook Alan Walker speelde een rol maar hij aanvaardde niet de stelling van een nieuwe Homo soort.

- Na de reconstructie vielen verschillende menselijke trekken op, zoals het platte gezicht, de ronde schedel en het hersenvolume van 750 cc. De wortels van de tanden toonden aan dat het individu grote tanden (*) had maar dat de schedelkam voor de aanhechting van sterke kauwspieren ontbrak.
(*) De tanden van de KNM-ER 1740 waren horizontaal afgesleten wat wees op een dieet van een herbivoor ( zoals de Paranthropus) terwijl de tanden van de H.habilis meer reliëf vertoonden wat wees op het dieet van een omnivoor.

- Er ontstond meteen twijfel omdat deze aspecten niet pasten in de evolutielijn (*) tussen de Autralopithecus en de toen bekende Homo erectus.
(*) De kenmerken van de 1.9 Ma oude schedel waren moderner dan de toen bekende Homo erectus die gedateerd was op 1.6 Ma.

- In 1992 stelde de anatoom Bernard Wood de KNM-ER 1470 onder te brengen in een nieuwe soort Homo rudolfensis.(*) Hierbij werd dus verondersteld dat er twee soorten van het geslacht Homo naast elkaar leefden de H.habilis en de H.rudolfensis.
(*) Volgens de meeste antropologen zijn de verschillen tussen de KNM-ER 1740 en de KNM-ER 1813 ( een vrouwelijke H.habilis) te groot om ze toe te schrijven aan seksueel dimorfisme.

http://www.becominghuman.org/node/homo-rudolfensis-essay
http://www.talkorigins.org/faqs/homs/1470.html
http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/fossils/knm-er-1470
http://www.trueorigin.org/skull1470.asp
http://archaeologyinfo.com/knm-er-1470/
http://www.lucyonline.nl/voorouders/homo%20rudolfensis%20(schedel-1470).htm
http://www.livescience.com/7224-controversial-human-ancestor-major-facelift.html

Timothy Bromage

- Timothy Bromage voerde in 2007 op de KNM-ER 1470 een computergestuurde reconstructie uit.

http://www.nyu.edu/dental/nexus/issues/summer2011/583
http://www.nyu.edu/gsas/program/biomaterials/tgbromage.htm

Links : reconstructie Bernard Wood
Rechts : reconstructie Timothy Bromage

- De hoek van de onderkaak en de schedel werd gewijzigd waardoor de onderkaak naar voor kwam te liggen. Hierdoor werd de schedelinhoud verkleind naar 525 cc en kreeg de schedel een meer het uiterlijk van de Australopithecus en de Paranthropus.
http://www.trueorigin.org/skull1470.asp
http://www.biology-blog.com/blogs/permalinks/3-2007/mans-earliest-direct-ancestors.html

KNM-ER 62000

Louise Leakey

- In het kader van het KFRP (Koobi Fora Research Project) ontdekte een onderzoeksteam, onder leiding van Meave en Louise Leakey,in de jaren 2007-2009 ten Oosten van Lake Turkana/Kenia fossielen van ca.1.85 Ma oud .

http://en.wikipedia.org/wiki/Louise_Leakey
http://www.ted.com/speakers/louise_leakey.html

http://www.leakey.com/bios/sample-page

KNM-ER 62000
Face

KNM-ER 60000
Mandible

KNM-ER 62003
fragment onderkaak

- Het betrof een gezicht (KNM-ER 62000), een onderkaak (KNM-ER 60000) en een fragment van een onderkaak (*) (KNM-ER 62003)
http://www.nature.com/nature/journal/v488/n7410/fig_tab/nature11322_F2.html
(*) De fossielen werden gevonden op amper 10 km waar KNM-ER 1470 werd gevonden.

Fred Spoor

- Dr. Fred Spoor evolutie-anatoom aan het Max Planck instituut coördineerde de studie van de fossielen

http://www.eva.mpg.de/evolution/staff/spoor/index.htm
http://www.ucl.ac.uk/cdb/research/spoor

KNM-ER 1470 met
KNM-ER 62000 en KNM-ER 60000

- De nieuwe gevonden fossiele lijken te passen bij de KNM-ER 1470, wat het bestaan (*)van Homo rudolfensis zou bevestigen.
(*) In dit geval zouden er in Afrika 4 Hominini in dezelfde periode geleefd hebben : de P.boisei, de H.habilis, de H.rudolfensis en de H.erectus.

