In deel 18 zijn we nog steeds in het Laat Paleolithicum in West-Europa waar de eerste Homo sapiens sapiens verscheen ca. 45 Ka geleden. We bekijken hier de overblijfselen van de " Early European Modern Human" in Frankrijk, meer bepaald in de Dordogne, een schatkamer aan overblijfselen uit het Laat Paleolithicum
Hij werd aanvankelijk de Cro Magnon genoemd naar een site in Frankrijk waar in 1868 de eerste overblijfselen werden gevonden. Die naam heeft echter geen taxonomische status.
De weg naar Homo sapiens - index
http://dirkdrubbel.blogspot.be/2014/08/de-weg-naar-homo-sapiens-index.html
Dordogne
Abri de Cro Magnon
- De site is een spelonk in de krijtrotsen langs de linkeroever van de Vézère met uitzicht op het dorp les Eyzies de Tayac in het departement Dordogne / ZW Frankrijk
- In 1868 stoot de arbeider François Berthoumeyrou, bij de aanleg wan een landweg, op menselijke resten.
Hierop wordt de geoloog Louis Lartet opgeroepen om de ontdekking verder te onderzoeken.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Louis_Lartet
- Tijdens de daaropvolgende opgravingen worden de overblijfselen van 3 mannen, 2 vrouwen en een kind ontdekt die er waren begraven.
http://archive.wikiwix.com/cache/?url=http://bmsap.revues.org/document459.html&title=Les%20fossiles%20de%20Cro-Magnon%20(Les%20Eyzies-de-Tayac%2C%20Dordogne)%C2%A0%3A%20Nouvelles%20donn%C3%A9es%20sur%20leur%20position%20chronologique%20et%20leur%20attribution%20culturelle
Grotte de Rouffignac
- De Grotte de Rouffignac is een grot (*) op een kalksteen plateau op de rechterflank van de vallei van de Labinche een zijriviertje van de Manaurie zelf een zijrivier van de Vézère
De grot ligt op het grondgebied van de gemeente Rouffignac-Saint-Cernin de Reillac op 15 km van Eyzies de Tayac.
(*) De grot kreeg verschillende namen zoals "Grotte de Miremont", Cro de Cluzeau" of "Cro de Granville"
- De legers en de krabsporen van zijn klauwen tonen aan dat de holenbeer gebruik maakte van de grot voor zijn winterslaap.
- De grot werd reeds in 1575 beschreven door de schrijver François de Belleforest met de woorden : "des painctures en plusieurs endroits et la trace ou marques de pas de plusieurs sorte de bestes grandes et petites"
http://fr.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois_de_Belleforest
- In 1947 bevestigen de speleologen Bernard Pierret en Robert de Faccio het bestaan van gravures in de grot.
- In 1956 maken de prehistorici Louis-René Nougier, Romain Robert, Charles en Louis Plassard een getrouwe beschrijving van de kunstwerken waarop de prehistoricus Henri Breuil de bevindingen mededeelt aan de Académie des Inscriptions et Belles-lettres
Bepaalde prehistorici met o.a. Séverin Blanc contesteren de besluiten en het is na een internationale onderzoekscommissie dat in 1957 de rotstekeningen van de Grotte de Rouffignac officieel erkend worden.
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/pica_0752-5656_1996_num_1_1_2164
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/pal_1145-3370_1992_num_4_1_1186
- Er werden 255 afbeeldingen gevonden waaronder 158 mammoets, 29 bisons, 16 paarden, 12 steenbokken en 11 neushoorns, 1 beer, 6 slangen en 4 mensen.
Er zijn ook 14 tectiforme afbeeldingen (*) en 4 niet gedefinieerde.
(*) Tekening met de vorm van een zadeldak
- De tekeningen werden getekend met MnO2, een zwart poeder dat in de aardkorst voorkomt en de gravures naargelang de hardheid van de wanden met graveurs of met de vingers.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Mangaan(IV)oxide
-De tekeningen en de gravures dateren uit het Magdalenian en zijn ca. 13 Ka oud
http://www.merriam-webster.com/concise/magdalenian%20culture
http://sfp.in2p3.fr/expo/Conf2005/Jacques_de_Sanoit.pdf
- Deze gravure van een mammoet is de eerste gravure die door Louis-René Nougier werd ontdekt en wordt de "Mammouth de la découverte" genoemd.
- Het onderste deel van de tekeningen in de Frise des Mammouths is bedekt met calciet
- De mammoet op deze gravure wordt " le Patriarche" genoemd.
- Le Grand Plafond (*) is de meest significante plaats in de grot met 65 tekeningen en gravures.
(*) De Grand Plafond bevond zich toen 1 m boven een gat van 7 m diep dat leidde naar een ondergrondse rivier. Om het aanbrengen van de tekeningen mogelijk te maken hebben de artiesten het gat moeten afdekken met houten boomstammen. Waarom werden daar die tekeningen en gravures aangebracht terwijl er een overvloed van plaats was aan de wanden rond het gat?
- Deze tekening geeft een zeer getrouwe weergave van een paard weer.
- In deze gravure is het oog van de mammoet duidelijk weergegeven.
- Het Frise des Rhinocéros, getekend met Mn-dioxide
- Deze slangachtige figuren werden met de vingers in de zachte leemwand aangebracht.
- Deze gravure is één van de weinige afbeeldingen van een menselijk figuur.
http://donsmaps.com/rouffignac.html
http://www.hominides.com/html/lieux/grotte-de-rouffignac.php
http://fr.wikipedia.org/wiki/Grotte_de_Rouffignac
http://ancientcivilization-geology.blogspot.be/2007/06/caves-of-prigord-rouffignac.html
http://vm.kemsu.ru/en/palaeolith/ruffignac.html
http://www.grottederouffignac.fr/
http://ksharpe.com/Word/AR97.htm
Homme de Chancelade
- De site is de Abri de Chancelade, een grot bij het dorp Chancelade in het departement Dordogne, regio Aquitaine.
- In 1888 wordt bij opgravingen door de archeologen Michel Hardy en Maurice Féaux het graf ontdekt van l' Homme de Chancelade.
Het betrof een man van 55-65 jaar oud met een lengte van 1.55 m. Hij lag begraven in foetus houding en was bedekt met rode oker.
- Het skelet werd aan de hand van bijliggende artefacten uit het Magdelenian gedateerd op 17-10 Ka.
- Uit het skelet kon men afleiden dat de man gehandicapt was en leed an verschillende pathologische letsels.
- De schedel met een hersencapaciteit van 1670 cc had een cephalic index = 72 (*) m.a.w was dolichocephalic en was bovendien een zeer hoog voorhoofd met hoogte/breedte index> 62.6 i.e. hypsicephalic
(*) Verhouding van de maximale Breedte x 100/ maximale Lengte van de schedel gemeten op de doorsnede
http://fr.wikipedia.org/wiki/Indice_c%C3%A9phalique
http://www.theapricity.com/forum/archive/index.php/t-20919.html
http://www.theapricity.com/forum/showthread.php?20919-Chancelade-Man
- De anatomist Léo Testut publiceerde in 1889 een studie waarin hij stelde dat l' Homme de Chancelade behoorde tot een afzonderlijk ras, de voorloper van de Eskimo's.
Deze theorie werd in 1927 verlaten.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Homme_de_Chancelade
- De site is een 100 m lang terras onder overhellende kalksteenrotsen op de rechteroever van de"la grande Beune" een zijrivier van de Vézère bij het dorp Marquay in het departement Dordogne in ZW Frankrijk.
- Oorspronkelijk dacht men dat het ooit een verblijfplaats was maar nu gaat men er van uit dat het een plaats voor ceremonies was.
- Reeds in 1894 werden er opgravingen verricht door de prehistoricus Emile Rivière.
- In 1908 herneemt de psychiater en amateur prehistoricus Jean-Gaston Lalane de opgravingen en determineert 8 stratigrafische lagen gaande van het Mousteriaan tot het Solutrean.
http://en.wikipedia.org/wiki/Upper_Paleolithic
- In 1911 ontdekt Raymond Peyrille,de voorman van de ploeg, een van de wand losgekomen rotsblok met in bas-reliëf " la femme à la corne" die ook de "Vénus de Laussel" genoemd wordt. Er werden sporen van oker aangetroffen hetgeen er op wijst dat het beschilderd was.
Het is niet met zekerheid te zeggen of het blok bewerkt werd vóór of na dat het loskwam van de wand.
- De vrouw heeft een hoorn van een bison in haar linkerhand en haar rechterhand rust op haar buik, mogelijk een verwijzing naar zwangerschap.
- De beker bevat 13 inkepingen mogelijk verwijzend naar de maancyclus of de menstruatiecyclus.
- Zoals meestal bij de Venus figuren uit het Paleolithicum zijn bepaalde delen van het lichaam overgedimensioneerd zoals buik, borsten en billen, andere zoals voeten ontbreken.
- Het blok uit kalksteen werd gevonden half begraven in de laag van het Gravettian ( 28-22 Ka) wat betekent dat de ouderdom ligt tussen 22-27 Ka.
- Een mogelijk interpretatie is dat "la dame à la corne" de uitbeelding is van de vruchtbaarheid met in haar hand de "hoorn des overvloeds".
http://www.hominides.com/html/art/venus-a-la-corne-laussel.php
http://en.wikipedia.org/wiki/Gravettian
- In 1911 zijn nog verschillende rotsblokken met een bas-reliëf opgegraven.
- Deze Venus houdt iets in haar linkerhand, mogelijk een hoorn.
Raymond Peyrille verkocht het blok in 1912 aan het Museum für Völkerkunde in Berlijn, vandaar de naam.
Het werd tijdens de bombardementen op Berlijn tijdens WO II vernietigd. Enkel een afgietsel is bewaard gebleven.
- De Venus die " carte à jouer" genoemd wordt beeldt 2 Venus figuren uit in spiegelbeeld zoals in een kaartspel. Het is mogelijk de uitbeelding van zomer en winter of van licht en duisternis. Het bas-reliëf op een blok zandsteen wordt geschat op 20-32 Ka oud.
- De Venus afgebeeld op een blok zandsteen, met een net op het hoofd (of is het de haartooi?),wordt " Femme à la tête quadrillée" genoemd. Ze houdt waarschijnlijk iets in haar linkerhand maar dat is afgebroken.
- De zandstenen blokken werden gevonden in het puin en werden waarschijnlijk op het blok afgewerkt
- "Le chasseur" is een afbeelding van een mannelijk figuur op een kalksteen. De torso, het bekken en de bovenbenen zijn natuurgetrouw weergegeven.
- Er werd ook een beeldje gevonden dat "Priapus" (*) wordt genoemd verwijzend naar de afbeelding van een man met een absurd grote penis.
(*) Priapus is in de Griekse mythologie de zoon van Aphrodite, de godin van de liefde.
- In de laag van het Laat Aurignacian (32-26 Ka) werd een fragment gevonden van een penis gesculpteerd in kalksteen
http://fr.wikipedia.org/wiki/Aurignacien
- In een laag uit het Mousteriaan (300-30 Ka) werd een vulkanische kei gevonden die, gezien de aanwezige groeven, als maalsteen werd gebruikt. Hij werd waarschijnlijk ca. 50 Ka geleden door de Homo neanderthalensis gebruikt.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Moust%C3%A9rien
http://fr.wikipedia.org/wiki/V%C3%A9nus_de_Laussel
http://www.hominides.com/html/lieux/abri-laussel.php
http://donsmaps.com/lacornevenus.html
http://archaeology.about.com/od/upperpaleolithic/qt/Laussel-Venus.htm
http://www.musee-aquitaine-bordeaux.fr/en/laussel-venus
http://www.donaldmiller.com/venus_of_laussel.htm
- De site is een grot bij het dorp Marquay op de rechteroever van la grande Beune, een zijrivier van de Vézère. Ze is gelegen op 6.5 km van Eyzies de Tayac in het departement Dordogne in ZW Frankrijk.
- De site is slechts enkele honderden meters verwijderd van de Abri de Laussel.
- In 1908, tijdens de werkzaamheden in de Abri de Laussel, bemerkt Raymond Peyrille een uitholling aan de basis van de klif.
Wanneer Jean-Gaston Lalane dit verneemt laat hij in 1909 de uitholling afgraven waardoor uiteindelijk een 16 m lange spelonk wordt vrijgemaakt.
- Tijdens die werken worden werktuigen, gemaakt uit steen, been en gewei, opgegraven alsook grote stenen die, zoals later bleek, gebruikt te zijn geweest om het fries te maken.
Wanneer er tijdens de werken een van de rotswand losgekomen blok gevonden wordt met daarop een gesculpteerde bison (*) is dit de aanleiding tot het opmerken van een 13 m lang fries met een bas-reliëf waarin verschillende dieren zijn afgebeeld.
(*) De techniek die hierbij gebruikt werd wordt "piquetage" genoemd d.i. hameren op de rotswand tot er een figuur zichtbaar wordt.
Deze techniek komt voor in het Magdalenian maar ook in het Aurignacian en het Gravettian.
- In het fries werden een aantal dieren in verschillende grootte(*) uitgebeeld waarvan 8 paarden, 3 bisons en enkele figuren die niet kunnen geïdentificeerd worden.
(*) Het centrale paard is 2.20 m lang terwijl een ander paard slechts 1 m lang is .
-Er zijn sporen van rode kleurstof aangetroffen zodat het niet uitgesloten is dat het fries oorspronkelijk gekleurd was.
https://www.nespos.org/display/PublicNesposSpace/Wendel+collection+-+Abri
- Algemeen wordt aangenomen dat het fries ca. 15 Ka oud is en gecreëerd werd in het Magdaleniaan.
http://en.wikipedia.org/wiki/Magdalenian
http://www.sculpture.prehistoire.culture.fr/fr/contenu/la-sculpture-parietale.html#-art-mobilier-sculpte
- Bij de opgravingen werden werktuigen en artefacten gevonden uit een periode die het Magdalenian (18-10 Ka), het Solutrean (21-17 Ka) en zelfs het Azilian (13-11 Ka) (*) omvat.
Wanneer in 1992 het puin van die opgravingen werd onderzocht werden nog een aanzienlijk aantal voorwerpen gevonden.
(*) De Azilian cultuur is een transitie cultuur die zich situeert tussen het Laat Magdaleniaan en het de Midden steentijd (vanaf 10.5 Ka) i.e.het Mesolithicum.
http://en.wikipedia.org/wiki/Solutrean
http://en.wikipedia.org/wiki/Magdalenian
http://archaeology.about.com/od/upperpaleolithic/qt/Azilian-Culture.htm
- In 1911 wordt, tijdens het plaatsen van een balustrade aan de voet van het fries, een schedel gevonden.
De prehistoricus Denis Peyrony en de archeoloog Louis Capitan worden gevraagd het skelet te ontgraven.
http://www.hominides.com/html/biographies/denis-peyrony.php
http://fr.wikipedia.org/wiki/Louis_Capitan
- Het was het skelet van een vrouw die begraven was op 2 à 3 m van het fries en 60 cm onder de hoeven van het centrale paard boven een haard uit het Magdalenian tijdperk en 13-15 Ka oud was.
- De vrouw werd begraven liggend op haar zij in een graf van 50 cm diep en 1.60 m lang.
Op haar hoofd lag een steen en aan haar voeten lagen nog 2 stenen.
- Het skelet wordt " la dame de Cap Blanc" (*), het
" Magdalenian girl" of " Magdalenian woman " genoemd.
(*) Archeologen uit die tijd speculeerden dat de vrouw mogelijk, gezien de positie van het graf, een belangrijke rol had gespeeld in de realisatie van het fries.
Boven de buik werd een fragment van een ivoren punt gevonden. Ook hier ontstonden speculaties dat dit mogelijk een fragment van een wapen was die de dood had veroorzaakt.
- Bij radiografisch onderzoek van de onderkaak werd vastgesteld dat een wijsheidstand aanwezig was in het kaaksbeen maar nog niet was uitgekomen.
Hieruit leidde men af dat het om een jong meisje ging vermits de wijsheidstanden (*) uitkomen op een leeftijd van 18-22 jaar.
- Nieuwe analyse van de beenderen wees echter uit dat het een vrouw betrof met een leeftijd van 25-35 jaar
(*) De wijsheidstand die in de onderkaak van " la dame de Cap Blanc" werd ontdekt is meteen de oudste getuige van een wijsheidstand. Dit wijst er op dat 13-15 Ka geleden het voedselpatroon een doorgedreven kauwen vereiste waardoor het kaakbeen groter werd en plaats maakte voor de wijsheidstanden.
- Er werd ook een " bâton percé " (*)
gevonden.
(*) Een "bâton percé " is een onderdeel van het gewei van een rendier dat soms voorkomt in het Solutrean maar frequent voorkomt in het Magdalenian.
Over het gebruik circuleren diverse visies, gaande van een werktuig om speren te rechten, een werktuig om vuur te maken tot een staf als teken van hogere rang in de gemeenschap.
http://www.hominides.com/html/dossiers/baton-perce.php
http://fr.wikipedia.org/wiki/Abri_de_Cap_Blanc
http://donsmaps.com/capblanc.html
http://www.northofthedordogne.com/abri-du-cap-blanc.php
http://www.hominides.com/html/lieux/cap-blanc-abri.php
http://www.pole-prehistoire.com/index.php?S=wrn&IS=1&TC=B&TG=IB&IG=12&TA=DOSSIER&AI=617
http://www.travelfranceonline.com/abri-cap-blanc-shelter-vezere-valley/
Combe Capelle
- De site is gelegen bij het dorp Saint-Avit-Sénieur in de vallei van de Couze, een zijrivier van de Dordogne, in de streek van de Périgord in het departement Dordogne/Frankrijk.
De site bestaat uit 4 stations : Roc de Combe Capelle, Haut de Combe Capelle (*), Combe Capelle bas en Plateau de Ruffet.
(*) Wordt ook " l'Abri de Peyrony" genoemd.
- De site van Roc de Combe Capelle is een grote spelonk boven de helling aan de voet van een kalstenen rotswand.
- In 1909 ontdekt de autodidact archeoloog Otto Hauser bij zijn opgravingen in de Roc de Combe Capelle, een menselijk skelet (*)
" l'Homme de Combe Capelle ".
(*) Hij verkoopt het skelet aan het Museum für Völkerkunde in Berlijn. Tijdens de bombardementen op Berlijn aan het einde van WO II raakt het skelet verloren, behalve de schedel.
In 1945 verhuist de schedel naar Rusland en in 1958 keert hij terug naar het toenmalige Oost-Duitsland.
