Dirk Drubbel: De weg naar Homo sapiens (deel 19 : de Homo sapiens sapiens in West Europa : Engeland )

In deel 19 zijn we nog steeds in het Laat Paleolithicum in West-Europa waar de eerste Homo sapiens sapiens verscheen ca. 45 Ka geleden. We bekijken hier de overblijfselen van de " Early European Modern Human" over het kanaal in Engeland.

De weg naar Homo sapiens - index
http://dirkdrubbel.blogspot.be/2014/08/de-weg-naar-homo-sapiens-index.html

Verspreiding waarschijnlijk 10 Ka vroeger dan hier aangegeven

Kent's Cavern

Kents cavern

- De site is een grottenstelsel bij de stad Torquay in Devon county in ZW-Engeland

KC4

- In 1927 werd er een fragment van een bovenkaak (KC4) gevonden.
Het fossiel werd in 1989 radiometrisch volgens de C14 methode gedateerd op ca. 35 Ka (*) en destijds toegewezen aan de Homo neanderthalensis.
(*) In 2011 werd contaminatie vastgesteld met een hars dat gebruikt was om het kaakbeen te conserveren.

Morfometrie
3D beeld

- In 2011 werden dierlijke beenderen die in de lagen boven en onder de laag van NK4 werden gevonden gedateerd op 41-44 Ka.

- Een via morfometrie verkregen reconstrucie werd vergeleken met tanden van de Homo sapiens uit Gough's cave (zie verder) en met tanden van de Homo neanderthalensis.
Hieruit bleek dat 13 van de 16 tandkarakteristieken wijzen in de richting van de Homo sapiens.

- De bevindingen in Kents Cavern bevestigen die van Grotta del Cavallo

http://en.wikipedia.org/wiki/Kents_Cavern
http://www.ice-age-europe.eu/visit-us/network-members/kents-cavern-prehistoric-caves.html
http://news.sciencemag.org/archaeology/2012/08/mysterious-affair-kents-cavern
http://johnhawks.net/weblog/reviews/early_modern/europe/kents_cavern_2005_dating.html
http://www.nhm.ac.uk/about-us/news/2011/november/devon-jawbone-reveals-earliest-nw-european104100.html
http://www.bbc.co.uk/ahistoryoftheworld/objects/YYZwPAKsRjClgmj0fNDUhg
http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4482679.stm
http://www.bbc.co.uk/devon/content/articles/2008/01/31/coral_coast09_feature.shtml
http://www.nature.com/nature/journal/v479/n7374/full/nature10484.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Abrigo_do_Lagar_Velho

Paviland man

- De site is een kalksteengrot, Goat's Hole Cave, langs de kust van het Gower schiereiland in Zuid Wales.

Goat's Hole Cave

William Buckland

- Toen er in 1922 in de grot dierlijke beenderen en een slagtand van een mammoet werd ontdekt werd beroep gedaan op de geoloog en antroploog William Buckman.
http://en.wikipedia.org/wiki/William_Buckland

Red Lady of Paviland

- Buckland startte zijn onderzoek in 1823 en vond na amper één week een gedeelte van een menselijk skelet gekleurd met rode oker. Bij het skelet lagen sieraden zoals schelpen (Nerita littoralis) en ivoren staafjes.
Naast het skelet lag een mammoetschedel die jammer genpeg verloren is gegaan.
http://linnean-online.org/17154/

- Het skelet is afkomstig van een man (*) van max. 21 jaar oud en werd in 2009 gedateerd op 33 Ka en is daarmee de oudste getuigenis van een begraven Homo sapiens in Engeland.

(*) De Anglikaanse priester Buckland was een creationist en aanhanger van het catastrofisme en nam aan dat geen mens ouder kon zijn dan de zondvloed. Hij schreef het skelet toe aan een overledene uit de Romeinse tijd. Wegens de sieraden en de rode oker dacht hij dat het skelet afkomstig was van een vrouw, mogelijk een prostituee.
Vandaar dat men nog spreekt over de "Red Lady"
http://nl.wikipedia.org/wiki/Catastrofismehttp://nl.wikipedia.org/wiki/Oude-aardecreationisme#Oude_Aarde-creationisme

- Ten tijde van de de begraving van het skelet (33 Ka) lag de site ca. 100 km landinwaarts . Analyse van de proteïne in de beenderen wees uit dat het dieet bestond uit 15-20% vis, hetgeen er op wijst de populatie een nomade leven leidde ofwel dat de dode werd vervoerd om te begraven.

