Volgens genetisch onderzoek evolueerde de Homo sapiens in Oost-Afrika ca. 200 Ka geleden uit een "archaïsche Homo species" (*) tot dewelke de uitgestorven Homo rhodesiensis behoorde.
We bespreken de gevonden overblijfselen in Afrika met o.a. de oudste gevonden fossielen in Omo en Herto die de Archaïsche Homo sapiens genoemd wordt.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Archa%C3%AFsche_Homo_sapienshttp://en.wikipedia.org/wiki/Archaic_humans
http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_4.htm
(*) De benaming "Archaïsche Homo species - Archaic Humans " is een typische benaming voor de groep die evolueerde uit de Homo erectus. Tot die groep behoren de Homo heidelbergensis, de Homo rhodesiensis, de Homo neanderthalensis en de Homo antecessor .
Tot 2003 werd de species Homo sapiens onderverdeeld in de subspecies Homo sapiens neanderthalensis en de Homo sapiens sapiens.
Genetisch onderzoek heeft uitgewezen dat het genoom, het geheel van erfelijke informatie, te verschillend was om van een subspecies te gewagen.
http://en.wikipedia.org/wiki/Anatomically_modern_humans
http://piclib.nhm.ac.uk/results.asp?image=031825
De weg naar Homo sapiens - index
http://dirkdrubbel.blogspot.be/2014/08/de-weg-naar-homo-sapiens-index.html
 |
| Vindplaatsen van de archaïsche Homo sapiens |
******** Info *******************************************************************************
- De werktuigen werden verfijnder. De grote vuistbijlen werden vervangen door schilfers, waarbij de kleinere werden gebruikt als speerpunt en de grotere als priemen voor het bewerken van huiden.
Er komen twee periodes voor die gekenmerkt zijn door een veelheid van innovaties
Stillbay industrie
- De "Stillbay industry" is een naam die de archeologen A.Goodwin en C.van Riet Lowe in 1929 gaven aan een technologie voor het vervaardigen van stenen en benen werktuigen. De naam is afgeleid van Stilbaai (Still bay) waar de stijl voor het eerst werd beschreven.
De periode situeert zich in het Midden-Paleolithicum en duurde van ca. 75 - 70 Ka geleden.
 |
| Beenderpunten (Blombos Cave) schaal = 1 cm |
 |
| Gegraveerde Oker (Blombos cave) |
 |
| Stenen punten (silcrete) (Blombos cave) schaal = 5 cm |
- De Stillbay cultuur wordt gekenmerkt door de eerste abstracte kunst met gegraveerde oker (*), door bewerkte beenderen en door schilfers en speerpunten vervaardigd uit silcrete.(*)
(*) Oker is een geel-bruin pigment dat behoort tot de aardkleuren en voorkomt in het FeO- houdend, niet kristallijn, mineraal Limoniet.
Silcrete is een Si houdend conglomeraat van zand en kiezel.
- Werktuigen van de Stillbay industrie werden gevonden in de Blombos cave en de Sibudu cave.
- Gegraveerde oker werd gevonden in Klasies river cave, Blombos cave, Klein Kliphuis, Wonderwerk cave ...
Howiesons poort industrie
- De Howiesons Poort Industry is de naam gegeven aan een cultuur in het maken van stenen werktuigen die zich situeert in het midden Paleolithicum van 65 - 59 Ka.
De naam is afgeleid van de archeologische site Howiesons poort shelter waar de cultuur voor het eerst beschreven werd door A.P. Stapleton sj. en de zoöloog John Hewitt.
 |
| Beenderpunten (Sibudu cave) |
 |
| Beschilderde eierschalen (Diepkloof Rock Shelter) |
- Ook hier treffen we abstracte kunst aan zoals de beschilderde en gegraveerde eierschalen van struisvogels en bewerkte beenderen
******************************************************************* Info ********************
Homo sapiens in Afrika
Omo
- De Omo fossielen zijn de oudste gevonden fossielen afkomstig van de Homo sapiens.
 |
| Kibish formatie |
- De vindplaats bevindt zich in de Kibish formatie langs de Omo rivier nabij de stad Kibish in het uiterste zuiden van Ethiopië.
http://www.talkorigins.org/faqs/homs/rleakey.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Richard_Leakey
 |
| OMO I |
 |
| OMO I - beenderen |
 |
| OMO II |
 |
| Frank H.Brown |
http://continuum.utah.edu/spring02/frankbrown.htm
http://www.eurekalert.org/pub_releases/2005-02/uou-toh021105.php
- De schedel van OMO II vertoont meer primitieve eigenschappen dan OMO I. Beiden worden als Homo sapiens aanzien waarbij de verschillen uitgelegd worden als een natuurlijke variatie binnen een populatie of behorend tot twee verschillende populaties.
- In 2001 werd een bijpassend deel van het dijbeen van OMO I gevonden.
http://www.nbcnews.com/id/6976946/ns/technology_and_science-science/t/oldest-humans-now-seen-even-older/
http://en.wikipedia.org/wiki/Omo_remains
http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=fossil-reanalysis-pusheshttp://news.bbc.co.uk/2/hi/4269299.stm
http://www.sciencedaily.com/releases/2005/02/050223122209.htm
Herto
 |
| Tim White |
- Overblijfselen van de "Herto Man" werden in 1997 gevonden door de paleoantropoloog Tim White bij Herto in de Middle Awash site /Ethiopië
http://en.wikipedia.org/wiki/Tim_D._White
- De fossielen werden gevonden tussen 2 vulkanische lagen in de zogenoemde Herto laag in de Bouri formatie .
Eerst in 2003 werd de vondst openbaar gemaakt.
http://en.wikipedia.org/wiki/Bouri_Formation
 |
| Homo sapiens idaltu (BOU-VP-16/1) |
. BOU-VP-16/1 een nagenoeg volledige schedel van een volwassene.
. BOU-VP-16/2 een gedeeltelijke schedel van een volwassene
. BOU-VP-16/5 een schedel van een 6-7 jarig kind
- De ouderdom van de fossielen werd via radiometrische datering van de omsluitende vulkanische lagen bepaald op 160 Ka.