Sinds 2003 wordt de schedel tentoongesteld in het Museum für Vor- und Frühgeschichte te Berlijn.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Otto_Hauser
- Het skelet was afkomstig van een man van ca. 1.60 m die was begraven met een deken en een stenen werktuig naast zijn linkerhand en een krans van schelpen rond de nek.
Volgens Otto Hauser had de begrafenis plaats in een laag tussen het Mousteriaan en het vroege Aurignacian i.e. het Châtelperronian
- Het skelet werd gecatalogeerd als Homo sapiens sapiens en men schatte de ouderdom op ca. 30 Ka.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Moust%C3%A9rien
http://fr.wikipedia.org/wiki/Aurignacien
http://fr.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A2telperronien
*** De antropoloog Hermann Klaatsch gaf het de naam Homo aurignacensis hauserihttp://de.wikipedia.org/wiki/Hermann_Klaatsch
- In 2009 werd een fragment van een kies volgens de AMS methode gedateerd op 7575 a m.a.w. het skelet is afkomstig van een man uit het mesolithicum (10 Ka - 5 Ka)
http://en.wikipedia.org/wiki/Mesolithichttp://www.oldstoneage.com/cc/cc_roc.html
http://www.eva.mpg.de/evolution/staff/mcpherron/pdf/CC_Dating.pdf
http://www.les-amis-de-saint-avit-senieur.com/le-patrimoine/les-fouilles/35000-av-j-c/
http://fr.wikipedia.org/wiki/Combe-Capelle http://www.oldstoneage.com/cc/
http://www.pasthorizonspr.com/index.php/archives/03/2011/combe-capelle-burial-is-not-30000-years-old
http://artdaily.com/news/45015/Burial-Site-at-Combe-Capelle-in-France-is-Not-as-Old-as-Previously-Assumed--by-Several-Thousands-Years#.U3xZbvl_uSp
http://donsmaps.com/combecapelle.html http://www.dlt.ncssm.edu/tiger/HominidsAnims/Homo_sapiens-Cro-Magnon_CombeCapelle_anim.htm
Castel Merle
- De site Castel Merle, ook bekend als " Vallon des Roches" naar de naam van een klein beekje dat uitmondt in de Vézère een zijrivier van de Dordogne, bestaat uit een aantal spelonken langs beide zijden van de vallei en is gelegen bij het dorp Sergeac in het departement Dordogne.
http://donsmaps.com/castanet.html
- De overhangende gewelven van kalksteen kliffen zijn ingestort (*) op het einde van de laatste ijstijd (16 Ka) wat er voor gezorgd heeft dat de archeologische lagen, van het Mousterian , Aurignacian, Solutrean tot het Magdalenian, niet verstoord werden.
(*) Heden ten dage blijft er enkel een verticale rotswand over.
http://www.hominides.com/html/prehistoire/mousterien.php
http://www.hominides.com/html/prehistoire/aurignacien.php
http://www.hominides.com/html/prehistoire/solutreen.php
http://www.hominides.com/html/prehistoire/magdalenien.php
- In de spelonken werden opgravingen verricht door meerdere archeologen o.a. Alain Reverdit, Marcel Castanet, Franck Delage , George-Grant Mc Curdy, Denis Peyrony , Louis Didon e.a.
http://en.wikipedia.org/wiki/George_Grant_MacCurdy
http://fr.wikipedia.org/wiki/Denis_Peyrony
http://www.hominides.com/html/colloques-conference/marcel-castanet-archives-decouvertes-0421.php
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/galia_0016-4119_1949_num_7_1_2692
http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=17750339
- De Abri Blanchard en de Abri des Merveilles (*) zijn bewoond geweest door de Homo neanderthalensis . Later ca. 35 Ka geleden heeft de Homo sapiens de ganse site ingenomen.
(*) Merkwaardigerwijs hebben beide spelonken hun toegang naar het Noorden gericht en genieten dus minder van de zonnewarmte.
http://www.falw.vu.nl/nl/voor-het-vwo/wetenschap-in-gewone-woorden/Aardwetenschappen/klimaat/laatste-ijstijd.asp
http://www.falw.vu/~huik/ijstijd.html
Abri des Merveilles
- De Abri des Merveilles was eerst bewoond door de Homo neanderthalensis, getuige de ca. 30 Ka oude werktuigen uit het Mousterian die er werden opgegraven.
- De site werd onderzocht respectievelijk door Alain Reverdit, Franck Delage en George-Grant Mc Curdy.
- De archeoloog George-Grant Mc Curdy deed er opgravingen in 1924 - 1929
http://en.wikipedia.org/wiki/George_Grant_MacCurdy
- Tijdens opgravingen 1924-1929 werden 7 schrapers uit kwarts (*) gevonden uit het Mousterian .
De schrapers waren van het type " Quina" ( zie deel 17 : la Quina)
(*) De dichtsbijzijnde vulkanische rotsen waar kwarts kan worden gevonden liggen in het Massif central, op een afstand van 100-200 km.
Waarschijnlijk zijn ze door de Homo neanderthalensis meegebracht en ter plaatse bewerkt, getuige de schilfers die in de Abri des Merveilles werden gevonden.
http://humanorigins.si.edu/evidence/3d-collection/burin-abri-des-merveilles-0
http://www.aggsbach.de/2010/12/quina-scraper-from-abri-de-merveilles-vallon-des-roches-at-sergeac/
Abri Blanchard II
- De Abri Blanchard II werd onderzocht door de prehistoricus Denis Peyrony die verslag maakte van archeologische lagen uit het Mousterian en het Perigordian.(*)
(*) Perigordian is een cultuur die Denis Peyrony in 1933 benoemde en die zich ontwikkelde parallel met het Aurignacian.(32-26 Ka) Het Vroeg Perigordian zou overeenkomen met het Châtelperronian (35-29 Ka) en het Laat Periogordian met het Gravettian.(28-22 Ka)
http://en.wikipedia.org/wiki/P%C3%A9rigordian
- De Abri Blanchard is genoemd naar de naam van de eigenaar van het terrein.
Abri Blanchard I
- In 1880 start de amateur archeoloog Alain Reverdit een eerste kort onderzoek.
- In 1909 vindt een andere amateur archeoloog Marcel Castanet een kraal gemaakt uit been en doet op zijn beurt in 1911-1912 opgravingen onder de leiding van de archeoloog Louis Didon.
(*) De Abri wordt ook Abri Didon of Abri Blanchard des Roches genoemd.
- Hierna een overzicht van de vondsten die dateren uit het Laat Mousterian en het Vroeg Aurignacian.
http://www.hominides.com/html/lieux/abri-blanchard.php
http://theswedishparrot.com/le-phallus-de-labri-blanchard/
http://web.ccsu.edu/astronomy/calendars.htm
http://www.cabinetmagazine.org/issues/28/rosenberg.php
Abri Castanet I & II
(*) Het nog niet geëxploreerde deel wordt mogelijk Abri Castanet III ?
- De Abri Castanet werd in 1911 ontdekt door de amateur archeoloog Marcel Castanet.
De prehistoricus Denis Peyrony verrichte er in 1911 - 1912 en in 1924-1925 opgravingen.
- Hij ontdekte onder het ingestorte gewelf een laag van 80 cm dik met overblijfselen van menselijke activiteit uit het Vroeg Aurignacian.
Die laag lag op de rotsbodem (*) en was bedolven onder een steriele laan van 80 cm dik bestaande uit puin van het af brokkelende gewelf wat een tijdelijk einde maakte aan de menselijke aanwezigheid.
Daarop lag een laag van 20 cm dik met overblijfselen uit het Midden Aurignacian.
(*) Dit betekent dat het de eerste en vroegste laag was met overblijfselen van menselijke aanwezigheid.
http://www.culture.gouv.fr/fr/arcnat/chauvet/en/espa2.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Aurignacian
http://www.hominides.com/html/colloques-conference/marcel-castanet-archives-decouvertes-0421.php
http://fr.wikipedia.org/wiki/Denis_Peyrony
-
- Sinds begin de jaren 1990 werden er opzoekingen gedaan door de archeoloog Jacques Pelegrin en de antropoloog Randall White en in de periode 2005-2010 werden de opzoekingen verder gezet door een ploeg o.l.v. de antropoloog Randall White.
- Volgens White is er, in tegenstelling tot de analyse van Peyrony, slechts 1 archeologische laag die het resultaat is van één enkele periode van menselijke activiteit.
Die periode situeert zich in het Vroeg Aurignacian en duurde van 37 -36 Ka.
http://www.mae.u-paris10.fr/prehistoire/spip.php?article25
http://www.nyu.edu/gsas/dept/anthro/programs/csho/pmwiki.php/Home/RandallWhite
- Bij de exploratie van zowel Peyrony als White werden blokken gevonden met de gravure wat eerst als een vulva werd aanzien maar dat volgens bepaalde onderzoekers de afbeelding van een placenta kan zijn.
- Er werden blokken van verschillende grootte (*) gevonden waardoor een gat was geboord.
- Waarvoor deze gebruikt werden of welke betekenis ze hadden blijft onduidelijk.
- Eén mogelijkheid is dat ze als gewicht werden gebruikt om bv.opgehangen huiden gestrekt te houden bij bewerking.
(*) Bepaalde blokken waren te groot om te verplaatsen!
http://donsmaps.com/castanet.html
http://www.hominides.com/html/actualites/abri-castanet-art-prehistoire-37000-ans-0604.php
http://fr.wikipedia.org/wiki/Abri_Castanet
http://archaeology.about.com/od/athroughadterms/qt/Abri-Castanet.htm
http://www.hominides.com/html/lieux/abri-castanet.php
http://www.archaeology.org/issues/63-features/top-10/270-top-10-2012-abri-castanet-vulva
http://www.aggsbach.de/2012/04/abri-castanet-and-the-aurignacian-i-in-sw-france/
Abri Reverdit
- Abri Reverdit , oorspronkelijk " Abri des Roches" genoemd,is een spelonk die in 1878 ontdekt werd door de amateur archeoloog Alain Reverdit.
Hij verrichtte er wat opzoekingen en vond enkele bewerkte rotsblokken.
- Vanaf 1910 worden er opgravingen verricht door de archeologen Marcel Castanet, Louis Didon, Denis Peyrony en Franck Delage.
- Er werden verschillende rotsblokken gevonden die versierd waren met gravures van dieren of met een aantal alveolen. De betekenis van die holtes is nog niet achterhaald.
Het is evenmin duidelijk of de blokken afzonderlijk werden bewerkt of dat de rotswand werd bewerkt waarna er blokken loskwamen.
- Marcel Castanet ontdekt in 1923 een fries dat echter met de tijd door afbrokkeling gedeeltelijk is vervaagd, enkel een paard en 2 bisons zijn nog herkenbaar.
http://www.hominides.com/html/lieux/abri-reverdit.php
http://paleo.revues.org/1642
Abri Roc d'Acier / Rochers de l'Acier
- De spelonk was oorspronkelijk 50x6 m groot vóór het gewelf is ingestort.
- In 1878 deed Marcel Reverdit er opzoekingen die in 1911 hernomen werden door Marcel Castanet en Franck Delage.
- Ze hebben verschillende werktuigen en artefacten gevonden o.a. geperforeerde schelpen, punten en graveerpunten die dateren uit het Periogordian (35-20 Ka) (*) en het Solutrean (21-17 Ka)
(*) Perigordian is een cultuur die Denis Peyrony in 1933 benoemde en die zich ontwikkelde parallel met het Aurignacian.(32-26 Ka) Het Vroeg Perigordian zou overeenkomen met het Châtelperronian (35-29 Ka) en het Laat Periogordian met het Gravettian.(28-22 Ka)
http://en.wikipedia.org/wiki/P%C3%A9rigordian
http://www.hominides.com/html/prehistoire/chatelperronien.php
http://www.hominides.com/html/prehistoire/gravettien.php
Abri Labattut
- De Abri Labattut is een spelonk van 50x20 m die werd genoemd naar de toenmalige eigenaar van het terrein Jean Labattut die ze in 1911 verkocht aan de archeoloog Luis Didon.
- Opgravingen werden verricht door de archeologen Marcel Castanet, Henri Breuil en Louis Didon.
http://www.hominides.com/html/colloques-conference/marcel-castanet-archives-decouvertes-0421.php
http://fr.wikipedia.org/wiki/Henri_Breuil
http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=17750339
- Er werden een aantal lagen met resten van menselijke activiteit, in een periode van 28-17 Ka, geïdentificeerd met als getuige twee lagen uit het Gravettian en één laag uit het Solutrean, telkens van elkaar gescheiden door een laag puin ten gevolge van instortingen.
- Er werd een skelet van een kind gevonden uit het Solutrean ( 21-17 Ka) met sieraden vervaardigd met schelpen en tanden. - Er werden blokken kalksteenrots gevonden met de gravures en tekeningen.
De blokken waren losgekomen van het gewelf en werden gevonden tussen de 2 lagen uit het Gravettian ( 28-22 Ka)
- Het aanbrengen van de hand in het negatief gebeurde waarschijnlijk door een hoeveelheid suspensie van oker (oxides) in de mond te nemen en ze over de hand te blazen die men op de rots legt.
http://en.wikipedia.org/wiki/Ochre
http://www.hominides.com/html/lieux/abri-labattut.php
Abri de la Souquette
- De Abri de la Souquette werd in 1902 voor het eerst onderzocht door abbé Landesque en vervolgens in 1903 door Marcel Castanet
- De archeoloog Otto Hauser deed er opgravingen in 1911 en 1912 waarbij er, volgens bepaalde bronnen, veel vernield werd
http://androom.home.xs4all.nl/biography/p027530.htm
- In 1938 ondernemen de archeologen Marcel Castanet en Franck Delage er opgravingen.
Er werd een grote hoeveelheid kralen gevonden hetgeen er op wijst dat het een "atelier" betrof waar kralen werden gemaakt m.a.w. de fabricatie van " perles panier" of "basket beads"
Die werden gemaakt met geperforeerde schelpen, geperforeerde tanden maar ook met parels gemaakt uit het ivoor van mammoeten en met parels gemaakt uit steatiet (*)
(*) Steatiet is rots die hoofdzakelijk uit het Mg-silicaat talk bestaat, een zacht mineraal met hardheid=1 op de schaal van Mohs
http://nl.wikipedia.org/wiki/Speksteen
http://fr.wikipedia.org/wiki/St%C3%A9atite
- Er werden overblijfselen van menselijke activiteit gevonden uit het Aurignacian (34-28 Ka), het Solutrean (21-18 Ka) en het Magdalenian (16-13 Ka).
- Er werden ook gegraveerde rotsblokken aangetroffen met afbeeldingen van een bison, de kop van een Saïga antiloop ...
http://nl.wikipedia.org/wiki/Saiga
http://fr.wikipedia.org/wiki/Castel_Merle
http://donsmaps.com/castanet.html
http://www.pole-prehistoire.com/index.php?S=mew&IS=1&TC=B&TG=IB&IG=12&TA=DOSSIER&AI=539
http://www.hominides.com/html/lieux/castel-merle.php
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/bspf_0249-7638_1935_num_32_9_6122
- De site is een grot van 1.7 km lang in de vallei van de rivier Dordogne bij het dorp le Buisson-de-Cadouin in het departement Dordogne.
- De grot werd in 2000 ontdekt door de amateur speleoloog Marc Delluc. (*)
(*) Zijn aandacht werd getrokken door een briesje die uit een een hoop ingestorte rotsblokken kwam. Dit was de prehistoricus Denis Peyrony in 1950 ontgaan.
- Hij ontdekte de eerste gravures op de rotswand en besloot de officiële instanties in te lichten.
Het is slechts na het beveiligen en afsluiten van de site dat in 2001 de werkelijke exploratie (*) van de grot een aanvang nam.
(*) De periodieke verhoging van CO2 in de zomer bemoeilijkt het ondergronds werk. De grot wordt waarschijnlijk nooit opengesteld voor het publiek.
- De meer dan 150 kunstwerken zijn uitsluitend gravures, soms hele grote (*), die zowel met stenen werktuigen op de rotswanden als met de vingers op de zachte kleigrond werden aangebracht.
De gravures bestaan hoofdzakelijk uit de traditionele verzameling aan dieren uit het Laat Paleolithicum met vooral paarden en bisons, maar ook mammouts, neushoorns, herten, rendieren e.a.
(*) Een mammoet in " le Grand Panneau" is 4 m lang.
http://en.wikipedia.org/wiki/Upper_Paleolithic
- "le Grand Panneau" is 15 m lang en bevat meer dan 20 figuren o.a. verschillende paarden en bisons waarvan enkele met grote afmetingen
- Heel specifiek voor de Grotte de Cussac is de uitbeelding van vogels (ganzen) en enigmatische figuren.
- De stijl van de gravures komt overeen met het Gravettian (28-22 Ka), wat ook te zien is in de grotten van Quercy en Pech Merle.
( zie deel 19)
http://en.wikipedia.org/wiki/Gravettian
http://donsmaps.com/lagravette.html
- Er zijn ook een viertal afbeeldingen van de silhouet van een vrouw alsook de veel voorkomende afbeelding van de vulva.
- De Grotte de Cussac herbergt één van de belangrijkste verzamelingen van rotsgravures uit het Paleolithicum.
De hardheid van de ondergrond was voldoende om de gravures te bewaren en zacht genoeg om de ontwerpers niet te belemmeren in hun tekeningen.
- Er werden op 3 plaatsen, telkens in een leger van een holenbeer, menselijke resten gevonden afkomstig van 4 volwassenen en 1 adolescent.
Er werden bij de overblijfselen geen sieraden of
De radiometrische datering van de beenderen met de C14 methode wees een ouderdom van 25-29 Ka uit wat overeenkomt met de ouderdom van de gravures.
http://donsmaps.com/cussac.html
http://fr.wikipedia.org/wiki/Grotte_de_Cussac
http://www.culture.gouv.fr/culture/arcnat/cussac/fr/
http://www.hominides.com/html/exposition/entrez-dans-la-grotte-de-cussac-eyzies-de-tayac-0741.php http://paleo.revues.org/919
http://www.culture.gouv.fr/culture/arcnat/cussac/pdf/cussac.pdf
Hij werd aanvankelijk de Cro Magnon genoemd naar een site in Frankrijk waar in 1868 de eerste overblijfselen werden gevonden. Die naam heeft echter geen taxonomische status.