http://www.lucyonline.nl/voorouders/homo%20rudolfensis_nieuwe_vondsten_in_2012.html
http://www.turkanabasin.org/discovery/knmer60000/
http://www.nytimes.com/2012/08/09/science/new-fossils-indicate-offshoots-in-human-family-tree.html?_r=0
http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-19184370http://www.turkanabasin.org/2012/08/new-fossils-from-the-turkana-basin-shed-light-on-early-human-evolution/
http://blogs.smithsonianmag.com/hominids/2012/08/multiple-species-of-early-homo-lived-in-africa/
http://blogs.scientificamerican.com/observations/2012/08/09/kenyan-fossils-rekindle-debate-over-early-human-diversity/
http://thesantosrepublic.com/2012/08/new-knm-er-fossils-shed-light-meet-our-ancient-distant-cousins/
http://www.eva.mpg.de/press/news/2012-08-08-evolution-homo.html
http://www.sci-news.com/othersciences/anthropology/article00528.html
http://www.nature.com/nature/journal/v488/n7410/full/nature11322.html#/ref18
http://www.cosmosmagazine.com/news/5876/early-man-was-not-alone
http://commcgi.cc.stonybrook.edu/am2/publish/General_University_News_2/New_Kenyan_Fossils_Shed_Light_On_Early_Human_Evolution.shtml
http://news.nationalgeographic.com/news/2012/08/120808-human-evolution-fossils-homo-nature-science-meave-leakey-flat/
http://www.nature.com/news/fossils-point-to-a-big-family-for-human-ancestors-1.11144
http://lightyears.blogs.cnn.com/2012/08/08/fossils-complicate-human-ancestor-search/?hpt=hp_t3
http://www.futurity.org/top-stories/fossils-confirm-early-humans-with-flat-faces/
http://archaeologyinfo.com/homo-rudolfensis/

Homo gautengensis

http://en.wikipedia.org/wiki/Homo_gautengensis

Homo gautengensis
(Stw 35)

- In de grotten van de " Cradle of Humankind " werden er over de jaren verschillende fossielen van het geslacht Homo gevonden, o.a. in Swartkrans werden er gevonden van 1.8-1.9 Ma en van 1.0 - 0.6 Ma oud, in de Gondolin grotten werden fossielen gevonden van 1.8 Ma oud en in de grotten van Sterkfontein werd in Member 5 (*) een nagenoeg volledige schedel gevonden met bijhorende bovenkiezen (Stw 35) van 1.5 -1.8 Ma oud.
(*) "Member" is de benaming van de geologische lagen in Sterkfontein. ( vgl. met de benaming "Bed" voor de geologische lagen on de Olduvai kloof)

Philip Tobias

- In 1980 werd Stw 35 volgens Philip Tobias e.a. geclassificeerd als Homo habilis.
Bij de opgraving werden stenen werktuigen gevonden en verbrande botten van dieren, hetgeen erop zou wijzen dat er vuur kon gemaakt worden.

- Bepaalde kenmerken zoals de beperkte hersenvolume (465 cc), de "facial angle" (*) (53) en de grote tanden, die wijzen op een uitsluitend plantaardig dieet, deed twijfel rijzen of de Stw 53 werkelijk afkomstig was van een Homo habilis.
(*) "Facial angle" is de hoek die gevormd wordt door de denkbeeldige lijn die loopt van het voorhoofd naar de bovenste snijtanden met de lijn die loopt vanaf het oor naar diezelfde snijtanden.

Pan troglodytes : hersenvolume 394 cc - Facial angle 56
H.habilis            : hersenvolume 660 cc - Facial angle 67.5
A.africanus        : hersenvolume 480 cc - Facial angle 53
Stw 53               : hersenvolume 465 cc - Facial angle 53
Homo sapiens   : hersenvolume 1345 cc - Facial angle 85

Darren Cunroe

- In 2010 stelt de anthropoloog Darren Curnoe voor de om verschillende fossielen ( Stw 53 e.a.) die gevonden werden in Zuid-Afrika onder te brengen in een nieuwe soort Homo gautengensis.(*)
(*) "gautengensis" naar de naam van de Zuid-Afrikaanse provincie "Gauteng" waar zich de sites Sterkfontein, Swartkrans en Gondolin bevinden.
http://www.bees.unsw.edu.au/staff/darren-curnoe

