La Révolution Française (deel 21 - De Boerenkrijg)

In deel 21  behandelen we een gebeurtenis in onze streken tijdens de tweede Directoire. De Boerenkrijg (*) die maar een paar maanden duurde is bij ons zeer bekend en leeft voort in de vele standbeelden en gedenktekens.
(*) De benaming Boerenkrijg werd voor het eerst gebruikt in 1798 door een Mechelse kroniekschrijver.


De Franse Revolutie - Index -
http://dirkdrubbel.blogspot.com/2011/12/la-revolution-francaise-index.html

De Aanleiding

- Na de bataille de Fleurus op 26 juni 1794 werden de Zuidelijke Nederlanden bezet en na het decreet van 1 oktober 1795 ingelijfd bij Frankrijk en zodoende werden de inwoners Frans staatsburger.
Door de vele inbeslagnames, heffingen allerhande en de antigodsdienstige politiek, met sluiting van kerken en vervolging van de insermentés, groeide de onvrede bij de bevolking die op 12 oktober 1798 uitmondde in een opstand onder de leuze "voor Outer en Heerd".
Er verschenen aanplakbrieven in de kerken met de tekst "Nederlanders ! blyft nu bijeen, wy moeten standvastich wezen".
http://nl.wikipedia.org/wiki/Voor_Outer_en_Heerd

- Dienstweigeraars (*) leefden ondergedoken, richtten een verzetsgroep op en vernietigden, in de landelijke gemeenten die ze onder controle hadden, de bevolkingsregisters en de conscriptielijsten. Ze stelden de insermentés terug aan en trachtten nog meer boeren te rekruteren.
(*) Door de loi Jourdan-Delbrel van 5 september 1798 moesten alle mannen van 20-25 jaar zich aanmelden voor legerdienst. Dergelijke wet was totaal nieuw, omdat tot dan de legers uit vrijwilligers bestonden.
- Overal werden de " arbres de la liberté ", die symbool stonden voor de Revolutie, omgehakt.
- Het waren uitgeweken Brabantse patriotten, voornamelijk edellieden, ambtenaren en geestelijken die een opstand voorbereidden en contacten legden met Engeland en Oostenrijk.

Republiek der
Verenigde Nederlanden

Willem V van Oranje Nassau

- Hierbij speelde Willem V van Oranje-Nassau, voormalig stadhouder van de Verenigde Nederlanden, die naar Engeland in ballingschap was gegaan toen op 3 februari 1795 de Bataafse republiek werd uitgeroepen, een belangrijke rol als bemiddelaar. Hij hoopte wellicht op het herstel van de Verenigde Nederlanden.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_V_van_Oranje-Nassau

Boerenkrijgstandbeeld
Overmere

- De opstand was gepland op 25 october 1798 door de "brigands" van de " Brabantse partiotten ", maar een eerste incident deed zich op 12 oktober 1798 voor in Overmere bij de inbeslagname van een belastingweigeraar.










Het verloop

- De opstandelingen trekken naar de kust en de Scheldemonding in de hoop op steun uit Engeland, maar twee pogingen tot ontscheping mislukken te Vlissingen op 21 oktober 1798 en te Blankenberge op 23-24 oktober 1798.

- In Zuidoost Vlaanderen, de streek van Ronse en Oudenaarde, wordt de weerstand reeds op 20 oktober 1798 gebroken.

- Mechelen wordt op 22 oktober 1798 bezet maar op 21 oktober 1798 worden de opstandelingen verdreven. Er worden 41 gevangenen (*) voor de St Romboutstoren gefusilleerd.
(*) In 2010 werd hun graf tijdens opgravingen blootgelegd.
http://www.mechelenblogt.be/2011/09/archeologen-vinden-massagraf-met-41-mechelse-boerenkrijgers

Memorial te Ingelmunster

- Op 28 oktober 1798 (Brigandszondag) werden de brigands in Ingelmunster door Franse toepen verslagen.
Er vielen een 200-tal doden en dit betekende het einde van de opstand in West-Vlaanderen.









 - In Klein-Brabant, aan de samenvloeiing van Schelde en Rupel, houden de opstandelingen onder leiding van Rollier gedurende enkele weken stand.
Er hebben gevechten plaats in Dendermonde, Willebroek, Boom, Lier .
Ze maken zich meester van het Fort Sint-Margriet (Fort de la Marguerite sur la Ruppel) maar worden op 6 november 1798 door de Fransen op de vlucht gedreven na eerst hevig te zijn beschoten vanop Franse kanoneerboten.
http://users.skynet.be/heemkunde_kleinbrabant/nb20/nb20_09_fortmargriet.htm
http://nl.wikipedia.org/wiki/Emmanuel_Benedict_Rollier
http://books.google.be/books?id=m0wxNcGW_cMC&pg=PA42&lpg=PA42&dq=Emmanuel+Benedict+Rollier&source=bl&ots=I_FmwNulnB&sig=RRGmVjUTKtkRMXE0sI6n3AIru3c&hl=nl&sa=X&ei=FEYDUJfZK6qk0QW6_diTBw&ved=0CFIQ6AEwAw#v=onepage&q=Emmanuel%20Benedict%20Rollier&f=false


 - In het Hageland werden de brigands aangevoerd door Jan Cornelis Elen. Ze veroveren Zoutleeuw en Tienen maar worden op 28 oktober 1798 te Leuven verslagen.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_Cornelis_Elen