De weg naar Homo sapiens - index
http://dirkdrubbel.blogspot.be/2014/08/de-weg-naar-homo-sapiens-index.html
 |
| Verspreiding waarschijnlijk 10 Ka vroeger dan hier aangegeven |
Dordogne
Abri de Cro Magnon
 |
| Abri de Cro Magnon |
 |
| Louis Lartet |
- In 1868 stoot de arbeider François Berthoumeyrou, bij de aanleg wan een landweg, op menselijke resten.
Hierop wordt de geoloog Louis Lartet opgeroepen om de ontdekking verder te onderzoeken.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Louis_Lartet
- Tijdens de daaropvolgende opgravingen worden de overblijfselen van 3 mannen, 2 vrouwen en een kind ontdekt die er waren begraven.
- De schedels vertonen de kenmerken van de moderne mens : verticaal voorhoofd, ronde schedel, geen uitgesproken wenkbrauwbogen, weinig prognatisme en een duidelijke kin.
De lengte schommelde tussen 1,66 - 1,71 m. |
| Cro Magnon 1 (le veillard) |
 |
| Cro Magnon 2 |
- Cro Magnon 1 (*) is de schedel van een 50-jarige man. De schedel is het holotype van de site met een herseninhoud van 1600 cc. Hij bleek aangetast te zijn door de Actinomyces bovis.
Cro Magnon 2 is de schedel van een vrouw van 35-40 jaar met een herseninhoud van
ca. 1550 cc. De vrouw bleek een schedelbreuk te hebben opgelopen waarschijnlijk door een harde slag met een smal stenen voorwerp.
(*) Cro is afgeleid van het plaatselijke taal l'occitan ( cròs= creux en/of crosa= grot) en Magnon is afgeleid van het latijnse woord "Magnus" of van "le trou de Magnou" naar een heremiet die er zou geleefd hebben of van " l'abri de monsieur Magnon " een vroegere eigenaar van het terrein.
- Bij analyse van de pathologie van de skeletten bleek dat de Cro Magnon in die tijd een hard leven had. Behalve de beenderinfectie bleek dat enkele individuen leden aan traumatische misgroei van de nekwervels en dat een vrouw (Cro Magnon 2) een schedelbreuk gedurende 15-20 dagen had overleefd, hetgeen er op wijst dat de commune zorgde voor de gewonden.
- Er werden ook stenen werktuigen, ingesneden rendiergewei, ivoren hangers en een 300-tal doorboorde schelpen ontdekt.
 |
| Abri de Cro Magnon schraper uit vuursteen (47x30x12 mm -15.9 g) |
 |
| Abri de Cro Magnon Littorina littorea |
De plaats van de artefacten doet vermoeden dat het om versieringen gaat die samen met de overledenen werden begraven in één graf.
- De schelpen werden radiometrisch volgens de C14 methode gedateerd op 28 Ka.
- Het werktuigenbestand bestond vooral uit fijne lemmeten, getande schrapers, bewerkte beenderen en gewei werden geassocieerd met de Auragnacien cultuur (32-26 Ka).
Huidige archeologen associëren de werktuigen met de Gravettien cultuur (28-22 Ka)
 |
| Grotte de Rouffignac |
De grot ligt op het grondgebied van de gemeente Rouffignac-Saint-Cernin de Reillac op 15 km van Eyzies de Tayac.
(*) De grot kreeg verschillende namen zoals "Grotte de Miremont", Cro de Cluzeau" of "Cro de Granville"
 |
| Grotte de Rouffignac (leger van holenbeer) |
- De legers en de krabsporen van zijn klauwen tonen aan dat de holenbeer gebruik maakte van de grot voor zijn winterslaap.
- De grot werd reeds in 1575 beschreven door de schrijver François de Belleforest met de woorden : "des painctures en plusieurs endroits et la trace ou marques de pas de plusieurs sorte de bestes grandes et petites"
http://fr.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois_de_Belleforest
- In 1947 bevestigen de speleologen Bernard Pierret en Robert de Faccio het bestaan van gravures in de grot.
Bepaalde prehistorici met o.a. Séverin Blanc contesteren de besluiten en het is na een internationale onderzoekscommissie dat in 1957 de rotstekeningen van de Grotte de Rouffignac officieel erkend worden.
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/pica_0752-5656_1996_num_1_1_2164
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/pal_1145-3370_1992_num_4_1_1186
 |
| Grotte de Rouffignac -plan (gallerijen ca.10km lang) |
Er zijn ook 14 tectiforme afbeeldingen (*) en 4 niet gedefinieerde.
(*) Tekening met de vorm van een zadeldak
- De tekeningen werden getekend met MnO2, een zwart poeder dat in de aardkorst voorkomt en de gravures naargelang de hardheid van de wanden met graveurs of met de vingers.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Mangaan(IV)oxide
-De tekeningen en de gravures dateren uit het Magdalenian en zijn ca. 13 Ka oud
http://www.merriam-webster.com/concise/magdalenian%20culture
http://sfp.in2p3.fr/expo/Conf2005/Jacques_de_Sanoit.pdf
 |
| Grotte de Rouffignac (gravure - mammoet) |
- Deze gravure van een mammoet is de eerste gravure die door Louis-René Nougier werd ontdekt en wordt de "Mammouth de la découverte" genoemd.
- Het onderste deel van de tekeningen in de Frise des Mammouths is bedekt met calciet
 |
| Grotte de Rouffignac Frise des Mammouths |
 |
| Grotte de Rouffignac (gravure - mammoet) |
- De mammoet op deze gravure wordt " le Patriarche" genoemd.
- Le Grand Plafond (*) is de meest significante plaats in de grot met 65 tekeningen en gravures.
(*) De Grand Plafond bevond zich toen 1 m boven een gat van 7 m diep dat leidde naar een ondergrondse rivier. Om het aanbrengen van de tekeningen mogelijk te maken hebben de artiesten het gat moeten afdekken met houten boomstammen. Waarom werden daar die tekeningen en gravures aangebracht terwijl er een overvloed van plaats was aan de wanden rond het gat?
 |
| Grotte de Rouffignac le Grand Plafond (tekening - steenbok & mammoet " le Grand-Père" ) |
 |
| Grotte de Rouffignac le Grand Plafond ( tekening - paard) |
- Deze tekening geeft een zeer getrouwe weergave van een paard weer.
 |
| Grotte de Rouffignac le Grand Plafond ( tekening - bizon) |
 |
| Grotte de Rouffignac (gravure - mammoet) |
- In deze gravure is het oog van de mammoet duidelijk weergegeven.
- Het Frise des Rhinocéros, getekend met Mn-dioxide
 |
| Grotte de Rouffignac - Galerie Breuil Frise des Rhinocéros |
 |
| Grotte de Rouffignac ( gravure - slangen) |
- Deze slangachtige figuren werden met de vingers in de zachte leemwand aangebracht.
 |
| Grotte de Rouffignac (gravure - hoofd v.e.mens) |
- Deze gravure is één van de weinige afbeeldingen van een menselijk figuur.
 |
| Grotte de Rouffignac ( tectiformen) |
http://donsmaps.com/rouffignac.html
http://www.hominides.com/html/lieux/grotte-de-rouffignac.php
http://fr.wikipedia.org/wiki/Grotte_de_Rouffignac
http://ancientcivilization-geology.blogspot.be/2007/06/caves-of-prigord-rouffignac.html
http://vm.kemsu.ru/en/palaeolith/ruffignac.html
http://www.grottederouffignac.fr/
http://ksharpe.com/Word/AR97.htm
 |
| Grotte de Raymonden |
- De site is de Abri de Chancelade, een grot bij het dorp Chancelade in het departement Dordogne, regio Aquitaine.
- In 1888 wordt bij opgravingen door de archeologen Michel Hardy en Maurice Féaux het graf ontdekt van l' Homme de Chancelade.
Het betrof een man van 55-65 jaar oud met een lengte van 1.55 m. Hij lag begraven in foetus houding en was bedekt met rode oker.
- Het skelet werd aan de hand van bijliggende artefacten uit het Magdelenian gedateerd op 17-10 Ka.
- Uit het skelet kon men afleiden dat de man gehandicapt was en leed an verschillende pathologische letsels.
 |
| Homme de Chancelade schedel |
http://fr.wikipedia.org/wiki/Indice_c%C3%A9phalique
http://www.theapricity.com/forum/showthread.php?20919-Chancelade-Man
 |
| Schedels (l) Grimaldi - (m) Cro Magnon - (r) Chancelade |
- De anatomist Léo Testut publiceerde in 1889 een studie waarin hij stelde dat l' Homme de Chancelade behoorde tot een afzonderlijk ras, de voorloper van de Eskimo's.
Deze theorie werd in 1927 verlaten.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Homme_de_Chancelade
Abri de Laussel
 |
| Abri de Laussel |
- Oorspronkelijk dacht men dat het ooit een verblijfplaats was maar nu gaat men er van uit dat het een plaats voor ceremonies was.
- Reeds in 1894 werden er opgravingen verricht door de prehistoricus Emile Rivière.
- In 1908 herneemt de psychiater en amateur prehistoricus Jean-Gaston Lalane de opgravingen en determineert 8 stratigrafische lagen gaande van het Mousteriaan tot het Solutrean.
http://en.wikipedia.org/wiki/Upper_Paleolithic
- In 1911 ontdekt Raymond Peyrille,de voorman van de ploeg, een van de wand losgekomen rotsblok met in bas-reliëf " la femme à la corne" die ook de "Vénus de Laussel" genoemd wordt. Er werden sporen van oker aangetroffen hetgeen er op wijst dat het beschilderd was.
Het is niet met zekerheid te zeggen of het blok bewerkt werd vóór of na dat het loskwam van de wand.
 |
| la Femme la corne Vénus de Laussel (blok 54x36 cm) |
- De beker bevat 13 inkepingen mogelijk verwijzend naar de maancyclus of de menstruatiecyclus.
- Zoals meestal bij de Venus figuren uit het Paleolithicum zijn bepaalde delen van het lichaam overgedimensioneerd zoals buik, borsten en billen, andere zoals voeten ontbreken.
- Het blok uit kalksteen werd gevonden half begraven in de laag van het Gravettian ( 28-22 Ka) wat betekent dat de ouderdom ligt tussen 22-27 Ka.
- Een mogelijk interpretatie is dat "la dame à la corne" de uitbeelding is van de vruchtbaarheid met in haar hand de "hoorn des overvloeds".
http://www.hominides.com/html/art/venus-a-la-corne-laussel.php
http://en.wikipedia.org/wiki/Gravettian
- In 1911 zijn nog verschillende rotsblokken met een bas-reliëf opgegraven.
 |
| "Vénus de Berlin" (blok 43x38 cm) |
Raymond Peyrille verkocht het blok in 1912 aan het Museum für Völkerkunde in Berlijn, vandaar de naam.
Het werd tijdens de bombardementen op Berlijn tijdens WO II vernietigd. Enkel een afgietsel is bewaard gebleven.
- De Venus die " carte à jouer" genoemd wordt beeldt 2 Venus figuren uit in spiegelbeeld zoals in een kaartspel. Het is mogelijk de uitbeelding van zomer en winter of van licht en duisternis. Het bas-reliëf op een blok zandsteen wordt geschat op 20-32 Ka oud.
- De Venus afgebeeld op een blok zandsteen, met een net op het hoofd (of is het de haartooi?),wordt " Femme à la tête quadrillée" genoemd. Ze houdt waarschijnlijk iets in haar linkerhand maar dat is afgebroken.
- De zandstenen blokken werden gevonden in het puin en werden waarschijnlijk op het blok afgewerkt
 |
| Venus "carte à jouer" |
 |
| Venus " à la tête quadrillée" (blok 39x38 cm) |
- "Le chasseur" is een afbeelding van een mannelijk figuur op een kalksteen. De torso, het bekken en de bovenbenen zijn natuurgetrouw weergegeven.
- Er werd ook een beeldje gevonden dat "Priapus" (*) wordt genoemd verwijzend naar de afbeelding van een man met een absurd grote penis.
(*) Priapus is in de Griekse mythologie de zoon van Aphrodite, de godin van de liefde.
 |
| "le chasseur" (blok 45.5x24 cm) |
 |
| Priapus |
- In de laag van het Laat Aurignacian (32-26 Ka) werd een fragment gevonden van een penis gesculpteerd in kalksteen
http://fr.wikipedia.org/wiki/Aurignacien
 |
| Eikel (h=64 mm) |
 |
| Vulva |
 |
| Maalsteen (2 zijden) (75x55x55 mm) |
http://fr.wikipedia.org/wiki/Moust%C3%A9rien
http://fr.wikipedia.org/wiki/V%C3%A9nus_de_Laussel
http://www.hominides.com/html/lieux/abri-laussel.php
http://donsmaps.com/lacornevenus.html
http://archaeology.about.com/od/upperpaleolithic/qt/Laussel-Venus.htm
http://www.musee-aquitaine-bordeaux.fr/en/laussel-venus
http://www.donaldmiller.com/venus_of_laussel.htm
Abri du Cap Blanc
 |
| Abri de Cap Blanc |
- De site is slechts enkele honderden meters verwijderd van de Abri de Laussel.
- In 1908, tijdens de werkzaamheden in de Abri de Laussel, bemerkt Raymond Peyrille een uitholling aan de basis van de klif.
Wanneer Jean-Gaston Lalane dit verneemt laat hij in 1909 de uitholling afgraven waardoor uiteindelijk een 16 m lange spelonk wordt vrijgemaakt.
- Tijdens die werken worden werktuigen, gemaakt uit steen, been en gewei, opgegraven alsook grote stenen die, zoals later bleek, gebruikt te zijn geweest om het fries te maken.
 |
| Abri du Cap Blanc (losgekomen blok met de bison) |
Wanneer er tijdens de werken een van de rotswand losgekomen blok gevonden wordt met daarop een gesculpteerde bison (*) is dit de aanleiding tot het opmerken van een 13 m lang fries met een bas-reliëf waarin verschillende dieren zijn afgebeeld.
Deze techniek komt voor in het Magdalenian maar ook in het Aurignacian en het Gravettian.
 |
| Fries (detail) |
-Er zijn sporen van rode kleurstof aangetroffen zodat het niet uitgesloten is dat het fries oorspronkelijk gekleurd was.
https://www.nespos.org/display/PublicNesposSpace/Wendel+collection+-+Abri
- Algemeen wordt aangenomen dat het fries ca. 15 Ka oud is en gecreëerd werd in het Magdaleniaan.
http://en.wikipedia.org/wiki/Magdalenian
http://www.sculpture.prehistoire.culture.fr/fr/contenu/la-sculpture-parietale.html#-art-mobilier-sculpte
 |
| Abri du Cap Blanc ( vuurstenen figuur van een bison? ) |
Wanneer in 1992 het puin van die opgravingen werd onderzocht werden nog een aanzienlijk aantal voorwerpen gevonden.
(*) De Azilian cultuur is een transitie cultuur die zich situeert tussen het Laat Magdaleniaan en het de Midden steentijd (vanaf 10.5 Ka) i.e.het Mesolithicum.
 |
| Abri du Cap Blanc (schrapers) |
 |
| Abri du Cap Blanc (ivoren kralen) |
http://en.wikipedia.org/wiki/Solutrean
http://en.wikipedia.org/wiki/Magdalenian
http://archaeology.about.com/od/upperpaleolithic/qt/Azilian-Culture.htm
- In 1911 wordt, tijdens het plaatsen van een balustrade aan de voet van het fries, een schedel gevonden.
De prehistoricus Denis Peyrony en de archeoloog Louis Capitan worden gevraagd het skelet te ontgraven.
 |
| Denis Peyrony |
 |
| Louis Capitan |
http://www.hominides.com/html/biographies/denis-peyrony.php
http://fr.wikipedia.org/wiki/Louis_Capitan
 |
| Abri du Cap Blanc " la Dame de Cap Blanc" |
- De vrouw werd begraven liggend op haar zij in een graf van 50 cm diep en 1.60 m lang.
Op haar hoofd lag een steen en aan haar voeten lagen nog 2 stenen.
- Het skelet wordt " la dame de Cap Blanc" (*), het
" Magdalenian girl" of " Magdalenian woman " genoemd.
(*) Archeologen uit die tijd speculeerden dat de vrouw mogelijk, gezien de positie van het graf, een belangrijke rol had gespeeld in de realisatie van het fries.
Boven de buik werd een fragment van een ivoren punt gevonden. Ook hier ontstonden speculaties dat dit mogelijk een fragment van een wapen was die de dood had veroorzaakt.
Hieruit leidde men af dat het om een jong meisje ging vermits de wijsheidstanden (*) uitkomen op een leeftijd van 18-22 jaar.
- Nieuwe analyse van de beenderen wees echter uit dat het een vrouw betrof met een leeftijd van 25-35 jaar
(*) De wijsheidstand die in de onderkaak van " la dame de Cap Blanc" werd ontdekt is meteen de oudste getuige van een wijsheidstand. Dit wijst er op dat 13-15 Ka geleden het voedselpatroon een doorgedreven kauwen vereiste waardoor het kaakbeen groter werd en plaats maakte voor de wijsheidstanden.
 |
| Abri du Cap Blanc (Bâton percé) |
gevonden.
(*) Een "bâton percé " is een onderdeel van het gewei van een rendier dat soms voorkomt in het Solutrean maar frequent voorkomt in het Magdalenian.
Over het gebruik circuleren diverse visies, gaande van een werktuig om speren te rechten, een werktuig om vuur te maken tot een staf als teken van hogere rang in de gemeenschap.
http://www.hominides.com/html/dossiers/baton-perce.php
http://fr.wikipedia.org/wiki/Abri_de_Cap_Blanc
http://donsmaps.com/capblanc.html
http://www.northofthedordogne.com/abri-du-cap-blanc.php
http://www.hominides.com/html/lieux/cap-blanc-abri.php
http://www.pole-prehistoire.com/index.php?S=wrn&IS=1&TC=B&TG=IB&IG=12&TA=DOSSIER&AI=617
http://www.travelfranceonline.com/abri-cap-blanc-shelter-vezere-valley/
 |
| Combe Capelle |
De site bestaat uit 4 stations : Roc de Combe Capelle, Haut de Combe Capelle (*), Combe Capelle bas en Plateau de Ruffet.
(*) Wordt ook " l'Abri de Peyrony" genoemd.
 |
| Roc de Combe Capelle |
- De site van Roc de Combe Capelle is een grote spelonk boven de helling aan de voet van een kalstenen rotswand.
 |
| Otto Hauser |
" l'Homme de Combe Capelle ".