- De schedels van de volwassenen hebben een dikke schedelwand en een hersencapaciteit van 1450 cc. De schedels zijn lang en smal en vallen buiten de verhoudingen die bij moderne mensen gelden.
De wenkbrauwbogen daarentegen vallen wel binnen die verhoudingen.
- Volgens de onderzoekers stammen de "Herto schedels" af van een populatie op de rand van de moderne mens en wezen ze toe aan een subspecies Homo sapiens idaltu.(*)
Chris Stringer is echter van mening dat de afwijkingen van de schedel geen subspecies verantwoorden.
(*) "idaltu" betekent "eerstgeborene" in de Afar-taal
- De schedels vertonen post mortem schraapsporen die eerder wijzen op het schoonmaken van de schedel als ritueel bij begraving dan op kannibalisme.
http://www.talkorigins.org/faqs/homs/herto.html
http://www.bradshawfoundation.com/origins/homo_sapiens_idaltu.php
http://www.berkeley.edu/news/media/releases/2003/06/11_idaltu.shtml
http://www.sciencedaily.com/releases/2005/02/050223122209.htmhttp://en.wikipedia.org/wiki/Homo_sapiens_idaltuhttp://www.innovations-report.de/html/berichte/geowissenschaften/bericht-19128.html
http://ma.prehistoire.free.fr/idaltu.htm
http://www.nature.com/nature/journal/v423/n6941/full/nature01669.html
http://www.rp-online.de/wissen/leben/aelteste-reste-der-menschheit-gefunden-1.2284639 http://www.christopherseddon.com/2008/12/herto-remains-homo-sapiens-idaltu.html
http://www.bradshawfoundation.com/herto_skulls.php
http://edition.cnn.com/2003/TECH/science/06/11/ethiopia.skulls/
http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/2978800.stm
Singa
 |
| Homo sapiens - Singa |
- Radiometrische datering van het kalkrijk beslag op de schedel met de U/Th methode wees uit dat de schedel 133 Ka oud was.
Deze ouderdom werd bevestigd door de Oxygen Isotope analysis die Stage 6 aangaf.
- De taxonomische indeling werd bemoeilijkt door een pathologische vervorming van het achterhoofdsbeen.
De meeste wetenschappers zijn van mening dat de schedel afkomstig is van een vroege Homo sapiens.
http://humanorigins.si.edu/evidence/3d-collection/singa
http://bluenileprovince.blogspot.be/2012/06/singa-middle-of-funj-sinnar-state-of.html?showComment=1375818525184#c5671080567244833608
http://piclib.nhm.ac.uk/results.asp?image=031825http://www.antiquityofman.com/LatePleistocene_Homo_remains.pdf
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9740300
http://books.google.be/books?id=EPKGnF7oZXgC&pg=PA258&lpg=PA258&dq=Singa++fossil&source=bl&ots=lR4pKfE1qN&sig=WTwfAu8RIahnDporczsoh2veqTs&hl=nl&sa=X&ei=vU8BUpekE8aNtAbEz4F4&ved=0CHIQ6AEwBg#v=onepage&q=Singa%20%20fossil&f=false
Laetoli
 |
| Mary Leakey |
(*) Lag verspreid in 21 stukken.
http://www.talkorigins.org/faqs/homs/mleakey.html
 |
| Homo sapiens LH 18 (Laetoli Hominid 18) |
- De schedel vertoonde naast archaïsche kenmerken, zoals de nogal uitgesproken wenkbrauwbogen en de uitstulping aan het achterhoofdsbeen, voldoende moderne kenmerken, zoals de bouw van de bovenkaak en de ronde vorm van het achterhoofdsbeen, om hem in te delen bij de archaïsche (*) Homo sapiens.
(*) Niet te verwarren met da archaïsche Homo species of de Archaic Humans waartoe de Homo neanderthalensis e.a. behoren
http://in-africa.org/wp-content/uploads/2012/12/Magori-Day-1983-JHE-LH18-fossil.pdf
http://piclib.nhm.ac.uk/results.asp?image=036058
http://www.britannica.com/EBchecked/media/36977/The-LH-18-cranium-found-in-1976-at-Laetoli-Tanzania
http://ma.prehistoire.free.fr/lh18.htm
http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/fossils/ngaloba-lh-18
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6766536
Eyasi
 |
| Lake Eyasi |
- De site bevindt zich aan de oever van het meer nabij de Mumba heuvels.
 |
| Ludwig Kohl Larsen |
(*) Staat bekend als de Kohl Larsen expeditie.
http://www.mountainfilm.com/en/2004/film/175/
http://www.germananthropology.com/short-portrait/ludwig-kohl-larsen/374
 |
| Eyasi 1 |
- Eyasi 1 (*) is een gefragmenteerde schedel met delen van het achterhoofdsbeen, het wandbeen en het slaapbeen, waarschijnlijk afkomstig van een volwassen vrouwelijk individu.
(*) Volgens één bron was de hersencapaciteit 100-1150 cc
- Eyasi 2 is een deel van het achterhoofdsbeen en Eyasi 3 bestaat uit schedelfragmenten en tanden.
http://www.artsci.wustl.edu/~trinkaus/2004-Eyasi-AJPA.pdf
http://antropogenez.ru/fossil/333/
- Sinds dan werden nog overblijfselen ontdekt o.a. 2 onderkaken (Eyasi 4 en Eyasi 5), een achterhoofsbeen (Eyasi 6) en een voorhoofdsbeen (Eyasi 7).
- Eyasi 1 lijkt op de Archaïsche Homo sapiens maar had sommige unieke eigenschappen, zoals de suprainiac fossa (*), die het deelde met de Homo neanderthalensis. Het ontbreken van betrouwbare datering werden deze fossielen niet in het bestand van de Homo sapiens opgenomen.
(*) De suprainiac fossa is een ovale inzakking aan het achterhoofdsbeen, typisch voor de Homo neanderthalensis. Er is onenigheid of de suprainiac fossa al dan niet ook bij de archaïsche Homo sapiens voorkomt.
 |
| M. Dominguez Rodrigo |
- In 2007 ontdekken de archeoloog Dominguez Rodrigo en medewerkers een voorhoofdsbeen (EH 06).