- Volgens Curnoe was de H.gautengensis 0.95 m lang en woog 50 kg.
- Homo gautengensis was een nauwe verwant van de Homo sapiens maar geen directe voorvader. Hij leefde in zuidelijk Afrika samen met de Australopithecus sediba.

http://news.discovery.com/human/human-ancestor-tree-swinger.html
http://www.wired.co.uk/news/archive/2010-05/25/homo-gautengensis-raises-questions-over-humanitys-origins
http://www.bradshawfoundation.com/origins/homo_gautengensis.php
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0018442X10000727

http://anthropology.net/2010/05/21/another-homo-in-the-family/
http://www.msnbc.msn.com/id/36177857/ns/technology_and_science-science/t/tree-swinger-may-be-earliest-human/

http://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2FBF02381216

http://blog.hmns.org/tag/homo-gautengensis/http://archaeokosmos.wordpress.com/2010/06/29/new-hominid-species-discovered-homo-gautengensis/

Homo georgicus

http://simple.wikipedia.org/wiki/Homo_georgicus
http://www.bradshawfoundation.com/origins/homo_erectus_georgicus.php

David Lordkipanidze

- In de jaren 1999 - 2001 heeft een internationaal team onder leiding van de antropoloog David Lordkipanidze in Dmanisi verschillende fossielen gevonden van 1.8 Ma oud.
http://en.wikipedia.org/wiki/David_Lordkipanidze

-
In 2002 werden de fossielen die in Dmanisi/Georgië (*) werden gevonden gecatalogeerd als een nieuwe soort Homo georgicus.

Dmanisi site

(*) De site in Dmanisi is gelegen onder een middeleeuwse stad die een knooppunt was van zijderoute uit Byzantium, Perzië en Armenië
http://www.donsmaps.com/dmanisi.html

- D 211

Homo georgicus
Onderkaak (D211)

- Een onderkaak (D211) die in 1991 werd ontdekt was de eerste belangrijke (*) ontdekking.
(*) Tot dan hielden de paleoantropologen het niet voor mogelijk dat het geslacht Homo zich vóór 1 Ma geleden buiten Afrika bevond.
http://www.futura-sciences.com/fr/news/t/homme/d/les-plus-anciens-ossements-humains-hors-dafrique_12950/

- D 2280 & D 2282

- In 1999 werden twee schedels gevonden, de D 2280 met een herseninhoud van 750 cc en de D 2282 met een herseninhoud van slechts 650 cc.

Homo georgicus
schedel (D2280)

Homo georgicus
schedel (D2282)

http://www.sciencemag.org/content/288/5468/1019.full

- D 2600

- In 2000 werd de onderkaak D2600 ontdekt die geldt als het holotype van Homo georgicus.

Homo georgicus
onderkaak D 2600
(holotype)

- D 2700

- In 2001 werd een schedel (D 2700) met de bijpassende onderkaak (D 2735) gevonden . Ook deze schedel had een kleine (*) herseninhoud van ca. 600 cc.

(*) Volgens bepaalde antropologen lijkt de D2700 op de KNM-ER 1813 die gecatalogeerd is als Homo habilis.

http://www.sciencemag.org/content/297/5578/85.full

http://www.public.wsu.edu/gened/learn-modules/top_longfor/timeline/23_h_georgicus.html

http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=first-humans-to-leave-afr

Homo georgicus
schedel (D 2700)

Homo georgicus
Onderkaak (D 2735)

- D 3444

- In 2002 werd een schedel (D3444) opgegraven met de bijpassende onderkaak (D3900) die was vervormd omdat de tanden reeds een hele tijd vóór de dood waren uitgevallen.

De groep moet zich over dit individu hebben ontfermd om hem te voeden met voedsel dat niet diende gekauwd te worden, hetgeen wijst op sociaal gedrag (*).

(*) Werd het individu gevoed met beenmerg ? Het is 0.5 Ma wachten tot bij de Homo neanderthalensis vooraleer aanwijzingen van sociaal gedrag werden gevonden.

http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/fossils/d3444

http://link.springer.com/chapter/10.1007%2F978-90-481-9036-2_14?LI=true

Homo georgicus
schedel (D3444)

H.georgicus
Dmanisi - 3 skulls

http://news.nationalgeographic.com/news/2002/07/0703_020704_georgianskull_2.html

http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/2082622.stm

- In 2007 werd werden gedeelten van een skelet opgegraven o.a. een dij- en scheenbeen, een fragment van een schouderblad, sleutelbenen, wervels en enkele bovenarmbeenderen.