(*) Hij verkoopt het skelet aan het Museum für Völkerkunde in Berlijn. Tijdens de bombardementen op Berlijn aan het einde van WO II raakt het skelet verloren, behalve de schedel.
In 1945 verhuist de schedel naar Rusland en in 1958 keert hij terug naar het toenmalige Oost-Duitsland.
Sinds 2003 wordt de schedel tentoongesteld in het Museum für Vor- und Frühgeschichte te Berlijn.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Otto_Hauser
- Het skelet was afkomstig van een man van ca. 1.60 m die was begraven met een deken en een stenen werktuig naast zijn linkerhand en een krans van schelpen rond de nek.
Volgens Otto Hauser had de begrafenis plaats in een laag tussen het Mousteriaan en het vroege Aurignacian i.e. het Châtelperronian
- Het skelet werd gecatalogeerd als Homo sapiens sapiens en men schatte de ouderdom op ca. 30 Ka.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Moust%C3%A9rien
http://fr.wikipedia.org/wiki/Aurignacien
http://fr.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A2telperronien
*** De antropoloog Hermann Klaatsch gaf het de naam Homo aurignacensis hauserihttp://de.wikipedia.org/wiki/Hermann_Klaatsch
 |
| l'homme de Combe Capelle |
 |
| l'homme de Combe Capelle schedel |
- In 2009 werd een fragment van een kies volgens de AMS methode gedateerd op 7575 a m.a.w. het skelet is afkomstig van een man uit het mesolithicum (10 Ka - 5 Ka)
http://en.wikipedia.org/wiki/Mesolithichttp://www.oldstoneage.com/cc/cc_roc.html
http://www.eva.mpg.de/evolution/staff/mcpherron/pdf/CC_Dating.pdf
http://www.les-amis-de-saint-avit-senieur.com/le-patrimoine/les-fouilles/35000-av-j-c/
http://fr.wikipedia.org/wiki/Combe-Capelle http://www.oldstoneage.com/cc/
http://www.pasthorizonspr.com/index.php/archives/03/2011/combe-capelle-burial-is-not-30000-years-old
http://artdaily.com/news/45015/Burial-Site-at-Combe-Capelle-in-France-is-Not-as-Old-as-Previously-Assumed--by-Several-Thousands-Years#.U3xZbvl_uSp
http://donsmaps.com/combecapelle.html http://www.dlt.ncssm.edu/tiger/HominidsAnims/Homo_sapiens-Cro-Magnon_CombeCapelle_anim.htm
- De site Castel Merle, ook bekend als " Vallon des Roches" naar de naam van een klein beekje dat uitmondt in de Vézère een zijrivier van de Dordogne, bestaat uit een aantal spelonken langs beide zijden van de vallei en is gelegen bij het dorp Sergeac in het departement Dordogne.
http://donsmaps.com/castanet.html
 |
| (1) Abri des Merveilles - (2) steriel deel - (3) Abri Blanchard II - (4) steriel deel (5) Abri Blanchard I - (6) Abri Castanet - (7) steriel deel - (8) Abri Reverdit (9) Rochers de l'Acier - (10) Abri Labattut - (11) Abri la Souquette (12) Hoeve Castel Merle |
(*) Heden ten dage blijft er enkel een verticale rotswand over.
http://www.hominides.com/html/prehistoire/mousterien.php
http://www.hominides.com/html/prehistoire/aurignacien.php
http://www.hominides.com/html/prehistoire/solutreen.php
http://www.hominides.com/html/prehistoire/magdalenien.php
- In de spelonken werden opgravingen verricht door meerdere archeologen o.a. Alain Reverdit, Marcel Castanet, Franck Delage , George-Grant Mc Curdy, Denis Peyrony , Louis Didon e.a.
http://en.wikipedia.org/wiki/George_Grant_MacCurdy
http://fr.wikipedia.org/wiki/Denis_Peyrony
http://www.hominides.com/html/colloques-conference/marcel-castanet-archives-decouvertes-0421.php
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/galia_0016-4119_1949_num_7_1_2692
http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=17750339
- De Abri Blanchard en de Abri des Merveilles (*) zijn bewoond geweest door de Homo neanderthalensis . Later ca. 35 Ka geleden heeft de Homo sapiens de ganse site ingenomen.
(*) Merkwaardigerwijs hebben beide spelonken hun toegang naar het Noorden gericht en genieten dus minder van de zonnewarmte.
http://www.falw.vu.nl/nl/voor-het-vwo/wetenschap-in-gewone-woorden/Aardwetenschappen/klimaat/laatste-ijstijd.asp
http://www.falw.vu/~huik/ijstijd.html
Abri des Merveilles
 |
| Abri des Merveilles |
- De site werd onderzocht respectievelijk door Alain Reverdit, Franck Delage en George-Grant Mc Curdy.
 |
| Georgr-Grant Mc Curdy |
- De archeoloog George-Grant Mc Curdy deed er opgravingen in 1924 - 1929
http://en.wikipedia.org/wiki/George_Grant_MacCurdy
- Tijdens opgravingen 1924-1929 werden 7 schrapers uit kwarts (*) gevonden uit het Mousterian .
De schrapers waren van het type " Quina" ( zie deel 17 : la Quina)
 |
| Abri des Merveilles Quina schraper |
 |
| Abri des Merveilles werktuigen / kwarts |
(*) De dichtsbijzijnde vulkanische rotsen waar kwarts kan worden gevonden liggen in het Massif central, op een afstand van 100-200 km.
Waarschijnlijk zijn ze door de Homo neanderthalensis meegebracht en ter plaatse bewerkt, getuige de schilfers die in de Abri des Merveilles werden gevonden.
http://humanorigins.si.edu/evidence/3d-collection/burin-abri-des-merveilles-0
http://www.aggsbach.de/2010/12/quina-scraper-from-abri-de-merveilles-vallon-des-roches-at-sergeac/
Abri Blanchard II
(*) Perigordian is een cultuur die Denis Peyrony in 1933 benoemde en die zich ontwikkelde parallel met het Aurignacian.(32-26 Ka) Het Vroeg Perigordian zou overeenkomen met het Châtelperronian (35-29 Ka) en het Laat Periogordian met het Gravettian.(28-22 Ka)
http://en.wikipedia.org/wiki/P%C3%A9rigordian
- De Abri Blanchard is genoemd naar de naam van de eigenaar van het terrein.
Abri Blanchard I
- In 1909 vindt een andere amateur archeoloog Marcel Castanet een kraal gemaakt uit been en doet op zijn beurt in 1911-1912 opgravingen onder de leiding van de archeoloog Louis Didon.
(*) De Abri wordt ook Abri Didon of Abri Blanchard des Roches genoemd.
 |
| Abri Blanchard (gravure v.e. beer) Laat Mousterian 34 Ka |
 |
| Abri Blanchard ( gravure v.e. vulva) |
 |
| Abri Blanchard ( grotschildering : zwanger paard) |
 |
| Abri Blanchard (stenen werktuigen) |
 |
| Abri Blanchard (kralen) Laat Mousterian 35 Ka |
 |
| Abri Blanchard (mandvormige kralen : steatiet en ivoor) - verschillende etappes in fabricatie - Vroeg Aurignacian 32 Ka |
 |
| Abri Blanchard (bâton percé) |
 |
| Abri Blanchard (gegraveerd been : maancyclus) |
http://www.hominides.com/html/lieux/abri-blanchard.php
http://theswedishparrot.com/le-phallus-de-labri-blanchard/
http://web.ccsu.edu/astronomy/calendars.htm
http://www.cabinetmagazine.org/issues/28/rosenberg.php
Abri Castanet I & II
 |
| (l) Abri Castanet I - (m) nog niet onderzocht (*) - (r) Abri Castanet II |
(*) Het nog niet geëxploreerde deel wordt mogelijk Abri Castanet III ?
 |
| Abri Castanet I |
De prehistoricus Denis Peyrony verrichte er in 1911 - 1912 en in 1924-1925 opgravingen.
- Hij ontdekte onder het ingestorte gewelf een laag van 80 cm dik met overblijfselen van menselijke activiteit uit het Vroeg Aurignacian.
Die laag lag op de rotsbodem (*) en was bedolven onder een steriele laan van 80 cm dik bestaande uit puin van het af brokkelende gewelf wat een tijdelijk einde maakte aan de menselijke aanwezigheid.
Daarop lag een laag van 20 cm dik met overblijfselen uit het Midden Aurignacian.
(*) Dit betekent dat het de eerste en vroegste laag was met overblijfselen van menselijke aanwezigheid.
http://www.culture.gouv.fr/fr/arcnat/chauvet/en/espa2.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Aurignacian
 |
| Marcel Castanet |
 |
| Denis Peyrony |
http://www.hominides.com/html/colloques-conference/marcel-castanet-archives-decouvertes-0421.php
http://fr.wikipedia.org/wiki/Denis_Peyrony
 |
| Abri Castanet II |
- Sinds begin de jaren 1990 werden er opzoekingen gedaan door de archeoloog Jacques Pelegrin en de antropoloog Randall White en in de periode 2005-2010 werden de opzoekingen verder gezet door een ploeg o.l.v. de antropoloog Randall White.
- Volgens White is er, in tegenstelling tot de analyse van Peyrony, slechts 1 archeologische laag die het resultaat is van één enkele periode van menselijke activiteit.
Die periode situeert zich in het Vroeg Aurignacian en duurde van 37 -36 Ka.
 |
| Jacques Pelegrin |
 |
| Randall White |
http://www.mae.u-paris10.fr/prehistoire/spip.php?article25
- Bij de exploratie van zowel Peyrony als White werden blokken gevonden met de gravure wat eerst als een vulva werd aanzien maar dat volgens bepaalde onderzoekers de afbeelding van een placenta kan zijn.
 |
| Abri Castanet placenta? |
 |
| Abri Castanet placenta ? |
 |
| Abri Castanet Pierre à Anneau |
- Waarvoor deze gebruikt werden of welke betekenis ze hadden blijft onduidelijk.
- Eén mogelijkheid is dat ze als gewicht werden gebruikt om bv.opgehangen huiden gestrekt te houden bij bewerking.
(*) Bepaalde blokken waren te groot om te verplaatsen!
 |
| Abri Castanet Overzicht van artefacten uit de Abri Castanet (1) gespleten punt uit gewei - (2) priem uit been - -(3) hulpstuk uit geweifragment - (4) versierde rib van herbivoor - (5) schrapers - (6) kralen - (7) geperforeerde hoektand v.e. edelhert - (8) blok met gravure van "vulva" + Assemblage van schelpen http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/bspf_0249-7638_1935_num_32_9_6122 |
http://www.hominides.com/html/actualites/abri-castanet-art-prehistoire-37000-ans-0604.php
http://fr.wikipedia.org/wiki/Abri_Castanet
http://archaeology.about.com/od/athroughadterms/qt/Abri-Castanet.htm
http://www.hominides.com/html/lieux/abri-castanet.php
http://www.archaeology.org/issues/63-features/top-10/270-top-10-2012-abri-castanet-vulva
http://www.aggsbach.de/2012/04/abri-castanet-and-the-aurignacian-i-in-sw-france/
Abri Reverdit
 |
| Abri Reverdit |
Hij verrichtte er wat opzoekingen en vond enkele bewerkte rotsblokken.
- Vanaf 1910 worden er opgravingen verricht door de archeologen Marcel Castanet, Louis Didon, Denis Peyrony en Franck Delage.
- Er werden verschillende rotsblokken gevonden die versierd waren met gravures van dieren of met een aantal alveolen. De betekenis van die holtes is nog niet achterhaald.
Het is evenmin duidelijk of de blokken afzonderlijk werden bewerkt of dat de rotswand werd bewerkt waarna er blokken loskwamen.
- Marcel Castanet ontdekt in 1923 een fries dat echter met de tijd door afbrokkeling gedeeltelijk is vervaagd, enkel een paard en 2 bisons zijn nog herkenbaar.
 |
| Abri Reverdit Blok versierd met alveolen |
 |
| Abri Reverdit detail van het fries ( bison) |
- Men denkt dat de kunstwerken 16-13 Ka oud zijn en dateren uit het Magdalenian
 |
| Abri Reverdit - fries - Er werd enkele bewerkte knopen, gemaakt uit het schouderblad van een dier, en een lamp uit zandsteen opgegraven |
 |
| Abri Reverdit - (lamp uit zandsteen) |
 |
| Abri Reverdit - ( knop ) |
http://www.hominides.com/html/lieux/abri-reverdit.php
http://paleo.revues.org/1642
Abri Roc d'Acier / Rochers de l'Acier
 |
| Rochers de l'Acier |
- De spelonk was oorspronkelijk 50x6 m groot vóór het gewelf is ingestort.
- In 1878 deed Marcel Reverdit er opzoekingen die in 1911 hernomen werden door Marcel Castanet en Franck Delage.
- Ze hebben verschillende werktuigen en artefacten gevonden o.a. geperforeerde schelpen, punten en graveerpunten die dateren uit het Periogordian (35-20 Ka) (*) en het Solutrean (21-17 Ka)
(*) Perigordian is een cultuur die Denis Peyrony in 1933 benoemde en die zich ontwikkelde parallel met het Aurignacian.(32-26 Ka) Het Vroeg Perigordian zou overeenkomen met het Châtelperronian (35-29 Ka) en het Laat Periogordian met het Gravettian.(28-22 Ka)
http://en.wikipedia.org/wiki/P%C3%A9rigordian
http://www.hominides.com/html/prehistoire/chatelperronien.php
http://www.hominides.com/html/prehistoire/gravettien.php
Abri Labattut
http://www.hominides.com/html/colloques-conference/marcel-castanet-archives-decouvertes-0421.php
http://fr.wikipedia.org/wiki/Henri_Breuil
http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=17750339
- Er werden een aantal lagen met resten van menselijke activiteit, in een periode van 28-17 Ka, geïdentificeerd met als getuige twee lagen uit het Gravettian en één laag uit het Solutrean, telkens van elkaar gescheiden door een laag puin ten gevolge van instortingen.
- Er werd een skelet van een kind gevonden uit het Solutrean ( 21-17 Ka) met sieraden vervaardigd met schelpen en tanden. - Er werden blokken kalksteenrots gevonden met de gravures en tekeningen.
De blokken waren losgekomen van het gewelf en werden gevonden tussen de 2 lagen uit het Gravettian ( 28-22 Ka)
 |
| Abri Labattut (blok kalksteen met tekening v.e.hert met het gewei maar zonder de poten) |
 |
| Abri Labattut (hand in negatief) |
 |
| Abri Labattut (blok kalksteen met gravure v.e. paard) |
- Het aanbrengen van de hand in het negatief gebeurde waarschijnlijk door een hoeveelheid suspensie van oker (oxides) in de mond te nemen en ze over de hand te blazen die men op de rots legt.
http://en.wikipedia.org/wiki/Ochre
http://www.hominides.com/html/lieux/abri-labattut.php
Abri de la Souquette
 |
| Abri de la Souquette |
- De archeoloog Otto Hauser deed er opgravingen in 1911 en 1912 waarbij er, volgens bepaalde bronnen, veel vernield werd
http://androom.home.xs4all.nl/biography/p027530.htm
- In 1938 ondernemen de archeologen Marcel Castanet en Franck Delage er opgravingen.
Er werd een grote hoeveelheid kralen gevonden hetgeen er op wijst dat het een "atelier" betrof waar kralen werden gemaakt m.a.w. de fabricatie van " perles panier" of "basket beads"
Die werden gemaakt met geperforeerde schelpen, geperforeerde tanden maar ook met parels gemaakt uit het ivoor van mammoeten en met parels gemaakt uit steatiet (*)
 |
| Abri de la Souquette (kralen) |
 |
| Abri de la Souquette (kralen) |
(*) Steatiet is rots die hoofdzakelijk uit het Mg-silicaat talk bestaat, een zacht mineraal met hardheid=1 op de schaal van Mohs
http://nl.wikipedia.org/wiki/Speksteen
http://fr.wikipedia.org/wiki/St%C3%A9atite
- Er werden overblijfselen van menselijke activiteit gevonden uit het Aurignacian (34-28 Ka), het Solutrean (21-18 Ka) en het Magdalenian (16-13 Ka).
 |
| Abri de la Souquette ( gravure : kop van Saïga antiloop) |
http://nl.wikipedia.org/wiki/Saiga
http://fr.wikipedia.org/wiki/Castel_Merle
http://donsmaps.com/castanet.html
http://www.pole-prehistoire.com/index.php?S=mew&IS=1&TC=B&TG=IB&IG=12&TA=DOSSIER&AI=539
http://www.hominides.com/html/lieux/castel-merle.php
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/bspf_0249-7638_1935_num_32_9_6122
Grotte de Cussac
 |
| Grotte de Cussac |
- De grot werd in 2000 ontdekt door de amateur speleoloog Marc Delluc. (*)
(*) Zijn aandacht werd getrokken door een briesje die uit een een hoop ingestorte rotsblokken kwam. Dit was de prehistoricus Denis Peyrony in 1950 ontgaan.
- Hij ontdekte de eerste gravures op de rotswand en besloot de officiële instanties in te lichten.
Het is slechts na het beveiligen en afsluiten van de site dat in 2001 de werkelijke exploratie (*) van de grot een aanvang nam.
(*) De periodieke verhoging van CO2 in de zomer bemoeilijkt het ondergronds werk. De grot wordt waarschijnlijk nooit opengesteld voor het publiek.
- De meer dan 150 kunstwerken zijn uitsluitend gravures, soms hele grote (*), die zowel met stenen werktuigen op de rotswanden als met de vingers op de zachte kleigrond werden aangebracht.
De gravures bestaan hoofdzakelijk uit de traditionele verzameling aan dieren uit het Laat Paleolithicum met vooral paarden en bisons, maar ook mammouts, neushoorns, herten, rendieren e.a.
(*) Een mammoet in " le Grand Panneau" is 4 m lang.
http://en.wikipedia.org/wiki/Upper_Paleolithic
 |
Grotte de Cussac
le Grand panneau |
- "le Grand Panneau" is 15 m lang en bevat meer dan 20 figuren o.a. verschillende paarden en bisons waarvan enkele met grote afmetingen
 |
| Grotte de Cussac 3 bisons - 1 paard |
- Heel specifiek voor de Grotte de Cussac is de uitbeelding van vogels (ganzen) en enigmatische figuren.
- De stijl van de gravures komt overeen met het Gravettian (28-22 Ka), wat ook te zien is in de grotten van Quercy en Pech Merle.