EH 06 werd behoort meer dan waarschijnlijk tot dezelfde periode als Eyasi 1.
http://pendientedemigracion.ucm.es/info/preh/personal/profesoresb/manuel/indice.html
 |
| EH 06 (verschillende gezichtspunten) |
- Tanden (*) van op dezelfde plaats gevonden tanden van wildebeest werden met de ESR en de Th/U methode gedateerd op 88 -132 Ka.
(*) De tanden behoorden tot dezelfde fossielenassemblage en vertoonden geen slijtsporen die het gevolg zijn van enig transport. Indien dergelijke sporen wel aanwezig zijn kunnen de fossielen van op andere plaatsen verplaatst zijn door bv. water.
http://books.google.be/books?id=440TmWXToLAC&pg=PT608&lpg=PT608&dq=Eyasi+1&source=bl&ots=jnegjs-348&sig=mZLpyyQVswu2TgJfIdk6rwkRHyI&hl=en&sa=X&ei=H5gKUvnrDsaXPbP8gagL&ved=0CIIBEOgBMAs#v=onepage&q=Eyasi%201&f=false
Jebel Irhoud
 |
| Jebel Irhoud |
- De site is een grot in de omgeving van Sidi Mokthar /Marokko
http://www.fossilized.org/Human_paleontology/_sites_expanded.php?primy_key=95
- Tot op heden werden er overblijfselen gevonden van 7 individuen.
- Tijdens de ontginning van bariet (*) wordt in 1961 door Emile Ennouchi een schedel (Irhoud 1) van een volwassene met een robuust gezicht ontdekt.
(*) Bariet is een mineraal (BaSO4) dat gebruikt wordt in boorvloeistof bij boringen naar gas of olie.
 |
| Irhoud 1 |
 |
| Irhoud 2 |
http://antropogenez.ru/fossil/314/http://antropogenez.ru/fossil/315/
http://humanorigins.si.edu/evidence/3d-collection/jebel-irhoud-1-0
 |
| Irhoud 3 |
- In 1963 wordt dan een schedeldak (Irhoud 2) van een volwassene gevonden en in 1968 volgt een onderkaak met verschillende tanden (Irhoud 3) van een 8-jarig kind.
Later wordt nog een opperarmbeen (Irhoud 4) van een kind ontdekt.
- De schedels hadden een hersencapaciteit van ca.1410 cc.
http://antropogenez.ru/location/199/Later wordt nog een opperarmbeen (Irhoud 4) van een kind ontdekt.
- De schedels hadden een hersencapaciteit van ca.1410 cc.
(*) ESR datering in 1991 op tanden van zoogdieren boven de laag waarin Irhoud 4 werd gevonden gaf een tijdsvork van 90-190 Ka
http://www.eva.mpg.de/evolution/staff/hublin/
http://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Jacques_Hublin
- Aanvankelijk werden de fossielen toegeschreven aan een " Afrikaanse neanderthaler" (*)
(*) Bepaalde bronnen gewagen nog van Homo rhodesiensis en /of Homo helmei
 |
| Tanya Smith |
 |
| Irhoud 3 (CT scan) |
- De biologe Tanya Smith voerde een CT-scan uit op het tandglazuur van de tanden uit Irhoud 4. Hierbij werd aangetoond dat de tanden groeiden op dezelfde tempo als bij de huidige moderne mens. Dit was uiteindelijk de bevestiging dat de Irhoud-fossielen afkomstig waren van de vroege Homo sapiens.
http://www.fas.harvard.edu/~bioanth/tanya_smith/index.htm
http://www.nhm.ac.uk/about-us/news/2007/march/news_11097.html
http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/fossils/irhoud-3
http://phys.org/news93013922.html
- De stenen werktuigen die werden gevonden behoren tot de Mousteriaan - industrie met Levallois techniek.
http://dienekes.blogspot.be/2011/05/is-jebel-irhoud-father-of-mankind.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Mousterian
https://en.wikipedia.org/wiki/Levallois_technique
http://en.wikipedia.org/wiki/Jebel_Irhoud
http://de.wikipedia.org/wiki/Jebel_Irhoud
http://riadzany.blogspot.be/2011/05/did-modern-humans-evolve-in-morocco.html
http://www.eva.mpg.de/evolution/files/irhoud.htm
http://s1.zetaboards.com/anthroscape/topic/2674410/1/
http://cordis.europa.eu/search/index.cfm?fuseaction=news.document&N_RCN=27306
 |
| Grotten in Zuid Afrika |
 |
| Border Cave |
- De site is een spelonk op de westelijke helling van het Lebombogebergte in de provincie KwaZulu-Natal in Zuid-Afrika.
- Het is een zekere Barton (*), een boer uit Swaziland op zoek naar guano als meststof voor zijn land, die in 1940 fragmenten van een schedel en een onderkaak ontdekt.
(*) Andere bron heeft het over "Horton"
- Wanneer de antropoloog Raymond Dart bevestigt dat de fossielen zeer oud zijn worden er in 1941-1942 gerichte opgravingen uitgevoerd door een universitair team uit Witwatersrand (*).
(*) Wordt ook de Wits University genoemd uit Johannesburg.
 |
| Schedel van Homo sapiens Border cave |
- In 1942 wordt een skelet van een kind ontdekt. Het lag begraven in een graf (*)samen met bewerkte eierschalen als versiering .
(*) In het graf werd rode kleurstof aangetroffen die waarschijnlijk gebruikt was om het lichaam te schilderen voor een rituele begraving.
- Tijdens verdere opgravingen in 1970 wordt een onderkaak van een volwassene ontdekt.
- De gevonden fossielen werden volgens de ESR - methode gedateerd op 50-90 Ka oud en zijn afkomstig van de Homo sapiens.
 |
| Artefacten uit Border cave |
 |
| Artefacten uit Border Cave |
- Bij latere opgravingen werden een groot aantal artefacten gevonden o.a. werktuigen uit ryoliet (*) en vuursteen, tot sierraden bewerkte struisvogeleieren, pijlpunten ... ( 20 -60 Ka)(*) Vulkanisch uitvloeingsgesteente.