http://en.wikipedia.org/wiki/Red_Lady_of_Paviland
http://www.bradshawfoundation.com/british_isles_prehistory_archive/red_lady_paviland/index.php
http://www.explore-gower.co.uk/explore/gower-history/gower-caves/paviland-goats-cave-red-lady
http://www.archaeologyuk.org/ba/ba61/feat3.shtml
http://archaeology.about.com/od/pterms/g/paviland.htm
http://www.bbc.com/news/uk-wales-south-west-wales-25088799
http://from-bedroom-to-study.blogspot.be/2012/08/the-dietary-delicacies-of-oxford.html
http://www.croberts100.com/the-red-lady-of-paviland---background.html
http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/wales/south_west/7069001.stm

Cheddar Man

Gough's Cave

Cheddar Gorge

-De site is een kalksteen grot in een ravijn, de Cheddar Gorge, in de Mendip Hills nabij het dorp Cheddar in Somerset County .
De grot wordt Gough's Cave genoemd naar Richard Gough die in 1890 de grot, toen Sand Hole genoemd, verder ontsloot.
Door Gough's Cave, die 90 m diep is en 2.1 km lang, stroomt de Cheddar Yeo de grootste ondergrondse rivier in de UK.
De grot heeft het ideale atmosfeer voor de rijping van de Cheddar kaas en wordt voor sommige partijen ook gebruikt

Cheddar Man

- In 1903 werd het 9 Ka (*) oude en quasi volledige skelet ontdekt van een man die maar dan waarschijnlijk een gewelddadige dood is gestorven.
(*) De sequentie van het mt DNA, dat uit een tand werd geëxtraheerd, werd bepaald en vergeleken met het mt DNA van huidige mensen. Er bleek een match te zijn met het mt DNA van een lokale bewoner Adrian Targett die dus een verre nazaat zou zijn van de Cheddar Man

http://www.trussel.com/prehist/news11.htm
http://www.independent.co.uk/news/the-family-link-that-reaches-back-300-generations-to-a-cheddar-cave-1271542.html
http://pw2.netcom.com/~duchess/old_stuff/stone.html

Couhg's Cave
(gravure van een mammoet)

- In 2007 werd door de speleologen Graham Mullan en Linda Wilson een gravure, niet groter dan een hand, van een mammoet ontdekt.

De gravure, enkel zichtbaar bij gebruik van gesofistikeerde lichttechnieken, is ca. 13 Ka oud

http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-475286/Prehistoric-cave-carving-hailed-significant-examples-Britain.html

- In 2010 werden menselijke beenderen van 14.7 Ka oud, die in 1987 (*) waren gevonden, door wetenschappers onderzocht.
Hieruit bleek dat de beenderen volgens dezelfde techniek werden ontvleesd zoals dit gebeurde bij dierlijke beenderen.

-Volgens de antropoloog Chris Stringer ondersteunen die bevindingen de theorie dat de toenmalige bewoners aan ritueel of nutritioneel kannibalisme deden.

Cough's Cave
Schedeldak

- In 2011 publiceerden dezelfde onderzoekers dat schedels van 14.7 Ka oud die, in 1987 waren gevonden, bewerkt waren tot "bekers".
De 3 schedels waren afkomstig van 2 volwassenen en een 3-jarig kind.
(*) Rond 1900 werden tonnen grond verwijderd om de grot beter bereikbaar te maken voor bezoekers. De benen en de schedels zijn de weinige fossielen die niet verloren gingen omdat ze toevallig achter een grote rots beland waren.

http://www.theguardian.com/science/2011/feb/16/cheddar-cave-skull-cups
http://www.theguardian.com/science/2010/jun/20/ice-age-cannibals-britain-earliest-settlers
http://en.wikipedia.org/wiki/Cheddar_Man

http://en.wikipedia.org/wiki/Gough's_Cave
http://www.nonesuchexpeditions.com/nonesuch-news/news/UBSS_Proc_14_1_7-23.pdf

Creswell Crags

- De Creswell Crags is een ravijn met aan de voet het Crags Pond geflankeerd langs beide zijden door steile kliffen uit kalksteen..

Creswell Crags

Creswell Crags en
de Crags Pond

Creswell Crags

http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5671/
http://www.creswell-crags.org.uk/Explore/the-creswell-area/the-creswell-gorge-and-caves.aspx

Church Hole Cave

- De site is de Church Hole Cave, één van de vele grotten in de Creswell Crags gelegen nabij het dorp Creswell in de county Derbyshire .