( zie deel 19)
http://en.wikipedia.org/wiki/Gravettian
http://donsmaps.com/lagravette.html
- Er zijn ook een viertal afbeeldingen van de silhouet van een vrouw alsook de veel voorkomende afbeelding van de vulva.
 |
| Grotte de Cussac mammoet- vrouwfiguur - enigmatisch figuur |
 |
| Grotte de Cussac Vénus de Cussac |
- De Grotte de Cussac herbergt één van de belangrijkste verzamelingen van rotsgravures uit het Paleolithicum.
De hardheid van de ondergrond was voldoende om de gravures te bewaren en zacht genoeg om de ontwerpers niet te belemmeren in hun tekeningen.
- Er werden op 3 plaatsen, telkens in een leger van een holenbeer, menselijke resten gevonden afkomstig van 4 volwassenen en 1 adolescent.
Er werden bij de overblijfselen geen sieraden of
De radiometrische datering van de beenderen met de C14 methode wees een ouderdom van 25-29 Ka uit wat overeenkomt met de ouderdom van de gravures.
 |
| Grotte de Cussac skelet (locus 2) |
 |
| Grotte de Cussac menselijke beenderen (locus 1) |
http://donsmaps.com/cussac.html
http://fr.wikipedia.org/wiki/Grotte_de_Cussac
http://www.culture.gouv.fr/culture/arcnat/cussac/fr/
http://www.hominides.com/html/exposition/entrez-dans-la-grotte-de-cussac-eyzies-de-tayac-0741.php http://paleo.revues.org/919
http://www.culture.gouv.fr/culture/arcnat/cussac/pdf/cussac.pdf
Grotte de Lascaux (*)
(*) Werd door de prehistoricus Henri Breuil " la chapelle Sixtine de l'art pariétal" genoemd.
Andere benamingen zijn " Versailles de la Préhistoire" en het "Altamira Française"
 |
| Grotte de Lasaux (1940) |
- De grotte de Lascaux is gelegen in de vallei van de Vézère bij het dorp Montignac, op de linkeroever van de Vézère een zijrivier van de Dordogne .
- Wegens een laag ondoordringbaar Marne gesteente is, in tegenstelling tot veel grotten, de grot van Lascaux relatief droog en wordt de vorming van stalagmieten en stalactieten verhinderd
http://fr.ekopedia.org/Marne_(roche)
- De grot en de rotsschilderingen in de "Salle des taureaux" werden in 1940 ontdekt door de 18 jarige Marcel Ravidat en zijn drie vrienden Jacques Marsal, Georges Agnel en Simon Coëncas (*) .
(*) Hiervan bestaan verschillende versies
versie 1 Selon la version la plus fréquemment racontée, le 8 septembre 1940, Marcel Ravidat découvre l'entrée de la cavité lors d'une promenade sur la commune deMontignac en Dordogne avec ses camarades Jean Clauzel, Maurice Queyroi et Louis Périer. Au cours de cette promenade, son chien Robot poursuit un lapin qui se réfugie dans un trou situé à l'endroit où un arbre avait été déraciné : un orifice d'environ 20 cm de diamètre s'ouvre au fond de ce trou, impossible à explorer sans un travail de désobstruction. En jetant des pierres pour essayer de faire sortir le lapin, Marcel Ravidat constate que le trou communique avec une vaste cavité. Comme cela se situe à 500 mètres du château de Lascaux, il pense qu'il s'agit de la sortie d'un souterrain.
Quatre jours plus tard, le jeudi (jour de repos scolaire à cette époque) 12 septembre, Marcel Ravidat, muni d'un matériel de fortune (lampe à huile, coutelas) pour s'éclairer et élargir l'orifice découvert précédemment, revient sur les lieux accompagné cette fois de Georges Agniel, Simon Coëncas et Jacques Marsal. Les quatre jeunes gens pénètrent ainsi une première fois dans la grotte et y découvrent les premières peintures. Après des visites quotidiennes et une première exploration du Puits, Jacques Marsal dévoile leur découverte à ses parents, qui s'étonnent de le voir revenir couvert de poussière. Ils avertissent leur ancien instituteur Léon Laval le 16 septembre qui les suit pour explorer ce qui n'est encore qu'un trou mal dégagé Léon Laval prévient alors le préhistorien Henri Breuil, alors réfugié dans la région pour fuir l’occupant, de la découverte. Celui-ci est l'un des premiers spécialistes à visiter Lascaux, le 21 septembre 1940, en compagnie de Jean Bouyssonnie, d'André Cheynier, bientôt suivis de Denis Peyrony et de Henri Begouën
versie 2 In September 1940, four boys and a dog set out on an adventure in Dordogne. The boys - Marcel Ravidat, Jacques Marsal, Georges Agniel and Simon Coencas – where intrigued by an old legend about a tunnel running under the Vezere River linking the old Castel of Montignac to the Manor of Lascaux. According to the legend, this tunnel would lead to a second tunnel and a treasure hidden deep in the woods of Montignac.
As they walked through the woods the little dog, Robot, ran ahead toward a deep depression in the ground covered with overgrowth and began sniffing the sunken hole. The depression had originally been created by an uprooted tree. The boys hurried to catch up with Robot. When they saw the deep hole, they immediately thought it might lead them to the legendary tunnel and the hidden treasure.
After trying to determine the depth of the hole by tossing rocks in the opening and listening for contact with the bottom, they decided to explore it. They enlarged the opening by removing a few stones around the edges with their penknives. Then, each one of the four boys slid through the hole in turn, along a semi-vertical shaft embedded with stalagmites down fifteen meters to a dark underground chamber. “The descent was terrifying,” recalled Jacques Marsal who was just fourteen years old at the time, the youngest of the four boys. Inside the chamber they used their oil lantern to look around shining it on the walls and ceiling.
Marsal remembers this first encounter describing what they saw as a “cavalcade of animals larger than life painted on the walls and ceiling of the cave; each animal seemed to be moving.” The ceiling was pure white, covered with calcite. And the paintings were brilliantly multicolored in reds, blacks, browns and ochres. The boys were standing in The Hall of the Bulls. Mesmerized by their findings, the boys ventured to the end of the cave. By then, the light from the oil lantern was fading and they realized they needed to return to the surface.
The boys were afraid of not being about to climb back out of the cave because of the steep incline of the shaft. But, in fact, the climb out was easier than they expected, recalled Marsal. The narrowness of the shaft served to their advantage allowing them to prop up with their knees and elbows, inching along until they reached the surface.
They were ecstatic with their discovery. The four boys promised to return the next day much better prepared for exploration. They swore an oath of secrecy determined to keep their discovery to themselves for the time being. Marsal remembers keeping the secret was harder done than said in families where brothers and sisters, and sometimes cousins, shared rooms with each other.
All four boys kept their promises and met again the next morning. This time they took a rope with them to help in getting down to the second level of the cave, the Well, or the Shaft. Marsal described the descent into the deep fissure as “scary because the rope, which was tucked under our armpits, was cutting the flaky edges of the walls and earth kept falling on our face as we were lowered down into the Shaft.
By the third day of their discovery, the boys could not keep their amazing secret any longer. They decided each of them could bring five friends to see the cave but would charge a forty cent per person admission price. Marsal said that was the first “commercial exploitation of the cave.” Once the word was out, the news spread like wildfire and soon the entire village was lining up to have a look at the newly discovered paintings. The boys enlarged the hole and made access easier for the public.
Overwhelmed by the number of visitors and aware that the paintings were probably prehistoric, the boys decided to seek the advice of their schoolmaster, Leon Laval. Mr. Laval, a member of the prehistoric society of Montignac, did not believe the boys’ description of what they had found. It took quiet a bit of convincing to persuade him that the whole story was not just a scam to push him down a hole.
Once inside the cave, Laval was immediately convinced the paintings and drawings were from a prehistoric time. He instructed the boys and gave them guidelines about the fragility of the paintings. He gave them two rules: Do not let anyone touch the paintings, and, more importantly, guard the cave from possible vandals.
Summer vacation was coming to a close. Soon all of the boys, except Marsal, returned to school and their studies. Marsal, worried about the cave’s safety, pleaded with his parents to allow him to guard the cave day and night. Realising the significance of the paintings and their son’s devotion to the cave, they eventually gave in. Marsal pitched a tent at the entrance to the cave and begin what would become a lifelong commitment, the care and safety of the cave and its magnificent prehistoric paintings.
Visitors came daily to the cave and the fourteen year old Marsal became the de facto guide. One day, a young man with a sketch book in hand, came for a tour. As Marsal showed him through the cave, the man made drawings of the images as he went. The man, a student of the famed prehistorian, Abbé Breuil, immediately took them to his mentor who, by luck, was visiting in the nearby village of Brive. Breuil took no time in coming to see the cave after seeing the sketches of his student and confirmed the authenticity and the era of the paintings. The discovery was sensational and now substantiated by the highest authority. News spread throughout France, Europe and the world. The cave of Lascaux became known as the Sistine Chapel of Prehistoric Art. The cave was located on private property owned by the Count of LaRochefoucault whose family began the commercial exploitation of the cave. By 1948 daily tours brought as many as one thousand people a day through Lascaux. It was not long before the impact of so many visitors was felt.
http://www.hominides.com/html/references/grotte-de-lascaux-1-decouverte-delluc.php
http://www.hominides.com/html/references/grotte-de-lascaux-2-laval-breuil-delluc.php
 |
| De 4 ontdekkers in 1986 |
 |
| Marcel Ravidat |
 |
| Henri Breuil |
en André Cheynier kort daarop gevolgd door Denis Peyrony
en Henri Begouën
http://www.hominides.com/html/references/grotte-de-lascaux-3-premiers-chercheurs-delluc.php
http://philippepoisson-hotmail.com.over-blog.com/2014/01/un-%C3%A9minent-pr%C3%A9historien-d%C3%A9tenu-au-%C2%AB-camp-de-mauzac-%C2%BB-andr%C3%A9-cheynier.html
http://fr.wikipedia.org/wiki/Henri_Breuil
http://fr.wikipedia.org/wiki/Denis_Peyrony
 |
| Grotte de Lascaux plan De grot is 250 m lang met een hoogteverschil van 30 m |
 |
| Hematiet en Mangaandioxide |
http://nl.wikipedia.org/wiki/Hematiet
http://en.wikipedia.org/wiki/Manganese_dioxide
- De eerste goede foto's werden gemaakt in 1947 door Time Magazine tijdens hun bezoek aan de grot.
 |
| Grotte de Lascaux Salle des taureaux |
 |
| Lascaux - Salle des taureaux oeros |
- Over de voorpoten van de oeros werd een rode koe geschilderd.
 |
| Lascaux - Salle des taureaux paarden en oeros stier |
- Verschillende figuren werden zo geschilderd dat ze volledig tot hun recht kwamen indien ze uit een bepaald gezichtspunt bekeken werden. Uit het ideaal gezichtspunt verdween bv. de overmatige lengte van het paard.
 |
| Lascaux - Salle des taureaux eenhoorn |
 |
| Lascaux - Nef de twee bisons |
- De kruising van de achterpoten creëert een perspectief (*)
(*) Het duurt tot in de 15e eeuw dat schilders opnieuw een perspectief in hun schilderijen tonen.
 |
| Lascaux - Nef oeros zwarte koe en paarden |
(Time Magazine)
- De koe werd geschilderd over een kudde paarden die in tegengestelde richting lopen.
 |
| Lascaux - Nef paarden, bisons ,... |
De figuren zijn gegraveerd en daarna gekleurd binnen de gravure met bruin voor de romp en zwart voor de poten.
 |
| Lascaux - Abside hert (gravure) |
- Hier werden de lijnen van de gravure gekleurd om de gravure nog beter te doen uitkomen.
 |
| Lascaux - Puits man gedood door bison |
- In deze scene wordt een man met een vogelkop afgebeeld die neergeveld is door een bison.Een speer en een vogel op een paal zijn ook afgebeeld en links een wolharige neushoorn die buiten de scene staat en door een andere artiest werd geschilderd.
- Was de man met de vogelkop een sjamaan?
 |
| Lascaux - Puits le Brûloir de Lascaux |
- Deze versierde olielamp (*) in rode zandsteen werd in 1982 door de archeoloog André Glory gevonden in de sedimenten van de Puits.
http://www.babelio.com/auteur/Andre-Glory/216246
- Ze is ca. 17 Ka oud en behoort tot de Magdalenian cultuur.
(*) De lamp is 22 cm lang en de lepel kan 60 ml olie i.e. dierlijk vet bevatten. Ze bevatte nog roetachtige resten die bleken afkomstig te zijn van de jeneverbes plant die als wiek werd gebruikt.
 |
| Lascaux - Passage paard met manen en baard |
- Deze gekleurde gravure ziet er, wegens overdreven details, uit als een cartoon "avant la lettre"
 |
| Lascaux - Axial Zwarte oeros stier |
- Het grootste werk in de Axial galerij met 3.71 m lengte en 1.93 m hoogte
 |
| Lascaux - Axial paard |
- Door de linker been van het paard los te maken van de romp creëert de schilder een driedimensionaal effect.
 |
| Lascaux - Axial vallend paard |
 |
| Lascaux - Axial Megaloceros |
http://en.wikipedia.org/wiki/Megaloceros
- Tijdens opzoekingen door de prehistorici Henri Breuil en Severin Blanc in de periode 1944-1947 werden 350 gebruiksvoorwerpen gevonden o.a. schrapers, graveerders, lemmeten, speerpunten, sieraden ...
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/pal_1145-3370_1992_num_4_1_1186
 |
| Grotte de Lascaux sieraad |
- Een schelp gebruikt als hanger. Deze schelp moet gevonden zijn aan de kust op ca. 150 km verwijderd van Lascaux, meteen het bewijs dat er een vorm van handel bestond tussen de diverse populaties.
 |
| Grotte de Lascaux werktuigen |
 |
| Grotte de Lascaux gegraveerde speerpunten |
Datering
- C14 datering op resten van houtskool die in olielampen werd gevonden wees een ouderdom uit van 17 Ka. Dit komt overeen met de Magdalenian cultuur waartoe de gevonden gebruiksvoorwerpen behoren.
- Een stuk rendiergewei dat in de Puits werd gevonden dateerde echter 18.6 Ka wat overeenkomt met de Solutrean.
Verbleven die populaties langdurig ter plaatse en waren zij de ontwerpers van een deel van de schilderingen?
- Omdat er maar één archeologische laag aanwezig is met overblijfselen uit het Magdalenian neemt men aan de de schilderingen uit die periode stammen
http://en.wikipedia.org/wiki/Magdalenian
http://en.wikipedia.org/wiki/Solutrean
Nota
- De duizenden bezoekers van de grot veranderen de atmosfeer in de grot. De uitgeademde CO2 verhoogt de aciditeit van de atmosfeer die de kleuren aantast.
De verhoogde temperatuur,het kunstmatig ligt en de verhoogde CO2 favoriseren de groei van algen op de wanden (maladie verte) en de verhoogde CO2 creëert een calciet waas op de rotswanden en de schilderingen (maladie blanche).
- In 1963 wordt beslist dat de grot niet meer toegankelijk is voor het grote publiek.
- In 2001 ontwikkelt zich, ten gevolge van een slecht geconcipieerde temperatuur en vochtregeling, de zeer resistente schimmel Fusarium solani, die in symbiose leeft met de bacterie Pseudomonas fluorescens die het gebruikte fungicide afbreekt.
Hierdoor vormt zich een wit mycelium op de wanden en de schilderingen.
- In 2006 is de situatie na aanwenden van een combinatie van fungicide en antibiotica onder controle maar regelmatige manuele verwijdering van nieuw mycelium blijft nodig.
- In 1983 opende Lascaux II, een nagebouwde grot met de Salle des Tauraux en de Axial galerij waarin replica's van de schilderingen te zien zijn.
In 2009 opende Lascaux III met de Nef galerij en in 2016 zou Lascaux IV moeten openen met het integrale oeuvre
http://donsmaps.com/lascaux.html
http://fr.wikipedia.org/wiki/Grotte_de_Lascaux
http://www.bradshawfoundation.com/lascaux/
http://www.hominides.com/html/lieux/grotte_lascaux.php
http://www.pierre2-nice.org/galerie/temps_antiques.html
http://life.time.com/culture/lascaux-early-color-photos-of-the-famous-cave-paintings-france-1947/#5
Charente
Roc de Sers
 |
| Roc de Sers |
- De grot ligt bij het dorp Sers op 15 km van Angoulême in het departement Charente.
- De paleontoloog Alexis Favraud deed de eerste opgravingen in 1908 gevolgd door de opgravingen van de archeoloog Léon Henry-Martin in 1917 -1933.
- In 1951 werden de opgravingen hernomen door de archeoloog Raymond Lantier.
 |
| Léon Henry-Martin |
 |
| Raymond Lantier |
http://fr.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9on_Henri-Martin
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/crai_0065-0536_1994_num_138_3_15394
- Het duurde tot 1927 vooraleer de eerste stukken van de friezen ontdekt werden.
Van het oorspronkelijk 10 m lange fries werden 19 losgekomen fragmenten (*) opgegraven.
(*) Enkele fragmenten werden gerestaureerd.
- De rotswand werd voorafgaand min of meer geschraapt en op sommige plaatsen werd een schets gemaakt met houtskool.
 |
| Roc de Sers ( paard en everzwijn) |
 |
| Roc de Sers (geit) |
- Sommige figuren zijn behoorlijk groot en halen 1/4 van de natuurlijke grootte, andere zijn kleiner.
Het merendeel van de figuren zijn dieren waarbij het paard en de steenbok overheersen, gevolgd door de bison en het rendier.
Minstens een figuur was gekleurd geweest met rode oker.
 |
| Roc de Sers (man achtervolgd door een muskusos) |
 |
| Roc de Sers ( 2 steenbokken) |
 |
Roc de Sers
( everzwijn)
|
Zo is de kop en de poten van een everzwijn uitgebeeld in "high reliëf" en de romp in "bas reliëf)
 |
| Roc de Sers ( punten) |
Dit bevestigde de C14 datering volgens de AMS methode van 17 Ka
http://donsmaps.com/rocdesers.html
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/crai_0065-0536_1952_num_96_2_9941
http://fr.wikipedia.org/wiki/Roc_de_Sers
http://solutreen.over-blog.com/28-index.html
Grotte du Placard
- De grot werd in 1864 ontdekt door de prehistoricus Jean Fermond.