- Op scherpe pijlpunten werden sporen van ricine aangetroffen wat zou betekenen dat
het gif gebruikt werd bij de jacht.(20 Ka)
http://www.cbc.ca/news/technology/story/2012/07/31/sci-south-africa-fossils.html
http://au.businessinsider.com/oldest-poison-discovered-2012-7
 |
| Lebombo bone |
(*) Mogelijk is het een menstruatiekalender en het bewijs dat de Homo sapiens reeds kon tellen.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Lebombo-beentjehttp://en.wikipedia.org/wiki/Border_Cave
http://www.wheretostay.co.za/information/topic/3358
http://archaeology.about.com/od/bterms/g/bordercave.htm
http://au.businessinsider.com/oldest-poison-discovered-2012-7
http://www.southafrica.info/travel/cultural/border-cave.htm#.UgZYjn5CT3g
http://www.pnas.org/content/early/2012/07/23/1202629109.abstract
http://www.indiana.edu/~origins/teach/P314/MSA%20reports/BorderCave1.pdf
http://www.scielo.org.za/scielo.php?pid=S0038-23532012000600003&script=sci_arttext
Klasies river caves
 |
| Klasies River Cave |
- De site bestaat uit een complex van 3 grotten en 2 spelonken gelegen aan de zuidpunt van Zuid-Afrika in de delta van de Klasies river aan de Tsitsikamma kust in de Eastern Cape provincie.
- De grotten bevinden zich aan de basis van een hoge rots en werden bewoond sinds 125 Ka geleden. Over die periode heeft zich een 20 m dikke laag sedimenten opgebouwd.
 |
| John Wymer |
 |
| Hilary John Deacon |
- De site werd van 1967 tot 1968 uitgegraven door een ploeg met de paleontoloog Ronald Singer en de archeoloog John Wymer en vanaf 1984 tot 2000 door de archeoloog Hilary Deacon.
- Na datering met diverse methodes blijkt dat sedimenten zich accumuleerden in een periode van 130-60 Ka.
- De voedselafval die werd gevonden bevat veel resten van schaaldieren, zeehonden en pinguïns hetgeen aantoont dat de bewoners hun voedsel uit de zee haalden.
De overblijfselen van haarden tonen aan dat het voedsel geroosterd werd.
 |
| KRM 13 Inkervingen in Oker (schaal = 1 cm) |
- Er werd een steen uit oker gevonden van ca. 100 Ka oud met inkervingen. Mogelijk gaat het hier over de oudste vorm van abstracte kunst maar het is niet uitgesloten dat de inkervingen een vorm van communicatie inhielden.
Het is duidelijk dat dit het werk is van de archaïsche c.q. vroege Homo sapiens.
 |
| KRM 16425 |
- Er werden enkele fossielen gevonden o.a. een fragment van de atlas (SAM-AP 6268), een fragment van een achterhoofdsbeen (SAM-AP 6269) en een fragment van een voorhoofdsbeen (KRM 16425).
De beide schedelfragmenten, die werden gedateerd op 60-90Ka, zijn morfologisch modern en behoren mogelijk tot hetzelfde individu van de vroege Homo sapiens.
- Er werden menselijke resten gevonden tussen dierlijke beenderen, overblijfselen die deel uitmaakten van de etensresten m.a.w. er bestond mogelijk een vorm van een waarschijnlijk "ritueel" kannibalisme.
http://www.answers.com/topic/klasies-river-caves
http://backtoafrica.tv/index.php/anthropology/editors-choice/240-klasies-river-mouth-editors-choice
http://backtoafrica.tv/index.php/anthropology/editors-choice/240-klasies-river-mouth-editors-choice
Sibudu Cave
 |
| Sibudu cave |
- De site is een spelonk in een zandstenen rotswand langs de Tongati rivier op 15 km van de stad Tongaat in het noorden van KwaZulu-Natal/Zuid Afrika.
- De eerste opgravingen werden in 1983 uitgevoerd door de archeoloog Aron Mazel en in 1998 hernieuwde de archeologe Lyn Wadley de opzoekingen.
- Uit de overblijfselen kon men opmaken dat de spelonk bewoond werd tussen 77-38 Ka m.a.w. een periode die zowel de Stillbay als de Howiesons poort industrie omvat.
 |
| Aron Mazel |
 |
| Lyn Wadley |
- De opgegraven werktuigen van vóór de Stillbay periode bestonden vooral uit lemmeten (*) uit zandsteen.
(*) Bij de archaïsche Homo sapiens is een duidelijke evolutie merkbaar in het vervaardigen en het gebruik van werktuigen. De grote vuistbijlen maken plaats voor schilfers uit steen die verder bewerkt worden tot lemmeten en priemen vervaardigd uit been.
Er zijn aanwijzingen dat de bewoners c.a. 77 Ka geleden gebruik maakten van bladeren van planten (*) met een anti-insecticide werking.
(*) Het betreft de familie Cryoptocarya woodii
http://www.plantzafrica.com/plantcd/crytocarwood.htm
http://www.newscientist.com/article/dn21258-earliest-human-bedding-didnt-let-the-bedbugs-bite.html#.UiMrMn5CT3g
 |
| Marlize Lombard |
- Tijdens de opgravingen door het team van Lyn Wadley werden stenen pijlpunten gevonden waaraan, na microscopisch onderzoek door de archeologe Marlize Lombard, resten van bloed en beenderen bleken aan te kleven.
http://www.uj.ac.za/EN/Faculties/humanities/departments/anthrodev/About/Staff/Pages/DrMarlizeLombard.aspx
 |
| Sibudu cave Microscopisch beeld van pijlpunten (l) bloedresten - (r) beenderresten |
 |
| Sibudu cave (pijlpunten) |
- Tevens werden er resten van plantaardig hars aangetroffen dat waarschijnlijk als kleefmiddel (*) diende om de punten aan een houten schacht vast te maken.
De pijlpunten werden gedateerd op 64 Ka aan het begin van de Howiesons Poort periode.