http://www.nytimes.com/2007/09/19/science/19cnd-fossil.html?_r=0

http://news.nationalgeographic.com/news/2007/09/070919-human-fossil.html

Homo georgicus
gedeelte skelet

Homo georgicus
(illustratie)

- Afgaande op de lengte van de beenderen gaat men er van uit dat de Homo georgicus ca. 1.50 m lang was en 50 kg woog.
(*) De illustratie is gebaseerd op de schedel D2700 en de onderkaak D2735

- De Homo georgicus vertoont primitieve kenmerken wat betreft de schedel en de bijhorende hersencapaciteit alsook de bovenste ledematen die verwijzen naar Homo habilis. De onderste ledematen daarentegen zijn sterk geëvolueerd en verwijzen naar de Homo erectus.

- De Homo georgicus blijft controversieel. De fossielen die in Dmanisi werden gevonden zijn de eerste overblijfselen van het Homo geslacht die in Eurazië werden gevonden.

Aanvankelijk werden de fossielen toegeschreven aan Homo erectus. In 2002 werden ze toegewezen aan een nieuwe soort de Homo georgicus. Sinds 2006 is er een ommekeer en wordt een groot deel van de fossielen toegeschreven aan de Homo erectus (*).
(*) De Homo georgicus is kleiner en tengerder dan de Aziatische Homo erectus. Zijn hersenvolume is vergelijkbaar met de Homo habilis en dus kleiner dan bij de Homo erectus.
Vermits de voorouders van de Homo georgicus Afrika verlaten hebben vóór het verschijnen van de Homo erectus, beschouwen bepaalde antropologen de fossielen van Dmanisi als een geografische variant van de Homo erectus of Homo ergaster . Hij wordt ook beschreven als Homo erectus georgicus.

http://www.talkorigins.org/faqs/homs/d2700.html
http://noliesradio.org/archives/5442
http://www.macroevolution.net/homo-georgicus.html
http://www.balcanicaucaso.org/eng/Regions-and-countries/Georgia/The-homo-georgicus-the-oldest-European-man-106608
http://www.hominides.com/html/ancetres/ancetres-homo-georgicus.php
http://www.perfettaletizia.it/archivio/infomazione/evoluzionismo/inglese/Homo/Homo_georgicus.htm
http://hominines.portail-svt.com/articles.php?lng=fr&pg=41
http://anthropology.net/2007/09/19/dmanisis-paleoanthropological-importance/
http://www.bbc.co.uk/sn/prehistoric_life/human/human_evolution/leaving_home1.shtml
http://anthro.palomar.edu/homo/homo_2.htm
http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/2645183.stm

**** Recentste opgraving *******Nieuwe theorie ? ***************************************

- In 2013 wordt melding gemaakt van de vondst van een 5e schedel (D4500) die past op de vroeger gevonden onderkaak (D2600) en gemeenzaam " skull 5" genoemd wordt.

- De schedel is lang vertoont prognatisme, heeft zware kaken, sterke tanden en een kleiner hersenvolume van 546 cc.

Dmanisi skull 5
D4500+D2600

Dmanisi
Skull 5 in situ

- Volgens de antropologen Marcia Ponce de León en Christoph Zollikofer zijn de verschillen (*)tussen de 5 individuen uit Dmanisi en komende uit eenzelfde geologisch tijdvak niet groter dan de onderlinge verschillen die werden vastgesteld bij opgegraven fossielen in Afrika. Fossielen niet afkomstig uit dezelfde geografische ligging en uit een ander tijdvak en toch aanleiding waren tot het benoemen van een aparte species.
(*) Zo is de hersencapaciteit 546 cc van D4500 maar 73 % van de hersencapaciteit 750 cc van
D 2280

Marcia Ponce de León

Christoph Zollikofer

http://www.aim.uzh.ch/morpho/wiki/People/Marcia
http://www.aim.uzh.ch/morpho/wiki/People/Zolli

- Uitgaande van die vaststellingen zou men kunnen besluiten dat vele leden (*) van het geslacht Homo , de Homo habilis, de Homo ergaster, de Home georgicus, de Homo rudolfensis en de Homo gautengensis eigenlijk tot één species behoren die in Afrika ontstond bv. de Homo erectus .
(*) Men kan zich bv. ook afvragen of er 2 species, de Homo ergaster en de Homo habilis uit Afrika migreerden.