Hij noemde de grot aanvankelijk " Grotte à Rochebertier" naar de naam van het plaatselijk gehucht.
In de periode 1864-1910 deden verschillende onderzoekers zoals Jean Fermond, A. de Maret en G.Chauvet er opgravingen volgens de toen bestaande technieken, waarbij nogal wat materiaal verloren ging (*) en een nauwkeurige beschrijving van de stratigrafie ontbrak.
(*) Er zou een fragment van een bovenkaak van een kind zijn gevonden afkomstig van de Homo neanderthalensis. Het fragment is echter verdwenen..
Er zouden ook beenderen en schedelfragmenten zijn gevonden in het Solutrean afkomstig van de Homo sapiens sapiens.
 |
| Jean Roche |
- Van 1958 tot 1963 werden de opgravingen hernomen door de prehistoricus abbé Jean Roche.
- Bij die opgravingen werden een aantal stratigrafische lagen blootgelegd, gaande van het Mousteriaan in het Midden Paleolithicum tot het Magdaleniaan en het Solutreaan in het Laat paleolithicum
- Er werden tijdens die opgravingen enkele merkwaardige vondsten gedaan zoals een werpspeer (propulseur) en een artefact dat de "Venus de la grotte du Placard" wordt genoemd mat onderaan een inkeping die de vulva moet voorstellen.
Beide artefacten dateren uit het Laat Paleolithicum (Magdaleniaan - Solutreaan)
 |
| Propulseur uit Mas d'Azil |
 |
| Vénus de la Grotte du Placard |
http://www.hominides.com/html/dossiers/propulseur.php
Tevens werden er de klassieke vuurstenen werktuigen uit het Midden- en Laat Paleolithicum gevonden o.a vuistbijlen, schrapers en punten uit het Mousteriaan en lemetten en punten uit het Solutreaan
http://en.wikipedia.org/wiki/Mousterian
 |
| Vuistbijl Mousterian (300-30 Ka) (62x50x23 mm - 59.7 g) |
 |
| Punt Mousterian (300-30 Ka) (81x43x12 mm - 36.5 g) |
 |
| Schraper Mousterian (300-30 Ka) (105x60x21 mm - 110.3 g) |
 |
| Lemmet Solutrean (10-30 Ka) (104x19x12 mm - 15.1 g) |
 |
| "shouldered" point Solutrean (16 Ka) |
 |
| Speerpunt |
 |
| "Wilgenblad" punt Solutrean (16 ka) |
- In 1987 ontdekt L.Duport tussen afval daargelaten door clandestiene zoekers een rendiergewei dat langs beide zijden een gravure bevat die een rund uitbeeldt.
 |
| Grotte du Placard Rendiergewei met gravure van een oeros |
 |
| Jean Clottes |
- In 1990 wordt een systematisch onderzoek aangevat o.l.v. de archeoloog Jean Clottes met medewerking van L.Duport en V.Feruglio.
 |
| Grotte du Placard Gravure van paardenkop (detail van het paneel) |
- In de galerij GLD werd in een laag, begraven in de laag van het Solutrean, een paneel van 5 x1.9 m vrijgemaakt aangetroffen met afbeeldingen van verschillende dieren met o.a. rendieren, steenbok, gems , bisons waarbij paarden het meest voorkomen.
Ook in de CRL galerij werden op de wand gravures aangetroffen alsook gegraveerde blokken die van de wand waren losgekomen.
 |
| Grotte du Placard gestileerde vogel (accolade) |
(*) Dergelijke afbeeldingen werden als rotsschildering aangetroffen in de grotten van Pech Merle, Cougnac en Cosquer.
Dit betekent dat dezelfde tekens werden gevonden op een afstand van 150 km (Pech Merle en Cougnac) en zelfs 500 km (Cosquer). Mogelijk is dit het werk van een " cultuurgroep" of zelfs van één individu.
- Een verbrand beenfragment dat werd gevonden in een holte van de rotswand, gelegen iets boven het niveau van de gravures, werd volgens de C14 methode gedateerd op 20 Ka. Dit bevestigde dat de gravures stammen uit de Solutrean periode.
- Alle gravures werden uitgevoerd met heel fijne inkervingen, waarbij er mogelijk een deel zijn vervaagd.
Bij het zeven van het puin werden 640 gegraveerde van de wand losgekomen rotsfragmenten gevonden wat doet vermoeden dat een groter deel van de grot met gravures versierd was.
http://solutreen.over-blog.com/article-l-animal-valeur-symbolique-l-art-parietal-de-la-grotte-du-placard-72789347.html
http://www.panoglobe.com/blog/2011/la-grotte-du-placard/
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/bspf_0249-7638_1942_num_39_3_4896
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/quate_0004-5500_1965_num_2_3_1018
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/bspf_0249-7638_1963_num_60_1_3886
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/bspf_0249-7638_1906_num_3_10_11505
http://www.panoglobe.com/blog/2011/la-grotte-du-placard/
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/bspf_0249-7638_1942_num_39_3_4896
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/quate_0004-5500_1965_num_2_3_1018
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/bspf_0249-7638_1963_num_60_1_3886
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/bspf_0249-7638_1906_num_3_10_11505
http://thierry.koltes.free.fr/placard_tk.htm
http://www.archerie-primitive.com/articles/propu-placard-cattelain.pdf
http://www.archerie-primitive.com/articles/propu-placard-cattelain.pdf
Lot
Pech Merle
Ze is gelegen bij het dorp Cabrerets in het departement Lot in ZW Frankrijk.
(*) Pech is de Franse vervorming van het oude occitaanse woord "puèg" wat "heuvel" betekent. Het oud Franse woord "Puy" zoals in "Puy de Dome" is er van afgeleid.. http://nl.wikipedia.org/wiki/Langue_d%27oc http://nl.wikipedia.org/wiki/Occitaans
 |
| Amédée Lemozi |
Hierop start de pastoor van Cabrerets, de archeoloog Amédée Lemozi met het onderzoek van de grot
http://fr.wikipedia.org/wiki/Am%C3%A9d%C3%A9e_Lemozi
http://www.quercy.net/qhistorique/quercinois/lemozi/lemozi_fr.html
- In de grot zijn 576 afzonderlijke afbeeldingen te vinden, maar anders dan in Altamira (deel 16) en Lascaux (deel 18) zijn meer abstracte en stylistische afbeeldingen te zien.
Er werden slechts een 60-tal dieren afgebeeld waaronder paarden, mammoets, bisons, oerossen, rendieren, een beer en een leeuw.
Er zijn ook een 12 menselijke figuren afgebeeld waarvan 4 schematisch en 8 in relatief natuurlijke gedaante.
- Afbeeldingen werden ontdekt op verschillende plaatsen in het grotcomplex. enkel in de Galerie Vierge werden geen tekeningen of schilderingen gevonden.
Panneau des chevaux ponctués
- Een C14 datering van de houtskool bepaalde de ouderdom op 25 Ka die overeenkomt met de Gravettian cultuur.(22-28 Ka)
http://en.wikipedia.org/wiki/Gravettian
- Volgens recent DNA- onderzoek zouden 10- 50 Ka geleden paarden met een gespikkelde vacht hebben geleefd en is de grotschildering natuurgetrouw.
- Er bestaat onzekerheid met welke techniek de handen werden afgebeeld.Mogelijk werd een patroon gebruikt of misschien werd de oppervlakte van de hand ingesmeerd met vet zodat de Ba- en Mn- oxides zich niet konden vastzetten op de wand.
Chapelle des mammouths
 |
| Pech Merle Chapelle des mammouths |
Hier werden op een oppervlakte van 7x2.5m met dikke zwarte lijnen mammoets, rendieren, bisons en oerossen afgebeeld.
De tekeningen, die elkaar soms overlappen, stammen waarschijnlijk uit het Solutrean (21-27 Ka)
http://en.wikipedia.org/wiki/Solutrean
Gallerie de l'homme blessé
 |
| Pech merle Homme blesse & vogelfiguur |
De beide stammen waarschijnlijk uit het Solutrean. (21-27 Ka)
- Het is gissen wat men hier wou uitbeelden : een gedode vijand of een rituele dood.
Panneau des femmes bisons
- Het paneel bevindt zich in de "Salle des peintures".
 |
| Pech Merle Panneau des femmes bisons |
 |
| Pech Merle Femme bison (detail) |
- In het detail komt de duale dier-mens natuur duidelijk tot uiting waarbij de lijnen van de romp van een bison (*) overgaan in het hoofd en de armen van een mens.(*) De prehistoricus Michel Lorblanchet ziet in de afbeelding een gestyleerde vrouw. Anderen hebben het over "femmes-mammouths"
http://www.hominides.com/html/biographies/michel-lorblanchet.php
Plafond des hiéroglyphes
De makers moeten gebruik gemaakt hebben van losgekomen rotsblokken om aan het gewelf te geraken.
 |
| Pech Merle -Plafond des hiéroglyphes A, B, C = mammoet a,b,c = vrouwen D = rug van mammoet |
Salle des disques
- De "Salle des disques" dankt haar naam aan twee stalactieten die de vorm van twee platen hebben aangenomen.
- In de Salle des disques zijn versteende voetafdrukken van een kind zichtbaar alsook een wandtekening van de kop van een beer, waarbij gebruik werd gemaakt van de glooiing van de rotswand om een zeker perspectief te verkrijgen.
- De ouderdom van de voetafdruk wordt geschat op 17 Ka en de tekening van de berenkop op 13 Ka.
 |
| Pech Merle - Salle des disques voetafdruk |
 |
| Pech Merle - Salle des disques Kop van beer |
Le Combel
 |
| Pech Merle le Combel |
- In "le Combel" bevindt zich een kleine niche (2 m3) achter een gordijn van stalacmieten.
 |
| Pech Merle - le Combel tekening van leeuw en paard |
- In deze kleine niche is er een tekening in rode oker van een leeuw en 3 paarden alsook een aantal rode spots.
De bruine zone is de markering van een waterstand gedurende een bepaalde periode.
Indien de waterstand die hoogte bereikte na het aanbrengen van de tekening heeft hij in alle geval weinig schade aangericht.
l' Ossuaire
l' Ossuaire of knekelhuis is een zaaltje waar de vloer bedekt is met fossiele beenderen van verschillende dieren o.a. beren, rendieren, paarden, bisons, oerossen ...
Ook hier zijn de rode spots te vinden.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Grotte_du_Pech_Merle
http://vm.kemsu.ru/en/palaeolith/pesh-merl.html
http://www.hominides.com/html/lieux/grotte-pech-merle.php
http://vm.kemsu.ru/en/palaeolith/pesh-merl.html
http://www.hominides.com/html/lieux/grotte-pech-merle.php
Landes
Brassempouy
 |
| Grotte du Pape |
- In 1880 verneemt de eigenaar van de site "Pouy" , de comte de Poudenx, dat arbeiders, die werkzaam waren met de verbreding van een weg naar en steengroeve, beenderen hadden blootgelegd die als "enorme" beschreven en die vermoedelijk afkomstig waren van uitgestorven
Hierop vraagt hij aan de archeoloog Pierre-Eudoxe Dubalen ter plaatse opgravingen te doen. Bij het opruimen van afval wordt de ingang van de grot ontdekt.
- Dubalen en de archeoloog Joseph de Laporterie verrichten enkele opgravingen, waarbij ze weinig aandacht besteden aan het beschrijven van de stratigrafie en die ze
beëindigen in 1881.
- In 1890 worden de opgravingen hernomen door de archeologen Joseph de Laporterie en Albert Léon-Dufour.Tijdens hun opgravingen vinden ze wat gegraveerd rendiergewei, bewerkt ivoor en sieraden.
http://clubdubalen.fr/blog/dubalen-archeologue/
- In 1892 organiseert dr. Magitot de voorzitter van het " Congres pour l'avancement des sciences" dat in Pau plaatsvindt een uitstap annex zoektocht naar de site van de " Grotte des Papes" .
De uitstap mondt uit in een collectieve plundering waarvan enkel fragmenten van twee fragivoren beeldjes zijn bewaard gebleven mat name " la Poire " en " l' Ébauche "
- " la Poire " dankt haar naam aan de billen die vorm van een peer hebben terwijl
" l' Ébauche " eerder een onafgewerkt beeldje is
 |
| la Poire |
 |
| l' Ébauche |
Joseph de Laporterie er opgravingen op een meer georganiseerde en wetenschappelijke basis.
http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89douard_Piette
http://gw.geneanet.org/benedicte9?ang=fr;pz=marie+benedicte;nz=foster;ocz=0;p=joseph+jean+marie+adolphe;n=de+laporterie
- In 1894 worden vijf ivoren beeldjes gevonden in een laag die Édouard Piette aanvankelijk "éburnéen" (*) genoemd werd maar die nu als Gravettien ( 29-22 Ka) bekend is.
(*) " éburnéen " betekent " ivoorachtig of wit als ivoor" verwijzend naar het vele ivoor dat in die laag werd gevonden
http://fr.wikipedia.org/wiki/Gravettien
 |
| Dame de Brassempouy ( hxbxd 36.5x19x12 mm ) |
- Het is een van de weinige beeldjes uit die periode waarvan het voorhoofd, de wenkbrauwen en de neus zo duidelijk zijn weergegeven. Zelfs de haartooi ( of is het een kap?) wordt weergegeven, de mond echter ontbreekt.
- Het beeldje uit ivoor stamt uit het Midden- Gravettian (*) en is ca. 25 Ka oud.
(*) Die periode wordt geassocieerd met de "Noailles" graveernaalden i.e." burins de Noailles "
http://www.ginellames.fr/fr/creations/petits_outils/
http://www.aggsbach.de/2010/09/gravettian-with-noailles-burins/
- Een tweede beeldje werd door de vinders aanzien als een handvat van een dolk vandaar de benaming "Manche du poignard ". De depressie op de rugzijde langs de wervelkolom is duidelijk weergegeven.
- Bij het derde beeldje dat wegens een band rond het middel " la figurine à la ceinture " wordt genoemd, is de venusberg duidelijk uitgebeeld. De maker breekt hier met toen geldende algemene trend om de vrouwen heel dik uit te beelden. De voeten worden niet afgebeeld.
 |
| Manche du poignard ( hxbxd 56x41x28 mm ) |
 |
| Figurine à laceinture ( h = 68 mm ) |
- Het vierde beeldje wordt " la figurine à la pèlerine " genoemd omdat de torso een cape lijkt te dragen.
- Het vijfde beeldje dat " la fillette " of " la poupée " wordt genoemd lijkt de afbeelding van een kind te zijn. Het gezicht en de haartooi zijn niet afgebeeld.
 |
| Figurine à la Pèlerine ( hxbxd - 46x23x11 mm ) |
 |
| la Fillette la Poupée ( hxbxd 48x8x7.5 mm ) |
 |
| le Torse (hxbxd - 94x51.5x48 mm) |
- In 1896 werd het beeldje bekend als " le Torse " gevonden.
 |
| Figurines pèlerine/ceinture |
http://en.wikipedia.org/wiki/Henri_Breuil
(*) Alle beeldjes die werden gevonden zijn blijkbaar gebroken tijdens het maken hetgeen er op kan wijzen dat ze uitgedroogde ivoor bewerkten waarin het collageen zijn bindende werking verloren had
 |
| " de Stop" (lxd - 91x25 mm) |
Het is gemaakt uit ivoor, is kunstig gegraveerd en stamt uit de Aurignacian periode.(30-35 Ka)
http://en.wikipedia.org/wiki/Aurignacian
http://en.wikipedia.org/wiki/Venus_of_Brassempouy
http://donsmaps.com/brassempouyvenus.html
http://archaeology-travel.com/friday-find/venus-of-brassempouy/
http://www.europreart.net/cgi-bin/baserun.cgi?_cfg=record.cfg&_fil=code%3D%22placa001%22http://brassempouy.pagesperso-orange.fr/grottes_026.htm
http://www.hominides.com/html/lieux/maison-de-la-dame-brassempouy.phphttp://donsmaps.com/brassempouy.html
http://cheminprehistoire.free.fr/article.php?id_article=34
Ariège
Mas d'Azil
 |
| Mas d'Azil |
- De secundaire grotten die werden gevormd werden bewoond over een periode van 20 Ka.
- Zowel in 1857, bij de aanleg van een weg die doorheen de grot loopt, als bij de heraanleg in 1875 worden archeologische vondsten gedaan.
- Na enkele opzoekingen door amateur archeologen is het de archeoloog Édouard Piette die er opgravingen verricht in de periode 1887-1897 en er een grote hoeveelheid artefacten en werktuigen vindt die behoren tot de Azilian cultuur (13-11 Ka)
http://www.grotte-masdazil.com/Edouard-PIETTE-1827-1906.html
http://archaeology.about.com/od/upperpaleolithic/qt/Azilian-Culture.htm
 |
| Henri Breuil |
http://www.grotte-masdazil.com/Abbe-Henri-BREUIL-1877-1961.html
http://fr.wikipedia.org/wiki/Henri_Breuil
http://www.faculty.umb.edu/gary_zabel/Courses/Phil%20281/Philosophy%20of%20Magic/My%20Documents/Hunting%20Magic%20and%20Abbe%20Breuil.htm
 |
| Joseph Mandement |
http://www.grotte-masdazil.com/Joseph-MANDEMENT-1876-1958.html
 |
| Mas d'Azil crâne de Magda |
 |
| Saint-Just eb Marthe Pequart |
- Tezelfdertijd van 1936 - 1944 doen de archeologen Saint-Just Pequart en zijn vrouw Marthe opzoekingen, meer speciaal naar overblijfselen uit de Azilian cultuur .
http://www.grotte-masdazil.com/Marthe-et-Saint-Just-PEQUART.html
- Er werd een verscheidenheid aan artefacten aangetroffen.
 |
| Mas d'Azil (paardenkop) |
 |
| Mas d'Azil (kop van een vis) |
- De paardenkop werd gemaakt uit rendiergewei en is ca. 15 Ka oud.
De vissenkop is een fragment van een groter geheel. De ogen in de kop zijn hol (*) en werden oorspronkelijk waarschijnlijk opgevuld met een gekleurd hars.
(*) Beeldjes met holle ogen zij typisch voor Mas d'Azil
 |
| Mas d'Azil la Dame de Mas d'Azi ( hxbxd = 51x17x13 mm) |
 |
| Mas d'Azil (tand van potvis) |
- " la Dame de Mas d'Azil" werd gemaakt van een snijtand van een paard en een twee steenbokken werden gegraveerd in een tand van een potvis. Beide beeldjes stammen uit het Magdalenian en zijn ca. 15-16 Ka oud.
 |
| Mas d'Azil (fallus) |
 |
| Mas d'Azil (fluiten) |
- De fallus is gegraveerd in ivoor , de fluiten zijn vervaardigd uit beenderen.