(*) Een voorbeeld van een samengesteld werktuig. Dit geeft ook aan dat de vroege Homo sapiens planmatig op jacht ging en het niet langer liet afhangen van een occasionele ontmoeting m.a.w. het begin van een cognitief proces ( observeren, leren, redeneren, memoreren)
- Er werden ook bewerkte beenderen uit de Howiesons Poort periode gevonden o.a. een naald van c.a. 61 Ka oud, vervaardigd uit been
 |
| Sibudu Cave (l) beenpunten (r) gegraveerde beenderen (Howiesons industrie) |
 |
| Sibudu cave beenpunten (Howiesons industrie) |
Blombos Cave
 |
| Blombos cave |
- De site is een grot (*) in het Blombosfontein Natuurreservaat aan de Zuidkaap /Zuid-Afrika.
(*) Oorspronkelijk kreeg de grot het acroniem GSF8 (Garcia State Forest nr.8).In 1997 kreeg ze het huidige acroniem BBC (Blombos Cave)
- De grot ligt aan de kustlijn op 34 m hoog een 100 m verwijderd van de huidige waterlijn. Ze werd door de golven gevormd in de calcrete (*) rotsen.
(*) Calcrete is een CaCO3 - houdend conglomeraat van zand en kiezel, waarbij het CaCO3 als bindmiddel fungeert.
- De grot werd bewoond van 100 tot 70 Ka geleden en bleef van 68 - 2 Ka geleden afgesloten met eolisch zand. De stijging van het zeeniveau spoelde het zand weg en maakte de grot vrij.
(*) Eolisch zand is zand dat door de wind wordt aangevoerd.
 |
| Christopher S. Henshilwood |
 |
| Francesco d'Errico |
- Een team o.l.v. de archeoloog Christopher Henshilwood deed de eerste opgravingen in 1991-1992.Vanaf 1999 tot 2011 werden er elk jaar opgravingen verricht.
- Van 2010 tot 2015 loopt er een onderzoekprogramma, over het innovatief gedrag van de archaïsche Homo sapiens, samen met de antropoloog Francesco d'Errico .
 |
| Blombos cave Still Bay punten |
- Er werd een zodanig groot aantal bifaciale (*) punten uit de Stillbay periode en bijhorende afval gevonden dat men denkt dat de site een "atelier" was waar die werktuigen werden gemaakt.
De punten werden waarschijnlijk gebruikt als speerpunt of als mes. Als grondstof werd vooral silcrete gebruikt.
(*) Bifaciale werktuigen zijn stenen met een snijkant die langs beide zijden scherp is
 |
| Blombos cave Gegraveerde oker |
- In 1991 werd een gegraveerde okersteen gevonden uit de Stillbay periode. Hij werd gedateerd op 75-77 Ka oud.
In 2002 en 2009 werden er nog een aantal opgegraven.
- De systematisch aangebrachte inkervingen zouden kunnen wijzen op een soort telraam of het opslaan van informatie.
 |
| Blombos cave Schelpen van zeeoren "verfpot" |
- In 2008 werden in de 100 Ka oude sedimentenlaag twee schelpen van een zeeoren (*) gevonden die dienst deden als "verfpot". Er werden resten van oker, houtskool, beenderpoeder en een slijpsteen gevonden.
(*) Zeeoren is een zeeslak waarvan de schelpen bedekt zijn met een laag parlemoer.
 |
| Blombos cave priemen |
- Er werden in de grot verschillende scherpe, uit been- deren vervaardigde, priemen gevonden die mogelijk dienst deden als projectiel of/en als naalden (*).
De priemen werden gevonden in de Stillbay laag en zijn c.a. 80 Ka oud.
(*) Er is een theorie dat de Homo sapiens door het gebruik van naalden in staat was sluitende kledij te maken wat hem beter beschermde tegen de koude, dit in tegenstelling tot de Homo neanderthalensis.
 |
| Blombos cave 75 kralen |
- Enkel in de Stillbay laag werden kralen van schelpen(*) gevonden.
(*)Afkomstig van en zeeslak, de Nassarius Kraussianus
- De overblijfselen van de menselijke oorsprong zijn beperkt tot 7 tanden, die aantonen dat de bewoners van Blombos cave anatomisch modern waren en dus behoren tot de archaïsche/vroege Homo sapiens.
Diepkloof Rock Shelter
 |
| Diepkloof Rock Shelter |
- De site is een spelonk op een getuigenheuvel gelegen 18 km stroomopwaarts op de linkeroever van de Verlorevlei, een kleine stroom die uitmondt in de Atlantische Oceaan.
De Diepkloof Rock Shelter ligt 150 km ten Noorden van Kaapstad/Zuid Afrika.
- De spelonk bevindt zich een 100 m boven de oever van de stroom en bestaat uit kwartsitisch zandsteen.
 |
| John Parkington |
- In 1973 vatten de archeologen John Parkington en Cedric Poggenpoel de exploratie aan van de 4 m dikke laag sedimenten uit het Midden Paleolithicum (*) over een periode van 130 - 45 Ka.
Deze periode omvat dus de pre-Stillbay, Stillbay, Howiesons Poort en post-Howiesons Poort periode.
(*) Wordt doorgaans als MSA (Middle Stone Age) omschreven in de literatuur.
 |
| Diepkloof Gegraveerde eierschaal |
- Er werden in de verschillende lagen 270 fragmenten van struisvogeleieren gevonden, maar de gegraveerde werden enkel gevonden in de sedimenten van de Howiesons Poort periode.
De ouderdom werd met de Thermoluminescence methode bepaald op c.a. 60 Ka.
- Er werden twee teenkootjes en een maaltand gevonden die gedateerd werden op 45-65 Ka, d.i. dicht bij het tijdstip dat de Homo sapiens (*) migreerde naar Eurazië.
(*) Worden ook aangeduid als de Anatomically Modern Humans (AMH). Uit die periode zijn er in Afrika bijna geen fossielen gevonden.