http://www.science20.com/news_articles/dmanisi_skull_homo_habilis_homo_erectus_belonged_same_species_study-122614
http://blogs.voanews.com/science-world/2013/10/18/study-suggests-a-significant-change-to-human-history/
http://www.livescience.com/40505-earliest-humans-one-species.html
http://www.sciencemag.org/content/342/6156/326
http://www.sciencemag.org/content/342/6156/297.summary
http://news.nationalgeographic.com/news/2013/10/131017-skull-human-origins-dmanisi-georgia-erectus/
http://www.nytimes.com/2013/10/18/science/fossil-skull-may-rewrite-humans-evolutionary-story.html?_r=0
http://www.smh.com.au/technology/sci-tech/18-millionyearold-skull-gives-glimpse-of-our-evolution-20131018-2vqtj.html
http://mbtimetraveler.com/tag/paleoanthropologist-marcia-s-ponce-de-leon/
http://www.sciencedaily.com/releases/2013/10/131017173906.htm

************************************ Recentste opgraving *******Nieuwe theorie ? ***

Homo ergaster

http://en.wikipedia.org/wiki/Homo_ergaster
http://www.macroevolution.net/homo-ergaster.html
http://www.christopherseddon.com/2009/01/homo-ergaster.html

- De verspreiding van Homo ergaster beperkt zich tot Zuid-Afrika (Swartkrans) en Oost-Afrika (Olduvai en Lake Turkana) waar hij leefde van 1.9 - 1.4 Ma geleden.

Handbijlen
(Acheuléen)

- De naam "ergaster" is afgeleid van het Griekse
" ἐργαστήρ " wat " werkman " betekent.
De Homo ergaster wordt geassocieerd met het gebruik van de handbijlen uit de Acheuléen periode.
http://en.wikipedia.org/wiki/Acheulean
http://www.hominides.com/html/prehistoire/acheuleen.php

- OH 9

- In 1960 ontdekte Louis Leakey in de Olduvai kloof/Tanzania (*) een schedel (OH9)van 1.2 - 1.5 Ma oud en een hersencapaciteit van 1065 cc . De schedel werd geclassificeerd als Homo ergaster.
(*) In dezelfde periode werden op dezelfde site verschillende fossielen o.a OH 7 en OH 8 van de Homo habilis gevonden.

Louis Leakey

Homo ergaster
(OH 9)

- De schedel vertoont meer overeenkomst met de Sangiran 17, een Homo erectus schedel van 1.0 -1.6 Ma oud die in Sangiran/Java werd gevonden dan met andere in Afrika gevonden schedels van Homo ergaster. Dit zou er op wijzen dat ofwel de Homo erectus terug emigreerde uit Azië naar Afrika of dat de Homo ergaster en de Homo erectus één en dezelfde Homo species zijn.
http://www.talkorigins.org/faqs/homs/lleakey.html
http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/fossils/oh-9
http://www.efossils.org/page/boneviewer/Homo%20ergaster/OH%209

- SK 847

- In 1969 ontdekte de paleoantropoloog Ronald Clarke in Swartkrans/Zuid- Afrika een schedelfragment (SK 847) van 1.5 Ma oud dat later aan de Homo ergaster werd toegeschreven.

Ronald Clarke

SK 847

http://en.wikipedia.org/wiki/Ronald_J._Clarke
http://www.wits.ac.za/academic/research/ihe/staff/7134/ronclarke.html
http://www.efossils.org/page/boneviewer/Homo%20ergaster/SK%20847

Richard Leakey

Een team onder leiding van Richard Leakey ontdekte in de 70-er jaren verschillende fossielen van de Homo ergaster .
http://www.talkorigins.org/faqs/homs/rleakey.html

- KNM-ER 992

Homo ergaster
Mandible (KNM-ER 992)
holotype

- In 1971 ontdekte een team van Richard Leakey in Ileret site in Koobi Fora ten oosten van Lake Turkana/Kenia een onderkaak (KNM-ER 992).
- De onderkaak van een volwassen individu was 1.5 Ma oud en werd het holotype voor de Homo ergaster.
http://www.efossils.org/page/boneviewer/Homo%20ergaster/KNM-ER%20992

- KNM-ER 3773

Bernard Ngeneo

- In 1795 vond Bernard Ngeneo, een medewerker in het team van Richard Leakey, in Koobi Fora/ Kenia een schedel (KNM-ER 3733) van 1.75 Ma oud.
De schedel van een vrouwelijke volwassene had een hersencapaciteit van 850 cc en werd toegeschreven aan Homo ergaster.