- Er werden diverse gebruiksvoorwerpen gevonden i.v.m. de klederdracht zoals " lissoirs", knopen en naalden.
 |
| Mas d'Azil (lissoir) |
Het werktuig is 11-15 Ka oud en stamt uit het Magdalenian.
(*) De lissoir is een instrument om dierenhuid zachter te maken en geschikt voor kleding
http://www.theguardian.com/science/2013/aug/12/neanderthals-invented-tool-leather-lissoir
- De knop, waarin een bison gegraveerd is, werd gesneden uit het schouderblad van een rund.
 |
| Mas d'Azil (Knop) |
 |
| Mas d'Azil (Benen naald en zandsteen als slijpsteen) |
- Er werden ook verschillende gebruiksvoorwerpen gevonden die verband houden met de jacht zoals harpoenen, propulseurs en een bâton percé
 |
| harpoenen |
- De kleine harpoenen vervaardigd uit gewei dienden waarschijnlijk om kleinere prooien als vogels of vissen te vangen.
 |
| bâton |
- Een "bâton percé", een instrument om speren te rechten, stelt een paardenkop voor en is gesneden uit een rendiergewei.
(*) Een "bâton percé " is een onderdeel van het gewei van een rendier dat soms voorkomt in het Solutrean maar frequent voorkomt in het Magdalenian.
Over het gebruik circuleren diverse visies, gaande van een werktuig om speren te rechten, een werktuig om vuur te maken tot een staf als teken van hogere rang in de gemeenschap.
http://www.hominides.com/html/dossiers/baton-perce.php
- Er werden een tiental kunstig bewerkte "propulseurs" (*) gevonden gemaakt uit het gewei van een rendier. Uit het aantal exemplaren dat werd gevonden leidt men af dat er honderden werden gemaakt.
(*) Een propulseur of atlatl is een speerwerper waarbij de snelheid van de speer driemaal hoger is dan bij een met de hand geworpen speer.
http://www.hominides.com/html/dossiers/propulseur.php
 |
| Propulseur (korhoen) |
 |
| Propulseur |
- Deze atlatl stelt een gems voor die een jong baart. Hij stamt uit het Magdalenian en is ca. 16 Ka oud
- Typisch voor de Azilian (*) periode zijn deze platte stenen, versierd met rode oker, waarvan men de betekenis niet kent.
(*) De Azilian cultuur is een transitie cultuur die zich situeert tussen het Laat Magdaleniaan en het de Midden steentijd (vanaf 10.5 Ka) i.e.het Mesolithicum.
http://donsmaps.com/masdazil.html
http://fr.wikipedia.org/wiki/Grotte_du_Mas-d'Azil
http://www.hominides.com/html/lieux/grotte-mas-d-azil.php
http://www.grotte-masdazil.com/-Grotte-du-Mas-d-Azil-.html
http://www.hominides.com/html/lieux/grotte-mas-d-azil.php
http://www.grotte-masdazil.com/-Grotte-du-Mas-d-Azil-.html
Haute Garonne
Vénus de Lespugue
 |
| Cave des Rideaux |
- In 1922 ontdekte de archeoloog René de Saint Périer er de Vénus d Lespugue.
Het beeldje lag in de overblijfselen van een haardvuur uit het Paleolithicum dat bedekt was met 50 cm recentere sedimenten.- Het beeldje stamt uit de Gravettian periode en is ca. 25 Ka oud.
http://en.wikipedia.org/wiki/Gravettian
 |
| Vénus de Lespugue (h= 14.7 cm) |
Het stelt een naakte vrouw voor met een klein hoofd zonder gelaat . De voeten ontbreken. De armen zijn weergegeven en zijn onderaan vrijgemaakt van de romp wat wijst op een grote vaardigheid van de maker.
Bepaalde details zoals het haar zijn herkenbaar evenals een kleed dat volgens experten is weergegeven als een geweven stof die uitrafelt aan het einde.
De borsten en de billen zijn uitvergroot en de benen zij eerder kort. Het beeld wordt bij de vondst beschadigd zodat de genitaliën ontbreken.
http://donsmaps.com/lespuguevenus.html
http://www.goddessgift.net/goddess-venus-lespugue-statue.html
http://store.theoldgiftshop.com/d081sm.html
http://www.megalithic.co.uk/article.php?sid=9596
Vienne
Roc aux Sorciers
- De Roc aux sorciers bestaat uit twee delen : de Abri Bourdois een "abri sous roche" i.e. een schuilplaats onder overhangende rotsen en een grot de Cave Taillebourg.
Beide sites zijn genoemd naar de naam van de oorspronkelijke eigenaars van het terrein. Tussen beide sites ligt een een onontgonnen stuk, een soort " archeologische reserve".
- De sites bevinden zich onderaan de falaises de Dousse, een 40 m hoge kalkstenen rotswand langs de rivier Anglin op 1.5 km van het dorp Angles sur Anglin in het departement Vienne.
 |
| Abri Bourdois |
 |
| Cave Taillebourg |
 |
| Lucien Rousseau |
http://www.catalogue-roc-aux-sorciers.fr/html/12/collection/1_5_5.html
- In 1949 worden de opgravingen hernomen door de prehistoricus Suzanne Cassou de Saint-Mathurin en de archeoloog Dorothy Garrod .
 |
| Suzanne Cassou |
 |
| Dorothy Garrod |
http://www.catalogue-roc-aux-sorciers.fr/html/12/collection/1_5_6.html
http://fr.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Annie_Elizabeth_Garrod
- Suzanne Cassou beschreef de chronologie van de stratigrafische lagen.
Ze ontdekte in beide sites overblijfselen van menselijke activiteit in een laag uit het Laat Magdalenian (10 -12 Ka) en uit het Midden Magdalenian (15 Ka) de periode met de grootste menselijke activiteit die samenvalt met het ontstaan van het fries.
http://en.wikipedia.org/wiki/Magdalenian
- Geneviève Pinçon en een multidisciplinair team trachten enerzijds de symboliek van het fries te achterhalen alsook de bestemming van de site met name een verblijf en/of sanctuarium.
Abri Bourdois
 |
| Abri Bourdois - fries |
- Overblijfselen van kleurstoffen tonen aan dat het beeldhouwwerk oorspronkelijk gekleurd was.
 |
| Abri Bourdois gravure vrouwfiguren |
De beide Venus-figuren hebben geen hoofd nog armen maar de vulva wordt overduidelijk afgebeeld.
http://www.catalogue-roc-aux-sorciers.fr/html/12/selection/page_notice-ok.php?Ident=S&myPos=1
http://www.catalogue-roc-aux-sorciers.fr/html/12/selection/page_notice-ok.php?dent=D&NoticeId=202&StatDomain=Panneau%20des%20v%C3%A9nus&myPos=1
http://www.catalogue-roc-aux-sorciers.fr/html/12/selection/page_notice-ok.php?Ident=D&NoticeId=201&StatDomain=Sculpture&myPos=1
 |
| Abri Bourdois - fries bison |
 |
| Abri Bourdois - fries paard |
http://www.catalogue-roc-aux-sorciers.fr/html/12/selection/page_notice-ok.php?Ident=D&NoticeId=109&StatDomain=Sculpture&myPos=1 http://www.catalogue-roc-aux-sorciers.fr/html/12/selection/page_notice-ok.php?Ident=D&NoticeId=182&StatDomain=Sculpture&myPos=1
 |
| Abri Bourdois - fries steenbok |
 |
| Abri Bourdois - fries katachtige |
http://www.catalogue-roc-aux-sorciers.fr/html/12/selection/page_notice-ok.php?Ident=D&NoticeId=246&StatDomain=Subsistance%20et%20pr%C3%A9dation%20(cheval,%20f%C3%A9lin)&myPos=1
 |
| Abri Bourdois - fries gezicht v.e.man |
- Een gravure van een mensengezicht die kijkt naar links.
De lijn van de mond suggereert een glimlach.
http://www.catalogue-roc-aux-sorciers.fr/html/12/selection/page_notice-ok.php?Ident=D&NoticeId=252&StatDomain=Troisi%C3%A8me%20panneau%20des%20bouquetins&myPos=1
- Tijdens de opgravingen door Suzanne Cassou werden een groot aantal sieraden en gebruiksvoorwerpen uit het Magdalenian gevonden, die ondergebracht werden in de Collection Saint-Mathurin..
 |
| Abri Bourdois harpoen uit rendiergewei |
 |
| Abri Bourdois snijtand rund |
 |
| Abri Bourdois fossiele schelp (Potamides papaveraceus) |
 |
| Abri Bourdois Lissoir (*) uit been |
(*) Een Lissoir is een handwerktuig dat gebruikt werd om huiden te bewerken.
http://www.nature.com/news/neanderthals-made-leather-working-tools-like-those-in-use-today-1.13542
http://www.theguardian.com/science/2013/aug/12/neanderthals-invented-tool-leather-lissoir
 |
| Abri Bourdois aangezicht van een mens |
- Er werd een fossiele koraal , van het geslacht Madrepora, gevonden waarop de artiest getracht heeft een menselijk hoofd uit te beelden door zoveel mogelijk gebruik te maken van de natuurlijke morfologie.
Cave Taillebourg
 |
| Cave Taillebourg |
(*) Werd ook de Cave à Jacob genoemd naar Lucien Jacob
 |
| Cave Taillebourg - gewelf bison ( in situ) |
Enkel de afbeelding van een bison en van een ondefinieerbaar dier zijn nog in situ.
Archeologen o.a. Geneviève Pinçon zijn in de weer om de puzzel samen te stellen.
- De afbeeldingen van de kop van een oeros en een paard, beide aanwezig op blokken die losgekomen zijn van het gewelf, zijn zeer natuurgetrouw, getuige o.a. de opengesperde neusgaten van de oeros
 |
| Cave Taillebourg oeros |
 |
| Cave Taillebourg paard |
 |
| Cave Taillebourg Venus (h=3.3 cm) |
Zoals meestal lijdt de Venus uit het Paleolithicum aan obesitas.
http://www.catalogue-roc-aux-sorciers.fr/html/12/selection/page_notice-ok.php?Ident=D&NoticeId=130&StatDomain=Rondes-bosses&myPos=1
 |
| Cave Taillebourg menselijk gezicht |
Dit is een voorbeeld van draagbare kunst en is geen deel van het fries.
- De wanden van zowel de Abri Bourdois als van de Cave Taillebourg waren onderhevig geweest aan vorstverwering (gélifraction/ cryofracturing) d.i.verwering die ontstaat door het bevriezen van het water dat zich bevindt in de spleten van de rotsen.
Om een fries van dergelijke grootte stabiel te houden moet die gehamerd worden op de massieve rots (*). Dit houdt in dat de beeldhouwers de wanden vooraf ontdaan hebben van alle gedeeltelijk verweerde stukken.
(*) Enkel het gewelf van de Cave Taillebourg was massieve rots. De instorting is mogelijk het gevolg van trillingen.
http://www.catalogue-roc-aux-sorciers.fr/html/12/collection/2_3_1_1.html
- Bij zijn opgravingen in 1927 verzamelde Lucien Rousseau een groot aantal silex werktuigen zoals schrapers, lemmeten en graveerders uit het Magdalenian.
 |
| Cave Taillebourg graveerder |
 |
| Cave Taillebourg schraper |
 |
| Cave Taillebourg lemmet |
 |
| Cave Taillebourg vulva |
- Een blok met een gegraveerde vulva is de enige sculptuur die Lucien Rousseau tijdens zijn opgravingen heeft gevonden.
http://www.catalogue-roc-aux-sorciers.fr/html/12/selection/page_notice-ok.php?Ident=D&NoticeId=284&StatDomain=Les%20repr%C3%A9sentations%20humaines%20dans%20l%E2%80%99art%20mobilier&myPos=1
- Tijdens de opgravingen door Suzanne Cassou werden ook een groot aantal sieraden en gebruiksvoorwerpen uit het Magdalenian gevonden, die ondergebracht werden in de Collection Saint-Mathurin..
 |
| Cave Taillebourg ivoren kraal |
 |
| Cave Taillebourg hoektanden / beer |
 |
| Cave Taillebourg fossiele schelp (Turritella bicarinata) |
 |
| Cave Taillebourg assegaai armatuur/rendiergewei |
 |
| Cave Taillebourg lissoir / rib |
 |
| Cave Taillebourg potje voor kleurstof |
http://donsmaps.com/rocauxsorciers.html
http://fr.wikipedia.org/wiki/Roc-aux-Sorciers
http://www.hominides.com/html/lieux/roc-aux-sorciers.php
http://www.sculpture.prehistoire.culture.fr/fr/le-roc-aux-sorciers.html#introduction-roc-aux-sorciers
http://www.sculpture.prehistoire.culture.fr/fr/contenu/la-sculpture-parietale.html#-art-mobilier-sculpte
http://www.catalogue-roc-aux-sorciers.fr/html/12/accueil/index.html
http://www.catalogue-roc-aux-sorciers.fr/html/12/collection/1_2.html
http://www.catalogue-roc-aux-sorciers.fr/html/12/collection/1_5_4.html
http://www.catalogue-roc-aux-sorciers.fr/html/12/collection/2_3_6.html
Ardèche
Chauvet
- De site is een grot in de krijtrotsen langs een oude meander (*) van de rivier Ardèche , in het gebied van de gemeente Vallon-Pont-d'Arc in de regio Rhône-Alpes van het departement Ardèche, Frankrijk.
 |
| Grotte de Chauvet - site |
- Onderzoek naar de Geomorfologie van de site heeft aangetoond dat de ingang van de grot werd in stappen volledig werd afgesloten vanaf ca. 29.5 tot 220 Ka wat derhalve bijdroeg tot de bewaring van de rotsschilderingen.
 |
| Grotte de Chauvet - luchtfoto Meander - Pont d'Arc |
 |
| Pont d'Arc |
(*) Toen >100 Ka ? geleden de Pont-d'Arc doorbrak kwam de meander droog te staan.
 |
| Hillaire - Chauvet - Brunel |
- De grot werd in 1994 toevallig (*) ontdekt door 3 amateur speleologen Jean-Marie Chauvet, Christian Hillaire en Éliette Brunel
http://www.liberation.fr/culture/1995/01/25/jean-marie-chauvet-le-regard-de-la-lionne-m-a-donne-des-frissons_118723
 |
| Grotte de Chauvet - Salle Brunel (Uitlijning mammoet op stalagmiet- 20 cm ) |
De drie vrienden maakten een smalle doorgang vrij en daalden af in de grot.
Nadat ze verschillende zalen hadden bezocht was het Éliette Brunel die op een stalagmiet-waterval de met rode oker aangebrachte contouren van een mammoet ontwaarde en uitriep " ils sont venus!" waarna ze op hun stappen terugkeerden en de rotsschilderingen en gravures ontdekten.
 |
| Jean Clottes |
- De inventarisatie en de beschrijving van een 1000-tal rotsschilderingen en gravures heeft plaats onder de leiding van de prehistoricus Jean Clottes.
http://www.hominides.com/html/biographies/jean-clottes.php
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean_Clottes
 |
| Grotte de Chauvet - plan |
- Directe C14 - dateringen hebben uitgewezen dat de grot gebruikt werd in 2 fasen met name in het Aurignacian (26-32 Ka) en het Gravettian (22-28 Ka)
http://en.wikipedia.org/wiki/Aurignacian
http://en.wikipedia.org/wiki/Gravettian
Salle Brunel
- Het paneel "Sacré-Coeur" bevindt zich in de Salle Brunel.
Het paneel ontleent haar naam aan de afbeelding van een " soort kruis " bovenaan rechts.
De schildering is gemaakt met stippen van rode oker, aangebracht met de handpalm. Onderaan de stalagmieten-waterval zijn met lijnen de contouren van een mammoet aangegeven.
 |
| Grotte de Chauvet Salle Brunel : Paneel Sacré-Coeur (6 x 3 m) |
- In de zaal wordt ook een tekening van 3 holenberen aangetroffen. De grote is 1.20 m lang.
 |
| Grotte de Chauvet Salle Brunel : Paneel met holenberen |
Deze tekens komen in veel rotsschilderingen voor zowel in Frankrijk als in Spanje. Men denkt dat dit een chronologische betekenis zou hebben.
(*) Afgeleid van het Latijn clava = knuppel, veldheerstaf.
http://www.bradshawfoundation.com/geometric_signs/claviform.php
Salle des Bauges
 |
| Grotte de Chauvet Salle des Bauges (leger v.e.holenbeer) |
Salle des Panneaux Rouges
- In de Salle des Panneaux rouges is een rotsschildering die gedateerd werd op 32 Ka en een panter en daaronder een holenhyena voorstelt. Bovenaan mogelijk de contouren van een holenbeer.
 |
| Grotte de Chauvet Salle des Panneaux Rouges : tekening (beer-panter-hyena) |
- Het Panneau des Mains stelt enkele dieren voor zoals een neushoorn, een mammoet, een beer en mogelijk de kop van een leeuw. Er zijn ook positieve handafdrukken te zien en een boog van stippen.
 |
| Grotte de Chauvet Salle des Panneaux Rouges : Panneau des mains |
- In het Frise des Rhinocéros rouges boven het Panneau des Mains is een W-teken zichtbaar. Is het een signatuur?
 |
| Grotte de Chauvet Salle des Panneaux Rouges : Frise des rhinocéros rouges |
- Er zijn ook handafdrukken in negatief perspectief en afbeeldingen van insecten zoals een vlinder op een uitstulping van het gewelf. Bemerk ook hier de afbeelding van een soort kruis.
 |
| Grotte de Chauvet (handafdruk-negatief perspectief) |
 |
| Grotte de Chauvet (vlindermotief) |
Salle du Cierge
 |
| Grotte de Chauvet Salle du Cierge |
In de verdere zalen zijn de rotsschilderingen meestal uitgevoerd met zwarte houtskool en zijn de afbeeldingen ook monumentaler.
- In de Salle du Cierge werd een haard gevonden waar hout gedeeltelijk werd verbrand om houtskool te vervaardigen die gebruikt kon worden voor de rotsschilderingen.