(*) Worden ook aangeduid als de Anatomically Modern Humans (AMH). Uit die periode zijn er in Afrika bijna geen fossielen gevonden.
 |
| Diepkloof Teenkootjes |
 |
| Diepkloof Maaltanden |
- Er werden stenen werktuigen gevonden voornamelijk uit de Howiesons Poort periode, maar ook uit de Stillbay en de ante-Stillbay periode.
http://theolduvaigorge.tumblr.com/post/49933211980/functional-insights-into-the-innovative-early
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0305440313000824
http://www.pacea.u-bordeaux1.fr/Operationsdeterrain/Diepkloof.html
Pinnacle Point
 |
| Pinnacle Point Cave |
- De site is een door de golfslag gevormde grot (*) in de rotsachtige zuidkust van Zuid Afrika, gelegen nabij Mossel Bay aan de Indische Oceaan.
- De grot werd bewoond in de periode 160-90 Ka geleden en werd dan afgesloten door het duinzand.
- De ingang van de grot kwam 40 Ka geleden vrij maar bleef droog, waardoor de overblijfselen bewaard bleven.
(*) De grot wordt aangeduid met de code PP13B
- De ingang van de grot kwam 40 Ka geleden vrij maar bleef droog, waardoor de overblijfselen bewaard bleven.
(*) De grot wordt aangeduid met de code PP13B
 |
| Curtis Marean |
(*) In Isotopic Stage 6 , de ijstijd van 195-125 Ka geleden, waren er in Afrika maar een zestal plaatsen geschikt voor de vroege Homo sapiens om te overleven. Dit kan de oorzaak zijn dat ze naar de kust werden gedreven en dienden te overleven met voedsel uit de oceaan. Mogelijk heeft dit een cruciale rol gespeeld in het overleven van de vroege Homo sapiens.
- Er werden kleine "bladelets" d.i. kleine lemmeten van een paar cm lang gevonden, vervaardigd uit silcrete die verhit (*) werd en hierdoor een rode kleur kreeg.
De kleine lemmeten konden vastgemaakt worden op een schacht en dienst doen als speer.
(*) Het verhitten van gesteente om gemakkelijker kleine schilfers te bekomen en het maken van samengestelde werktuigen duidt op een cognitief proces.
Men kan zich de vraag stellen of er een soort taal bestond om de technieken aan de volgende generatie aan te leren
 |
| Pinnacle point (l) silcrete - (r) verhitte silcrete |
- Er werd oker gevonden die schraapsporen vertoonde. Waarschijnlijk werd er een bruin-rode kleurstof mee gemaakt waarmee de bewoners zich mogelijk beschilderden om zich te onderscheiden (*).
(*) In een populatie die langs de kust leefde en groter werd konden bepaalde decoratieve markeringen de sociale relatie aangeven of aanduiden tot welke groep men behoorde.
 |
| Pinnacle Point Oker |
http://archaeology.about.com/od/phthroughpi/g/pinnacle_point.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Pinnacle_Point
http://en.wikipedia.org/wiki/Pinnacle_Point
Hollow Rock Shelter
 |
| Hollow Rock Shelter |
(*) De naam is afgeleid van de holte in het plafond waarlangs de eventuele rook kon ontsnappen.
- In 1983 en 2005 werden er opgravingen verricht waarbij een groot aantal (speer)-punten worden gevonden van ca. 80 Ka geleden uit de Stillbay periode .
- In 2011 publiceren de archeologen Anders Högberg en Lars Larsson hun bevindingen.
 |
| Lars Larsson |
 |
| Anders Högberg |
http://www.pcl-eu.de/project/team/cv.php?id=19&PHPSESSID=6208d8da42c8c39adcf973fa005ce9c9
http://archaeology.leiden.edu/research/science-based-archaeology/about/14-february-public-lecture-dr-anders-hogberg.html
http://lnu.se/employee/anders.hogberg?l=en
- De verzameling bestond uit een mengsel van gehele, onafgewerkte en gebroken punten.
De gebroken punten maakten 80 % uit van het totaal. Een hoog percentage van breuk toont aan dat dit het gevolg is van productiefouten. Er werden ook punten gevonden die beschadigd waren door een impact. Dit alles duidt erop dat zowel de productie als de vervanging in de grot plaatshad.
 |
| Hollow Rock Shelter Stillbay - punten |
 |
| Hollow Rock Shelter Stillbay- Gebroken Punten |
- De punten vertonen een zekere uniformiteit zodat men kan besluiten dat vervaardiging van Stillbay punten kan aanzien worden als een speciale bifaciale technologie.
http://de.wikipedia.org/wiki/Hollow_Rock_Shelter
http://projekt.ht.lu.se/fileadmin/user_upload/project/ccs/Hogberg_and_Larsson.pdf
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0047248411000595
http://www.brightsideofnews.com/news/2011/6/27/802c000-year-old-technology-helped-develop-the-human-brain.aspx
http://www.archeolog-home.com/pages/content/hollow-rock-shelter-afrique-du-sud-cutting-edge-training-developed-the-human-brain-80-000-years-ago.htmlhttp://www.brightsideofnews.com/news/2011/6/27/802c000-year-old-technology-helped-develop-the-human-brain.aspx
http://www.sciencedaily.com/releases/2011/06/110621093308.htm
Nazlet Khater
- Nazlet Kather is een serie van 8 archeologische sites, gelegen aan de rand van de Nijl vallei en aan de rand van de woestijn, nabij het dorp Nazlet Kather /Egypte
 |
| Nazlet Kather landschap |
- De fossielen en werktuigen die er werden opgegraven tonen aan dat de sites bewoond werden op het einde van het Midden-Paleolithicum ( 300-35 Ka) en het Laat-Paleolithicum ( 50-10 Ka)
http://en.wikipedia.org/wiki/Paleolithic
http://nl.wikipedia.org/wiki/Paleolithicum
http://archaeology.about.com/od/upperpaleolithic/qt/Upper-Paleolithic.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Upper_Paleolithic
 |
| NK2 (in situ) |
 |
| NK 2 -schedel |
- Het skelet waarschijnlijk afkomstig van een jonge mannelijke volwassene werd via de ESR-methode op tandglazuur gedateerd op 38-44 Ka.
- De uitgestrekte positie van het skelet contrasteert met de positie van de skeletten gevonden in Jebel Sahaba.
 |
| NK2 - positieschets (1) leem (2) grind (3)eolisch zand -löss (4) keien (5) handbijl |
- In het graf werd ook een handbijl gevonden die van hetzelfde type was van de handbijlen die in 1982 een 400 m zuidelijker werden gevonden in de site NK 4.