Homo ergaster
(KNM-ER 3733)

(*) De schedel die in Koobi Fora in 1975 door Bernard Ngeneo werd gevonden wordt zowel beschreven als KNM-ER 3733 dan als KNM-ER 3773.

http://www.efossils.org/page/boneviewer/Homo%20ergaster/KNM-ER%203733http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/fossils/knm-er-3733
http://www.talkorigins.org/faqs/homs/3733.html
http://australianmuseum.net.au/image/Female-Homo-ergaster-skull/
http://books.google.be/books?id=RGGVsCPuv1cC&pg=PA65&lpg=PA65&dq=knm-er+3773+skull&source=bl&ots=NH_2JHo6F6&sig=oGwLKlij6gmarZFPWn_PPlM9FeA&hl=en&sa=X&ei=tB30UMzoC_Cq0AWXoID4Aw&ved=0CDIQ6AEwAQ#v=onepage&q=knm-er%203773%20skull&f=false
http://archaeologyinfo.com/homo-erectus/

- KNM-ER 3883

Alan Walker en Richard Leakey

- In 1976 ontdekten Alan Walker en Richard Leakey opnieuw een schedel (KNM-ER 3883) op de Ileret site in Koobi Fora / Kenia.

Homo ergaster
(KNM-ER 3883)

- De schedel was 1.5 - 1.65 Ma oud en vertoont gelijkenissen met de KNM-ER 3733, maar is robuuster van bouw o.a. door een grotere wenkbrauwboog.

http://www.efossils.org/page/boneviewer/Homo%20ergaster/KNM-ER%203883

- Turkana boy

Homo ergaster
"Turkana boy"
(KNM-WT 15000)

- In 1984 ontdekt de bekende fossielenjager Kamoya Kimeu, lid van een onderzoeksteam dat onder leiding stond van Richard Leakey en Alan Walker in de Nariokotome site ten westen van Lake Turkana/Kenia een bijna volledig skelet (KNM-WT 15000) van 1.53 Ma (*) oud.
(*) Het skelet lag tussen twee vulkanische lagen en werd radiometrisch gedateerd met de K/Ar en de Ar39/Ar40 methode.
Het skelet (*) wordt door de paleoantropoloog Bernard Wood in 1992 ingedeeld bij Homo ergaster.
(*) Het skelet krijgt de bijnaam " Turkana boy" en " Nariokotome boy"
In de code van het skelet staat KNM voor "Kenya National Museum" en WT voor "West Turkana"

Schedel van de
" Turkana Boy"
(KNM-WT 150000 A)

- De kiezen zijn verhoudingsgewijs groter dan de snij- en hoektanden wat het tegenovergestelde is bij de Australopithecus en consoorten.

- De onderkaak wijkt en er is geen uitgesproken kin.

"Turkana Boy"
(illustratie)

- De bouw van het bekken toont dat het om een mannelijk persoon gaat.
Het onvolledig gebit en de aanwezigheid van melktanden deed de wetenschappers besluiten dat het om een jongere gaat met een leeftijd van 9-12 jaar.
De langere beenderen hebben een epifyse (groeischijf), het bewijs dat de Turkana boy nog niet volgroeid was. Hij had een lengte van 1.60 m, hiervan uitgaande veronderstelt men dat hij als volwassene kon uitgroeien tot1.85 m (*) voor 68 kg.

(*) De groeisnelheid van de Homo ergaster is langzamer dan bij de apen en de Australopithecus maar sneller dan bij de moderne mens.

http://www.efossils.org/page/boneviewer/Homo%20ergaster/KNM-WT%2015000

http://en.wikipedia.org/wiki/Turkana_Boy
http://planet.uwc.ac.za/nisl/Scientific_methods/attachments/Bahn_Turkana_Boy.pdf
http://www.earthmagazine.org/article/homo-erectus-footprints-show-modern-way-walking

Homo ergaster
(illustratie)

- Voortgaande op het skelet van de "Turkana boy" kan men afleiden dat de Homo ergaster een slank postuur had met verhoudingsgewijs kortere armen en langere benen (*) dan de vroegere Homo species.
- De H.ergaster was geschikt om lange afstanden te lopen
Lengte m/v      1.45 m - 1.85 m
Gewicht m/v    50 kg - 68 kg
Herseninhoud 600 cc - 910 cc

(*) De gewijzigde verhouding tussen de lengte van de bovenste en onderste ledematen alsook de lengte van het hele lichaam is een evolutie die volgt op het voortdurend op grond leven van een tweevoetige Homo species.
De evolutie die leidt naar een slank lichaam met lange benen is kenmerkend voor populaties die in een tropisch klimaat leven.