- De houtskool werd gedateerd op 26.5 Ka
Salle Hillaire
- In de Salle Hilaire is er een paneel met de gravure van 13 dieren met paarden, bisons en mammoets. De gravures zijn met de vinger aangebracht in de zachte klei. Op de wand zijn sporen van berenklauwen te zien en links is een gedeelte, dat mogelijk bisons uitbeeldde, weggevaagd.
 |
| Grotte de Chauvet Salle Hillaire : Panneau du Cheval gravé (6 m) |
- De Secteur des Chevaux bestaat uit 3 delen: links het Panneau des Chevaux met paarden en oerossen, in het midden de Alcôve des Lions met de afbeelding van een leeuw en rechts het Paneau des Rennes met de afbeelding van rendieren en oerossen. De paarden zijn alomtegenwoordig in die sector.
 |
| Grotte de Chauvet Salle Hillaire: Secteur des Chevaux |
 |
| Grotte de Chauvet Salle Hillaire: Secteur chevaux Panneau des Chevaux |
 |
| Grotte de Chauvet Salle Hillaire: Secteur chevaux Alcôve Lions |
 |
| Grotte de Chauvet Salle Hillaire: Secteur chevaux Panneau des Rennes |
- De houtskool waarmee de 2 vechtende neushoorns zij afgebeeld werd gedateerd op 31- 32 Ka.
Om beweging uit te beelden heeft de schilder de bison extra poten meegegeven.
 |
| Grotte de Chauvet Salle Hillaire: vechtende neushoorns |
 |
| Grotte de Chauvet Salle Hillaire: lopende bison |
 |
| Grotte de Chauvet Salle Hillaire (uil) |
- Een uil is duidelijk herkenbaar in de gravure.
Salle du Crâne
 |
| Grotte de Chauvet Salle du Crâne |
Rondom lagen verspreid fragmenten van schedels.
- Er was mogelijk een cultus van de holenbeer die, gezien de legers in de Salle de Bauges, in de grot overwinterde.
- Dit wijst er op dat de Homo sapiens er niet permanent verbleef maar de grot gebruikte als atelier of ceremonieplaats
- In de zaal is er een paneel te vinden van 4x2 m met de afbeelding te vinden van 3 mammoets. Het paneel werd gemaakt door de zachte (*) rotswand af te krabben.
(*) Enkel mm van de krijtrots zijn vochtig en zacht.
 |
| Grotte de Chauvet Salle du Crâne |
Galerie des Croisillons
- In de Galerie des Crisillons werd een voetafdruk gevonden en een overblijfsel van een haardvuur waarvan houtskool werd gedateerd op 31 Ka
 |
| Grotte de Chauvet Salle des Croisillons (voetafdruk) |
Galerie du Mégacéros
 |
| Grotte de Chauvet Galerie des Mégacéros |
- Een ivoren speerpunt van 30 cm lang en 2 cm doormeter lijkt sterk op de punten uit het Aurignacian die op verschillende plaatsen in Europa werden gevonden.
Houtskool gevonden in de omgeving van de speerpunt werd gedateerd op 32.8 Ka
 |
| Grotte de Chauvet Galerie des Mégacéros (speerpunt) |
- In de Salle du Fond heerst er een toxisch CO2 gehalte, veroorzaakt door de wortels van planten die buiten groeien maar waarvan de wortels de grot binnendringen.
- La grande Fresque is het meest bekende paneel van Chauvet.
 |
Grotte de Chauvet : Salle du Fond
La grande Fresque |
| Grotte de Chauvet : Salle du Fond La grande Fresque |
- Het deel van de leeuwen die in gestrekte ren een bison achtervolgen wordt aanzien als het masterpiece van Chauvet
 |
| Grotte de Chauvet : Salle du Fond La grande Fresque |
- De grote bison in de Salle du Fond is ook een bekend beeld van Chauvet.
http://donsmaps.com/chauvetcave.html
http://www.culture.gouv.fr/fr/arcnat/chauvet/en/
http://www.bradshawfoundation.com/chauvet/
http://www.bradshawfoundation.com/chauvet/chauvet_cave_art.php
http://fr.wikipedia.org/wiki/Grotte_Chauvet
http://edytem.univ-savoie.fr/plateformes-technologiques/plateforme-cartographie-topographie-imagerie-et/Reconstitution-3D-de-la-paleo
http://www.france.fr/en/art-and-culture/chauvet-pont-darc-cave-replica-site-open-public-end-2014.html
http://www.hominides.com/html/art/grotte-chauvet.php
http://archaeology.about.com/od/cterms/g/chauvet.htm
Cosquer
- De site is een grot in de calanque (*) de la Triperie dicht bij de monding van de Rhône aan de Cap Morgiou langs de Middellandse zeekust in het departement Ardèche, Frankrijk.
(*) Een calanque is een diepe vallei met steile hellingen en deels ondergedompeld in de zee.
 |
| Calanque de la Triperie |
 |
| Grotte Cosquer |
 |
| Grotte Cosquer - profiel |
In het Holoceen steeg het zeeniveau door het smelten van de ijsmassa en kwam de ingang onder water.
http://en.wikipedia.org/wiki/Holocene
http://en.wikipedia.org/wiki/Gravettian
http://en.wikipedia.org/wiki/Solutrean
- De grot werd in 1985 ontdekt door een diepzeeduiker Henri Cosquer die er verschillende keren in afdaalde en er zijn naam aan verleende.
Na een dodelijk ongeluk met de dood van 3 duikers in 1991 besloot hij zijn ontdekking te melden aan de overheid.
- De grot werd vervolgens onderzocht door de prehistorici Jean Courtin en Jean Clottes.
 |
| Jean Courtin |
 |
| Henri Cosquer |
http://provencauxcelebres.zapto.org/cosquer/cosquer.php
http://www.futura-sciences.com/magazines/sciences/infos/personnalites/d/homme-jean-courtin-95/
- In de grot was er menselijke activiteit tijdens 2 periodes, het Gravettian (28-22 Ka) en het Solutrean (21-17 Ka).
- Er werden geen menselijke resten of werktuigen aangetroffen wat er op wijst dat de grot niet gebruikt werd als permanente verblijfplaats maar als soort atelier of mogelijk ceremonieplaats.
http://en.wikipedia.org/wiki/Gravettian
http://en.wikipedia.org/wiki/Solutrean
- De rotsschilderingen uit het Gravettian bestaan vooral uit afbeeldingen van handen in negatief perspectief.
De houtskooldeeltjes die gebruikt werden voor de afdruk werden met de C14 methode gedateerd op 27 Ka
 |
| Grotte Cosquer handafdruk - negatief |
 |
| Grotte Cosquer handafdruk - negatief |
- De Solutrean periode is gekenmerkt door rotsschilderingen en gravures van dieren.
Datering van de houtskooldeeltjes wees een ouderdom van 19 Ka uit.
 |
| Grotte Cosquer gravure van een paard |
 |
| Grotte Cosquer steenbok |
 |
| Grotte Cosquer bison |
 |
| Grotte Cosquer paard |
 |
| Grotte Cosquer hert |
 |
| Grotte Cosquer pinguin? |
http://vm.kemsu.ru/en/palaeolith/cosce.html
http://www.bradshawfoundation.com/cosquer/
http://fr.wikipedia.org/wiki/Grotte_Cosquer
http://www.showcaves.com/english/fr/caves/Cosquer.html
http://www.culture.gouv.fr/fr/archeosm/en/fr-cosqu3.htm
********************** **************************************************************
Dateringsmethodes
* ESR : (Electron Spin Resonance) is een spectroscopische techniek om vrije radicalen te detecteren.
Straling veroorzaakt na een lange periode de vorming van vrije radicalen in het tandglazuur. Met ESR-spectroscopie worden de vrije radicalen gedetecteerd en mits kalibratie kan de ouderdom van de tanden bepaald worden.http://nl.wikipedia.org/wiki/Elektronspinresonantie
* Radiometric dating : Radiometrische datering die steunt op het radioactief verval van natuurlijke isotopen met o.a. U/Pb, U/Th, Ar40/Ar39, U238/U234, C14 ...
* Fission Track Dating : Radiometrische datering die steunt op de analyse van de splijtingssporen die U238 bij zijn verval achterlaat in kristallen of vulkanisch glas. Voorwaarde is dat de kristallen voldoende U238 bevatten.( Zr bevat voldoende U238 )
De Fission Track Methode (FTM) wordt gebruikt in een bereik van 0.1 - 20000 Ma om vulkanische erupties en artefacten te dateren.
http://en.wikipedia.org/wiki/Fission_track_datinghttp://www.minpet.ugent.be/fission.htm
* Accelerated Mass Spectrometry : Wordt toegepast indien uiterst weinig materiaal beschikbaar is (< 1 mg). De C14 isotopen worden via de massaspectrometer afgezonderd zodat voldoende materiaal beschikbaar is.
http://archaeology.about.com/od/amthroughanterms/g/ams_radiocarbon.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Accelerator_mass_spectrometry
* Amino Acid Dating : Aminozuren zijn optisch actief (d & l configuratie). Enkel het
l -Aminozuur komt voor in levende organismen. Na afsterven ontstaat er na verloop van tijd door racemisatie een racemisch mengsel van d- en l- Aminozuren. De verhouding d/l is een maat voor de ouderdomsbepaling.
http://en.wikipedia.org/wiki/Amino_acid_dating
* Fluorine dating : Relatieve datering door meten van het gehalte aan F- verbindingen (Fluoriden) in beenderen. Beenderen nemen Fluor op uit het grondwater waarna zich F-verbindingen vormen die accumuleren in de beenderen. Het gehalte is een relatieve maat voor de ouderdom m.a.w. bij verschillende beenderen kan bepaald worden " ouder dan "
* Oxygen Isotope Stage : is een onderdeel van chronostratigrafie d.i. het dateren van gesteenten.
De methodiek is gebaseerd op het feit dat de 3 isotopen van Zuurstof (99.759% O16, 0.0374% O17, 0.2039% O18) in een bepaalde verhouding aanwezig zijn onder een gebonden vorm in water (H2O).
Er bestaat een evenwicht tussen de gehaltes aan isotopen in de atmosfeer (waterdamp) en de oceanen.
Bij het verdampen wordt dit evenwicht verbroken omdat water met het O16 isotoop gemakkelijker verdampt dan water met de zwaardere isotopen. Wanneer het regent wordt het evenwicht hersteld.
In de ijstijden daarentegen valt op de hogere breedten de neerslag onder de vorm van sneeuw die overgaat in ijs en niet terugvloeit naar de oceanen , waardoor het evenwicht voor langere tijd verbroken wordt : de oceanen bevatten in de ijstijden meer O18 dan in de warmere periodes.
Deze gewijzigde verhouding vindt men terug in het CaCO3 waaruit het skelet is opgebouwd.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Marine_Isotope_Stage
http://en.wikipedia.org/wiki/Cosmogenic_nuclide
 |
| geel = gematigd klimaat bauw = ijstijden |
* Thermoluminescence : dateringsmethode die gebaseerd is op het feit dat kristallijne structuren in sedimenten worden " aangeslagen" door de achtergrondstraling.
Wanneer de sedimenten tijdens de meting worden verhit zenden ze een zwak lichtsignaal uit proportioneel met de, in de loop der tijden, ontvangen straling.http://en.wikipedia.org/wiki/Thermoluminescence_dating
* Optically Stimulated Luminescence : OSL is afgeleid van de thermoluminescence, maar i.p.v verhitting worden de sedimenten gestimuleerd door licht.
http://en.wikipedia.org/wiki/Optically_stimulated_luminescence
* Paleomagnetisme : Paleomagnetisme is de meting van de richting van het magnetisch veld in gesteenten. Omdat het aardmagnetisch veld in de loop der tijden regelmatig omkeerde kan het als ruwe datering gebruikt worden.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Omkering_van_het_aardmagnetisch_veldhttp://en.wikipedia.org/wiki/Paleomagnetism
* Cosmogenic dating steunt op de meting van de isotopen Be10 en Al 26 die uit het SiO2 van het kwartshoudend gesteente zijn ontstaan door kosmische straling. De hoeveelheid van die isotopen geeft in combinatie met hun radioactief verval een maat voor de duur dat het gesteente werd blootgesteld of werd bedekt na de blootstelling aan de kosmische straling.
http://en.wikipedia.org/wiki/Surface_exposure_dating
http://en.wikipedia.org/wiki/Cosmogenic_nuclide
http://www.antarcticglaciers.org/glacial-geology/dating-glacial-sediments-2/cosmogenic_nuclide_datin/
http://www.landforms.eu/cairngorms/cosmo.htm
* TIMS analyse
Bij een TIMS analyse (Thermal Ionisation Mass Spectrometry) wordt de vorming van ionen thermisch gestimuleerd. De ionen worden door de massaspectrometer gescheiden. De ratio van de verschillende isotopen is een maat voor de ouderdom.
http://serc.carleton.edu/research_education/geochemsheets/techniques/TIMS.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Thermal_ionization_mass_spectrometry
* DNA clock
(*) "DNA clock" of het tijdsverloop voor het optreden van een mutatie in het mtDNA is een maat voor de ouderdom. Over die maat is men het nog niet eens.
http://www.nature.com/news/studies-slow-the-human-dna-clock-1.11431
http://scitechdaily.com/improved-estimates-of-dnas-mutation-rate-paint-clearer-picture-of-human-prehistory/
* Magnetostratigrafie is het relatief dateren van gesteentelagen aan de hand van het magnetisme in die gesteentelagen. Magnetostratigrafie maakt gebruik van de omkeringen van het aardmagnetisch veld die in de loop van de geologische geschiedenis plaatsvonden
http://en.wikipedia.org/wiki/Magnetostratigraphy
http://en.wikipedia.org/wiki/Magnetostratigraphy
Bronnen
Op het spoor van de mens - Richard E.Leakey (ISBN 90 274 9470 3)
Overlevers - Chris Stringer ( ISBN 978 90 468 1130 6)Op het spoor van de mens - Richard E.Leakey (ISBN 90 274 9470 3)
Het verhaal van de mens - dr.Alice Roberts (ISBN 978 90 817 6880 1)
http://hominines.portail-svt.com/index.php?lng=fr
http://www.perfettaletizia.it/archivio/infomazione/evoluzionismo/inglese/2schema.htmhttp://en.wikipedia.org/wiki/Timeline_of_human_evolution
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_transitional_fossils#Human_evolution
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_hominina_fossils
http://www.boneclones.com/catalog-fossil-hominids.htmhttp://www.macroevolution.net/human-evolution-chart.html
http://www.macroevolution.net/human-evolution-timeline.html
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_fossil_sites
http://en.wikipedia.org/wiki/Human_evolution
http://www.bradshawfoundation.com/origins/index.php
http://en.wikipedia.org/wiki/Hominina
http://en.wikipedia.org/wiki/Timeline_of_human_prehistory
http://nl.wikipedia.org/wiki/Prehistorie_van_A_tot_Z
http://en.wikipedia.org/wiki/Homo
http://nl.wikipedia.org/wiki/Homo_(geslacht)
http://www.museumkennis.nl/nnm.dossiers/museumkennis/i004125.html
http://www.pbs.org/wgbh/nova/hobbit/tree-nf.html
http://truthopia.wordpress.com/2009/02/20/i-science-f-the-origin-of-man-evolution-style/
http://www.talkorigins.org/faqs/homs/species.html
http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/fossils
http://www.modernhumanorigins.com/
http://frontiersofzoology.blogspot.be/2012_04_01_archive.html
http://www.becominghuman.org/node/human-lineage-through-time
http://tolweb.org/treehouses/?treehouse_id=4438
http://www.natuurinformatie.nl/nnm.dossiers/natuurdatabase.nl/i004125.html
http://www.ecotao.com/holism/hu_austral.htm
http://www.pbs.org/wgbh/evolution/humans/humankind/a.html
http://www.evolutietheorie.ugent.be/node/185
http://www.scienceinafrica.co.za/2001/nov/ancestor.htm
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1469-7580.2008.00871.x/pdf
http://www.modernhumanorigins.com/
http://web.mesacc.edu/dept/d10/asb/origins/koobi/catalog.html
http://fkserv.ugent.be/khk/studies/hoofdstuk%202%20-%20de%20menselijke%20evolutie,%20de%20vroegste%20mens,%20de%20vroegste%20mens%20in%20Europa.pdf
http://exploring-africa.blogspot.be/2008_09_06_archive.html
http://anthropology.ua.edu/bindon/ant270/lectures/hominids2.pdf
http://cogweb.ucla.edu/ep/Paleoanthropology.html
http://coped.people.cofc.edu/FoslPics.html?referrer=webcluster&
http://exploring-africa.blogspot.be/2008_09_02_archive.html
http://www.u-picardie.fr/~beaucham/conferences/La_lignee.html
http://australianmuseum.net.au/Homo-sapiens-modern-humans/
http://www.dinosoria.com/homme_moderne.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_0.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_1.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_2.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_3.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_4.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_5.htm
http://www.cairn.info/revue-diogene-2006-2-page-132.htm
http://in-africa.org/origins-2/after-the-origin/
http://atala.fr/2012/09/26/c-cro-magnon-lhybride-fr/http://www.u-picardie.fr/~beaucham/conferences/La_lignee.html
http://australianmuseum.net.au/Homo-sapiens-modern-humans/
http://www.dinosoria.com/homme_moderne.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_0.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_1.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_2.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_3.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_4.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_5.htm
http://www.cairn.info/revue-diogene-2006-2-page-132.htm
http://in-africa.org/origins-2/after-the-origin/
http://www.dinosoria.com/homme_moderne.htm
http://www-personal.une.edu.au/~pbrown3/palaeo.html
http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_1.htm
http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_2.htm
http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_5.htm
http://www.hominides.com/html/dossiers/dossiers.php
Best content & valuable as well. Thanks for sharing this content.
BeantwoordenVerwijderenApproved Auditor in DAFZA
Approved Auditor in RAKEZ
Approved Auditor in JAFZA
i heard about this blog & get actually whatever i was finding. Nice post love to read this blog
Approved Auditor in DMCC
Good luck & keep writing such awesome content.
BeantwoordenVerwijderenVirgin Linseed Oil BP
flaxseed oil
blockfi wallet is a cryptocurrency wallet and lending app that enables investors to buy, sell, store, borrow, and earn interest on crypto assets. Moreover, BlockFi users can earn rewards paid in cryptocurrency using the BlockFi Rewards Credit Card.
BeantwoordenVerwijderenuphold wallet is ideal if you want one place where you can buy and trade a variety of assets. It offers quite a few cryptocurrencies, along with precious metals, national currencies, and U.S. equities.