- Er zijn bewijzen dat ca. 50 Ka geleden de Homo neanderthalensis waarschijnlijk in de zomer van de grotten gebruik maakte tijdens het volgen van de kudden rendieren, bisons e.a.
- Ze werden ca. 30 Ka geleden opgevolgd door de Homo sapiens die voor dezelfde reden van de grotten gebruik maakte.

- De laatste groep (/) van de Homo sapiens die 13-11 Ka geleden van de grotten gebruik maakte let stenen werktuigen achter behorend tot de Creswellian cultuur.
http://en.wikipedia.org/wiki/Creswellian_culture
http://en.wikipedia.org/wiki/Creswellian

(*) Er zijn aanwijzingen dat later nog activiteit heeft plaatsgevonden in het Mesolithicum (12-7 Ka) en het Neolithicum (12-4 Ka) tot zelfs in de Bronstijd en tijdens de Romeinse aanwezigheid.
http://en.wikipedia.org/wiki/Upper_Paleolithic
http://en.wikipedia.org/wiki/Mesolithic
http://en.wikipedia.org/wiki/Neolithic

Creswell Crags
Ibis

- In 2003 wordt melding gemaakt van de eerste gravures in één van de grotten waarbij een vogel en een een steenbok was afgebeeld.

In 2004 onderzoekt een team met prehistoricus Sergio Ripoll Lopéz, de archeologen Paul Bahn en Paul Pettitt de Church Hole Cave en ontdekken 80 gravures in de rotswanden.

Sergio Ripoll Lopez

Paul Pettitt

Paul Bahn

http://portal.uned.es/portal/page?_pageid=93,696299&_dad=portal&_schema=PORTAL
https://www.dur.ac.uk/archaeology/staff/?id=11347
http://www.archaeological.org/tours/leaders/paulgbahn

Church Hole Cave
bison

Church Hole Cave
hert

- De gravures zijn vooral afbeeldingen van dieren.
De ouderdom van de gravures zijn meer dan waarschijnlijk het werk van de laatste groep bewoners en zijn ca. 13 Ka oud.
http://en.wikipedia.org/wiki/Creswell_Crags
http://www.stone-circles.org.uk/stone/creswellcrags.htm

**** Info****

Evolutietheoriën

Migratie kaart

http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=tracking-y-chromosomes-through-time
http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_4.htm
http://www.mun.ca/biology/scarr/Human_diversity.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Recent_African_origin_of_modern_humans
http://en.wikipedia.org/wiki/Multiregional_origin_of_modern_humans

Dateringsmethodes

* ESR : (Electron Spin Resonance) is een spectroscopische techniek om vrije radicalen te detecteren.

Straling veroorzaakt na een lange periode de vorming van vrije radicalen in het tandglazuur. Met ESR-spectroscopie worden de vrije radicalen gedetecteerd en mits kalibratie kan de ouderdom van de tanden bepaald worden.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Elektronspinresonantie

* Radiometric dating : Radiometrische datering die steunt op het radioactief verval van natuurlijke isotopen met o.a. U/Pb, U/Th, Ar40/Ar39, U238/U234, C14 ...

http://nl.wikipedia.org/wiki/Radiometrische_datering

* Fission Track Dating : Radiometrische datering die steunt op de analyse van de splijtingsporen die U238 bij zijn verval achterlaat in kristallen of vulkanisch glas. Voorwaarde is dat de kristallen voldoende U238 bevatten.( Zr bevat voldoende U238 )

De Fission Track Methode (FTM) wordt gebruikt in een bereik van 0.1 - 20000 Ma om vulkanische erupties en artefacten te dateren.
http://en.wikipedia.org/wiki/Fission_track_datinghttp://www.minpet.ugent.be/fission.htm

* Accelerated Mass Spectrometry : Wordt toegepast indien uiterst weinig materiaal beschikbaar is (< 1 mg). De C14 isotopen worden via de massaspectrometer afgezonderd zodat voldoende materiaal beschikbaar is.
http://archaeology.about.com/od/amthroughanterms/g/ams_radiocarbon.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Accelerator_mass_spectrometry

* Amino Acid Dating : Aminozuren zijn optisch actief (d & l configuratie). Enkel het
l -Aminozuur komt voor in levende organismen. Na afsterven ontstaat er na verloop van tijd door racemisatie een racemisch mengsel van d- en l- Aminozuren. De verhouding d/l is een maat voor de ouderdomsbepaling.
http://en.wikipedia.org/wiki/Amino_acid_dating