Fig. 5—Outlined section of one part of the Nazlet Khater 4 site
1 = greenish silt; 2 = Nile gravel; 3: brown granular silt; 4: wadi deposit;5: lithological contacts; 6: extension of mining exploitation; 7: pits.
- NK4 was een site waar ooit mijnactiviteit (*) was geweest. Er werden greppels, schachten en galerijen aangetroffen voor het delven van steen.
(*) Het skelet NK4 vertoonde letsels aan wervers en ledematen die mogelijk veroorzaakt werden door het werk in de steengroeve.
- Aan de hand van houtskool die in de steengroeve werd gevonden werd de ouderdom er, via de radiometrische C14 methode, van bepaald op 30-35 Ka
http://archaeology.about.com/od/upperpaleolithic/qt/Nazlet-Khater.htm
http://archaeology.about.com/b/2011/11/28/sites-to-know-nazlet-khater.htm
http://www.academia.edu/804608/Discovery_of_the_Nazlet_Khater_Man_Upper_Egypt
http://link.springer.com/chapter/10.1007/978-94-007-2929-2_14#page-1
http://books.google.be/books?id=bI-egtJvrn8C&pg=PA206&lpg=PA206&dq=NK+2+skeleton&source=bl&ots=bkLSmqRIpp&sig=bxKTE-XlEFFqMV5qkhGkyOyGKYk&hl=en&sa=X&ei=hkGkUrCfBonkswb5xoCQDQ&ved=0CDYQ6AEwAQ#v=onepage&q=NK%202%20skeleton&f=false
http://racialreality.blogspot.be/2010/01/affinities-and-role-of-nazlet-khater.html
http://black-earth.webs.com/apps/blog/show/25465709-nazlet-khater-man
http://www.academia.edu/796443/Evidence_of_pathology_on_the_Nazlet_Khater_2_skeleton_and_mining_activity_at_the_beginning_of_the_Early_Upper_Palaeolithic_in_Egypt
Jebel Sahaba
 |
| Fred Wendorf |
- In 1964 ontdekte een team (*) o.l.v. de archeoloog Fred Wendorf een drietal massagraven aan beide zijden van de Nijl aan de Noordelijke grens van Soudan.
(*) Het team werkte in opdracht van de UNESCO aan het "High Dam Salvage Project", een project dat de archeologische sites moest vrijwaren van teloorgang bij het aanleggen van de Aswan Dam.
http://en.wikipedia.org/wiki/Fred_Wendorf
http://archaeology.about.com/od/archaeologistsw/g/wendorff.htm
 |
| Begraafplaats Jebel Sahaba (cemetery 117) |
- De aanwezigheid van stenen speerpunten of mogelijk pijlpunten in de skeletten toont aan dat ze een gewelddadige dood stierven. De afwezigheid van fibreuze of ossale callus (*) is een aanwijzing dat ze ter plaatse stierven.
(*) Bij de genezing van een fractuur ontstaat eerst een verbinding van bindweefsel tussen de twee botgedeelten (fibreuze callus). Daarna ontstaat er een klomp bot (ossale callus) om de plek van de botbreuk heen. In de loop van maanden wordt deze callus weer afgebroken en op deze wijze wordt de structuur van het bot hersteld.
- Radiometrische C14 datering van de beenderen wees een ouderdom uit van 13 - 14 Ka
- De site wordt geciteerd als het oudst bekende bewijs van oorlogsvoering.
http://en.wikipedia.org/wiki/Cemetery_117
http://ucbarchaeology-fall2012-128-warfare.blogspot.be/2012/11/another.html
http://blogs.scientificamerican.com/cross-check/2013/07/24/new-study-of-prehistoric-skeletons-undermines-claim-that-war-has-deep-evolutionary-roots/
http://sites.matrix.msu.edu/egyptian-archaeology/2011/02/08/the-birthplace-of-war/
Besluit
- De overblijfselen in Omo en Herto tonen aan dat de Homo sapiens zich ontwikkelde in Afrika en staaft de theorie van " Out of Africa".
- De pijlpunten, die in de Sibudu cave werden gevonden, toont aan dat er 60-70 Ka geleden de vroege Homo sapiens reeds een samengestelde werktuigen kon maken en plannen maakte voor de jacht.
- De 75 Ka oude geometrisch gegraveerde oker in de Blombos cave is een uiting van een complex denken, waarvan de uitingen in Europa eerst 30 Ka later plaatsvonden.
- De cemetery 117 in Jebel Sahaba wijst er op dat ook in de prehistorie strijd werd geleverd.
- De cemetery 117 in Jebel Sahaba wijst er op dat ook in de prehistorie strijd werd geleverd.
**** Info****
Dateringsmethodes
* ESR : (Electron Spin Resonance) is een spectroscopische techniek om vrije radicalen te detecteren.
Straling veroorzaakt na een lange periode de vorming van vrije radicalen in het tandglazuur. Met ESR-spectroscopie worden de vrije radicalen gedetecteerd en mits kalibratie kan de ouderdom van de tanden bepaald worden.http://nl.wikipedia.org/wiki/Elektronspinresonantie
* Radiometric dating : Radiometrische datering die steunt op het radioactief verval van natuurlijke isotopen met o.a. U/Pb, U/Th, Ar40/Ar39, U238/U234, C14 ...
http://nl.wikipedia.org/wiki/Radiometrische_datering
* Fission Track Dating : Radiometrische datering die steunt op de analyse van de splijtingsporen die U238 bij zijn verval achterlaat in kristallen of vulkanisch glas. Voorwaarde dat de kristallen voldoende U238 bevatten.( Zr bevat voldoende U238 )
De Fission Track Methode (FTM) wordt gebruikt in een bereik van 0.1 - 20000 Ma om vulkanische erupties en artefacten te dateren.http://en.wikipedia.org/wiki/Fission_track_dating
* Accelerated Mass Spectrometry : Wordt toegepast indien uiterst weinig materiaal beschikbaar is (< 1 mg). De C14 isotopen worden via de massaspectrometer afgezonderd zodat voldoende materiaal beschikbaar is.