- Het wervelkanaal is kleiner dan bij de Homo sapiens zodat het aantal zenuwbanen beperkt is, wat de fijnregeling van luchttoevoer naar de longen, nodig voor het articulerend spreken, onmogelijk maakt m.a.w. het zenuwstelsel was onvoldoende ontwikkeld voor spraak.

- Het onderzoek op de dierlijke beenderen en de werktuigen die er gevonden werden wijst er op dat grotere dieren niet werden gejaagd maar als aas (*) werden gegeten.
(*) Het leven in tropische streken vereist de mogelijkheid om door zweten af te koelen wat waarschijnlijk meebracht dat de beharing geringer was dan bij de vroegere Homo species.
Het zweten heeft wel als gevolg een verlies aan mineralen wat mogelijkerwijs werd aangevuld door het drinken van dierlijk bloed.

- Er is nog steeds discussie of de Homo ergaster een eigen species is en een tussenschakel is tussen de Homo habilis en de Homo erectus.

http://www.flickriver.com/photos/tags/homoergaster/interesting/
http://www.kenozoicum.nl/database/ergaster.html
http://archaeologyinfo.com/homo-ergaster/
http://www.lucyonline.nl/voorouders/homo%20ergaster.htm
http://anth29.wordpress.com/2010/03/16/ergaster-fossils/
http://www.bbc.co.uk/sn/prehistoric_life/human/human_evolution/leaving_home1.shtml
http://anthro.palomar.edu/homo/homo_2.htm
http://www.efossils.org/page/specimens/Homo%20ergaster

Buia

Danakil depressie

Buia site

- In 1995 werd in de Danakil depressie 20 km ten zuiden van het dorp Buia/Erithrea een schedel (UA 31) van ca. 1.0 Ma oud gevonden in de Uadi Aalad laag.

Buia schedel (UA31)

- Hij heeft primitieve kenmerken van de Homo erectus zoals een robuuste schedel en massieve wenkbrauwbogen maar de vorm van het wandbeen in de schedel is dan weer een meer geëvolueerd kenmerk.
- De schedel had een hersencapaciteit van 750 -800 cc.

- Er werden nog overblijfselen gevonden, waarschijnlijk afkomstig van hetzelfde individu zoals 2 snijtanden (UA 222 en UA 369), 1 heiligenbeen (UA 173) en 2 fragmenten van het bekken (UA 466) en (UA 405). Afgaande op de vorm van het bekken gaat het hier om een vrouwelijk individu

- De schedel en de andere fragmenten zijn afkomstig van de Homo erectus / Homo ergaster.

http://geoserver.itc.nl/melkakunture/panel.asp?w=w03&p=p50&i=none#
http://kemey.blogspot.be/2013/06/guest-writer-tsegai-medin.html
http://www.eriswiss.com/?p=4978
http://www.rivistaitalianadipaleontologia.it/page_54.html
http://www.docstoc.com/docs/49714426/GEOCHEMICAL-STUDY-OF-THE-ALID-HYDROTHERMAL-SYSTEM-DANAKIL-DEPRESSION

Mulhuli-Amo

Mulhuli-Amo
"Handbijlen esplanade"

- De Mulhuli-Amo site ligt 4.7 km ten zuiden van de Buia site in de Danakil depressie/ Erithrea.

- De site is vooral bekend door de grote concentratie (*) aan handbijlen uit de Acheuleaan periode.
(*) Wordt de " handaxes esplanade" genoemd

- In 2010 werden er schedelfragmenten en fragmenten van maaltanden gevonden.
De schedelfragmenten vertonen gelijkenis met de UA 31 uit Buia en is waarschijnlijk ook afkomstig van de Homo erectus/ Homo ergaster.