* Fluorine dating : Relatieve datering door meten van het gehalte aan F- verbindingen (Fluoriden) in beenderen. Beenderen nemen Fluor op uit het grondwater waarna zich F-verbindingen vormen die accumuleren in de beenderen. Het gehalte is een relatieve maat voor de ouderdom m.a.w. bij verschillende beenderen kan bepaald worden " ouder dan "

http://nl.wikipedia.org/wiki/Radiometrische_datering

* Oxygen Isotope Stage : is een onderdeel van chronostratigrafie d.i. het dateren van gesteenten.
De methodiek is gebaseerd op het feit dat de 3 isotopen van Zuurstof (99.759% O16, 0.0374% O17, 0.2039% O18) in een bepaalde verhouding aanwezig zijn onder een gebonden vorm in water (H2O).
Er bestaat een evenwicht tussen de gehaltes aan isotopen in de atmosfeer (waterdamp) en de oceanen.
Bij het verdampen wordt dit evenwicht verbroken omdat water met het O16 isotoop gemakkelijker verdampt dan water met de zwaardere isotopen. Wanneer het regent wordt het evenwicht hersteld.
In de ijstijden daarentegen valt op de hogere breedten de neerslag onder de vorm van sneeuw die overgaat in ijs en niet terugvloeit naar de oceanen , waardoor het evenwicht voor langere tijd verbroken wordt : de oceanen bevatten in de ijstijden meer O18 dan in de warmere periodes.
Deze gewijzigde verhouding vindt men terug in het CaCO3 waaruit het skelet is opgebouwd.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Marine_Isotope_Stage
http://en.wikipedia.org/wiki/Cosmogenic_nuclide

geel = gematigd klimaat
bauw = ijstijden

* Thermoluminescence : dateringsmethode die gebaseerd is op het feit dat kristallijne structuren in sedimenten worden " aangeslagen" door de achtergrondstraling.

Wanneer de sedimenten tijdens de meting worden verhit zenden ze een zwak lichtsignaal uit proportioneel met de, in de loop der tijden, ontvangen straling.
http://en.wikipedia.org/wiki/Thermoluminescence_dating

* Optically Stimulated Luminescence : OSL is afgeleid van de thermoluminescence, maar i.p.v verhitting worden de sedimenten gestimuleerd door licht.
http://en.wikipedia.org/wiki/Optically_stimulated_luminescence

* Paleomagnetisme : Paleomagnetisme is de meting van de richting van het magnetisch veld in gesteenten. Omdat het aardmagnetisch veld in de loop der tijden regelmatig omkeerde kan het als ruwe datering gebruikt worden.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Omkering_van_het_aardmagnetisch_veld
http://en.wikipedia.org/wiki/Paleomagnetism

* Cosmogenic dating steunt op de meting van de isotopen Be10 en Al 26 die uit het SiO2 van het kwartshoudend gesteente zijn ontstaan door kosmische straling. De hoeveelheid van die isotopen geeft in combinatie met hun radioactief verval een maat voor de duur dat het gesteente werd blootgesteld of werd bedekt na de blootstelling aan de kosmische straling.

http://en.wikipedia.org/wiki/Surface_exposure_dating
http://en.wikipedia.org/wiki/Cosmogenic_nuclide
http://www.antarcticglaciers.org/glacial-geology/dating-glacial-sediments-2/cosmogenic_nuclide_datin/
http://www.landforms.eu/cairngorms/cosmo.htm

* TIMS analyse
Bij een TIMS analyse (Thermal Ionisation Mass Spectrometry) wordt de vorming van ionen thermisch gestimuleerd. De ionen worden door de massaspectrometer gescheiden. De ratio van de verschillende isotopen is een maat voor de ouderdom.
http://serc.carleton.edu/research_education/geochemsheets/techniques/TIMS.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Thermal_ionization_mass_spectrometry

* DNA clock
(*) "DNA clock" of het tijdsverloop voor het optreden van een mutatie in het mtDNA is een maat voor de ouderdom. Over die maat is men het nog niet eens.
http://www.nature.com/news/studies-slow-the-human-dna-clock-1.11431
http://scitechdaily.com/improved-estimates-of-dnas-mutation-rate-paint-clearer-picture-of-human-prehistory/

* Magnetostratigrafie is het relatief dateren van gesteentelagen aan de hand van het magnetisme in die gesteentelagen. Magnetostratigrafie maakt gebruik van de omkeringen van het aardmagnetisch veld die in de loop van de geologische geschiedenis plaatsvonden
http://en.wikipedia.org/wiki/Magnetostratigraphy