- In de Kempen wordt het Kempense boerenleger aangevoerd door Jozef van Gansen.De opstand begon op 15 oktober 1798 te Geel en breidt na de val van Herentals op 28 oktober 1798 uit over de ganse streek tot in Mol, Turnhout, Diest ... .
Na de val van Bornem op 5 november 1798 sluiten de brigands van Klein-Brabant (4.000 man) en het Hageland (3.000 man) zich aan bij het grote Kempense boerenleger (10.000 man) met hun basis in de abdij van Tongerlo. 
Wanneer op 12 november 1798 Diest wordt veroverd volgt snel een belegering (*) door Franse troepen. De brigands slagen erin op 15 november 1798 te ontkomen dank zij de terreinkennis van Albert Meulemans.
(*) Tijdens het beleg wordt van Gansen ernstig gewond aan de kin en is korte tijd buiten strijd.  
http://nl.wikipedia.org/wiki/Emmanuel_Jozef_van_Gansen
http://nl.wikipedia.org/wiki/Albert_Meulemans


- Na de ontruiming (*) van Diest wordt het boerenleger gesplitst in twee groepen: Elen trekt zuidwaarts naar Kortenaken en Pieter Corbeels trekt met de grootste groep naar het Noorden naar Mol.





Monument te Mol

- Op 22 november 1798 worden de groep van Corbeels te Mol verslagen en worden Corbeels en Meulemans gevangen genomen.Er vallen meer dan 1000 doden.
Elen kan door zijn betere terreinkennis de Fransen verschalken en behaalt op 2 december 1798 te  Tienen een kleine overwinning.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Pieter_Corbeels

Monument te
Hasselt

- De boerenkrijg wordt gebroken op 5 december 1798 wanneer het Brabantse katholieke leger dat wordt achternagezeten door de troepen van generaal Jordan, mede door het verraad van de Fransgezinde Hasselaar Claes, wordt verslagen te Hasselt door de Franse troepen die onder het bevel stonden van de generaals de Lacroix, de Ganay en Jardon.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois_Joseph_Pamphile_de_Lacroix
http://fr.wikipedia.org/wiki/Antoine-Charles_de_Ganay
http://fr.wikipedia.org/wiki/Henri_Antoine_Jardon

- Er vielen tussen de 5.000 en 10.000 doden gevolgd door een repressie en verschillende terechtstellingen van verdachten





Nabeschouwing

- Deze opstand vond echter weinig aanhang in de grotere steden en geen weerklank in de Waalse dorpen, tenzij in het noorden van Henegouwen en Waals-Brabant .

- In het Zuiden van het land was de legendarische brigand Charles Jacqmin, bijgenaamd Charlepoeng, een verbastering van zijn schuilnaam Charles de Loupoigne, actief . Hij vormde een verzetsgroep tegen de Fransen en ijverde voor de terugkeer van het Oostenrijks gezag.De voormalige herenboer en agent municipal (*) Antoine Constant steunde hem.
(*) Lokale bestuurder die uit het volk werd gekozen en die naargelang hun voorkeur voor de republikeinen of voor de oude orde ageerden. 
http://hagelandia.skynetblogs.be/tag/agent%20municipal
http://fr.wikipedia.org/wiki/Charles_de_Loupoigne
http://nl.wikipedia.org/wiki/Antoine_Constant




Memorial te Clervaux

Memorial te Arzfeld

- In het Duitstalige deel van Luxemburg ontstond er een opstand, de Klöppelkrieg (*). Verder dan een schermutseling bij Clervaux en Arzfeld met enkele tientallen doden kwam het niet.
 (*) Klöppel betekent o.a. kerkklok 

- In totaal vielen er bij de opstand om en bij de 15.000 doden

- De geschiedschrijving is het er niet over eens : was de Boerenkrijg een antirevolutionaire beweging dan wel een heropflakkering van het Ancien Régime of komt dit op hetzelfde neer?

- De leiders Rollier en Van Gansen trokken zich terug en bleven uit de handen van de Fransen. Meulemans en Corbeels werden op 21 juni 1799 te Doornik gefusilleerd.
Elen werd in 1801 door Franse gendarmes aangehouden maar over zijn verder lot is niets bekend. Charlepoeng werd verraden en op 30 juli 1799 neergeschoten.Antoine Constant werd tijdens de slag te Hasselt krijgsgevangen gemaakt en op 18 februari 1799 gefusilleerd.

- Generaal Moulin, overtuigd Jacobin en de Directeur die het langst weerstand bood bij de staatsgreep van Bonaparte op 18 brumaire an VIII , bestreed ook de brigands tijdens  de boerenkrijg. 




Bronnen:

http://nl.wikipedia.org/wiki/Boerenkrijg
http://boerenkrijg.d3media.be/geschiedenis-van-de-boerenkrijg/kroniek-van-de-boerenkrijg
http://www.genk.com/034/
http://www.genk.com/034/vanheusden.htm
http://www.mechelenblogt.be/categorie/boerenkrijg
http://www.kalfort.be/geschiedenis/klok31.htm
http://www.radioreflex.be/artikel.php?id=15604
http://www.kalfort.be/geschiedenis/klok31.htm
http://users.skynet.be/heemkunde_kleinbrabant/nb20/nb20_09_fortmargriet.htm
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean-Fran%C3%A7ois_Moulin
http://nl.wikipedia.org/wiki/Frans_Segers