Mulhuli-Amo
Wandbeen fragmenten

Mulhuli-Amo
Maaltanden

http://www.academia.edu/4992769/Mulhuli-Amo_a_new_late_Early_Pleistocene_paleoanthropological_site_in_the_northern_Danakil_Depression_Eritrea
http://www.shabait.com/articles/nation-building/7953-eritreas-new-specimen-fossils-expected-to-announce-the-progressive-evolution-of-homo-heidelbergenesis
http://kemey.blogspot.be/2013/06/guest-writer-tsegai-medin.html

***** nieuw inzicht : Homo ergaster of Homo erectus *********************************

Daka

- De site bevindt zich in de Middle Awash vallei, deel van de Afar depressie in Ethiopië

William Henry Gilbert

- In 1997 vond de jonge antropoloog Henry Gilbert een schedel (BOU-VP-2/66) in de Dakanihylo Member (*) van de Bouri formatie.
(*) Dakanihylo Member is een geologische eenheid van 20-45 m dik in de Bouri formatie, een gans gebied bestaande uit een dikke laag sedimenten.
http://www.fossilized.org/WHGilbert_CV.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Bouri_Formation

- De schedel met een hersencapaciteit van 995 cc werd als een Homo erectus beschreven door de paleontoloog Berhane Asfaw en de paleoantropoloog Tim White.

Berhane Asfaw

Tim White

http://en.wikipedia.org/wiki/Berhane_Asfaw
http://en.wikipedia.org/wiki/Tim_D._White

Daka skull
(BOU-VP-2/66)

- De schedel werd volgens de stratigrafische laag waarin hij werd gevonden op ca. 1.0 Ma.
- Behalve de schedel werden nog een aantal overblijfselen gevonden :
2 fragmenten van het schedeldak ( BOU-VP/1/108) en (BOU-VP-1/114)
1 fragment van een onderkaak (BOU-VP-3/154)
3 dijbeenfragmenten (BOU-VP-1/75), (BOU-VP-2/15) en (BOU-VP-19/63)
1 fragment van een scheenbeen (BOU-P-1/109)
1 voetbeentje (BOU-VP-2/95)

- Naast de menselijke resten werden ook dierlijke fossielen en werktuigen van de Acheuleaan industrie opgegraven.

- Volgens de onderzoekers vertoont de schedel voldoende gelijkenis met de Aziatische schedel uit dezelfde periode om te besluiten dat de Homo ergaster en de Homo erectus in feite één en dezelfde species (*) zijn met name de Homo erectus.
(*) Volgens die onderzoekers ontstond de Homo erectus 1.8 Ma geleden en bevolkte op een relatief korte tijdsspanne Afrika, Europa en Azië. In Afrika evolueerde hij naar de Homo sapiens, in Europa evolueerde hij naar de Homo neanderthalensis en in Azië stierf hij uit.
Ze laten in het midden of de species in Afrika dan wel in Azië ontstond, maar ze besluiten dat 1.0 Ma later de gelijkenissen tussen de wijdverspreide populaties voldoende zijn om te gewagen van één species de Homo erectus.

http://en.wikipedia.org/wiki/Daka_skull
http://www.berkeley.edu/news/media/releases/2002/03/20_daka.html
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2829399/
http://meeting.physanth.org/program/2013/session23/carlson-2013-a-multivariate-analysis-of-the-daka-calvaria-bou-vp-266-and-implications-for-homo-erectus-taxonomy.html
http://www.emilianobruner.it/pdf/Daka_03_emi.pdf
http://www.paleoanthro.org/static/journal/content/PA20090169.pdf

********************************* nieuw inzicht : Homo ergaster of Homo erectus ****

- Footprints

Footprint in Koobi Fora

Footprint in Koobi Fora
(maat 43)

- Bij de stad Ileret/Kenia zijn verschillende versteende voetafdrukken gevonden van 1.5 Ma oud, meteen de oudste voetafdrukken van moderne mensachtige voeten
De grote teen was evenwijdig met de andere tenen en de voet had een duidelijke voetboog (*) zoals de moderne mens.
Afgaande op de voetmaat 43 wordt de lengte van het individu geschat op ca 1.74 m
(*) De voetboog zorgt voor de gewichtsverdeling tijdens het lopen

- De voetsporen worden toegeschreven aan de Homo ergaster/ Homo erectus

http://www.earthmagazine.org/article/homo-erectus-footprints-show-modern-way-walking
http://donsmaps.com/erectus.html
http://www.hominides.com/html/actualites/pas-empreintes-ileret-kenya-0178.php
http://www.earthmagazine.org/article/homo-erectus-footprints-show-modern-way-walking
http://www.sciencemag.org/content/323/5918/1197.abstract

Tijdschaal