http://archaeology.about.com/od/amthroughanterms/g/ams_radiocarbon.htmhttp://en.wikipedia.org/wiki/Accelerator_mass_spectrometry
* Amino Acid Dating : Aminozuren zijn optisch actief (d & l configuratie). Enkel het l -Aminozuur komt voor in levende organismen. Na afsterven ontstaat er na verloop van tijd door racemisatie een racemisch mengsel van d- en l- Aminozuren. De verhouding d/l is een maat voor de ouderdomsbepaling.
http://en.wikipedia.org/wiki/Amino_acid_dating
* Fluorine dating : Relatieve datering door meten van het gehalte aan F- verbindingen (Fluoriden) in beenderen. Beenderen nemen Fluor op uit het grondwater waarna zich F-verbindingen vormen die accumuleren in de beenderen. Het gehalte is een relatieve maat voor de ouderdom m.a.w. bij verschillende beenderen kan bepaald worden " ouder dan "
http://nl.wikipedia.org/wiki/Radiometrische_datering
* Oxygen Isotope Stage : is een onderdeel van chronostratigrafie d.i. het dateren van gesteenten.
De methodiek is gebaseerd op het feit dat de 3 isotopen van Zuurstof (99.759% O16, 0.0374% O17, 0.2039% O18) in een bepaalde verhouding aanwezig zijn onder een gebonden vorm in water (H2O).Er bestaat een evenwicht tussen de gehaltes aan isotopen in de atmosfeer (waterdamp) en de oceanen.
Bij het verdampen wordt dit evenwicht verbroken omdat water met het O16 isotoop gemakkelijker verdampt dan water met de zwaardere isotopen. Wanneer het regent wordt het evenwicht hersteld.
In de ijstijden daarentegen valt op de hogere breedten de neerslag onder de vorm van sneeuw die overgaat in ijs en niet terugvloeit naar de oceanen , waardoor het evenwicht voor langere tijd verbroken wordt : de oceanen bevatten in de ijstijden meer O18 dan in de warmere periodes.
Deze gewijzigde verhouding vindt men terug in het CaCO3 waaruit het skelet is opgebouwd.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Marine_Isotope_Stage
 |
| geel = gematigd klimaat bauw = ijstijden |
* Thermoluminescence : dateringsmethode die gebaseerd is op het feit dat kristallijne structuren in sedimenten worden " aangeslagen" door de achtergrondstraling.
Wanneer de sedimenten tijdens de meting worden verhit zenden ze een zwak lichtsignaal uit proportioneel met de, in de loop der tijden, ontvangen straling.http://en.wikipedia.org/wiki/Thermoluminescence_dating
* Paleomagnetisme : Paleomagnetisme is de meting van de richting van het magnetisch veld in gesteenten. Omdat het aardmagnetisch veld in de loop der tijden regelmatig omkeerde kan het als ruwe datering gebruikt worden.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Omkering_van_het_aardmagnetisch_veldhttp://en.wikipedia.org/wiki/Paleomagnetism
Tijdschaal
Documentatie skelet
 |
| Menselijk skelet |
 |
| Menselijke schedel |
 |
| Menselijke schedel - frontaal |
 |
| Menselijke schedel - zijde |
 |
| Menselijke hersenen |
Bronnen
Op het spoor van de mens - Richard E.Leakey (ISBN 90 274 9470 3)
Overlevers - Chris Stringer ( ISBN 978 90 468 1130 6)Op het spoor van de mens - Richard E.Leakey (ISBN 90 274 9470 3)
Het verhaal van de mens - dr.Alice Roberts (ISBN 978 90 817 6880 1)
http://hominines.portail-svt.com/index.php?lng=fr
http://www.perfettaletizia.it/archivio/infomazione/evoluzionismo/inglese/2schema.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Timeline_of_human_evolution
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_transitional_fossils#Human_evolution
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_hominina_fossils
http://www.boneclones.com/catalog-fossil-hominids.htm
http://www.macroevolution.net/human-evolution-chart.html
http://www.macroevolution.net/human-evolution-timeline.html
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_fossil_sites
http://en.wikipedia.org/wiki/Human_evolution
http://www.bradshawfoundation.com/origins/index.php
http://en.wikipedia.org/wiki/Hominina
http://en.wikipedia.org/wiki/Timeline_of_human_prehistory
http://nl.wikipedia.org/wiki/Prehistorie_van_A_tot_Z
http://en.wikipedia.org/wiki/Homo
http://nl.wikipedia.org/wiki/Homo_(geslacht)
http://www.museumkennis.nl/nnm.dossiers/museumkennis/i004125.html
http://www.pbs.org/wgbh/nova/hobbit/tree-nf.html
http://truthopia.wordpress.com/2009/02/20/i-science-f-the-origin-of-man-evolution-style/
http://www.talkorigins.org/faqs/homs/species.html
http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/fossils
http://www.modernhumanorigins.com/
http://frontiersofzoology.blogspot.be/2012_04_01_archive.html
http://www.becominghuman.org/node/human-lineage-through-time
http://www.pbs.org/wgbh/nova/hobbit/tree-nf.html
http://tolweb.org/treehouses/?treehouse_id=4438
http://www.natuurinformatie.nl/nnm.dossiers/natuurdatabase.nl/i004125.html
http://www.ecotao.com/holism/hu_austral.htm
http://www.pbs.org/wgbh/evolution/humans/humankind/a.html
http://www.evolutietheorie.ugent.be/node/185
http://www.scienceinafrica.co.za/2001/nov/ancestor.htm
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1469-7580.2008.00871.x/pdf
http://www.modernhumanorigins.com/
http://web.mesacc.edu/dept/d10/asb/origins/koobi/catalog.html
http://fkserv.ugent.be/khk/studies/hoofdstuk%202%20-%20de%20menselijke%20evolutie,%20de%20vroegste%20mens,%20de%20vroegste%20mens%20in%20Europa.pdf
http://exploring-africa.blogspot.be/2008_09_06_archive.html
http://anthropology.ua.edu/bindon/ant270/lectures/hominids2.pdf
http://cogweb.ucla.edu/ep/Paleoanthropology.html
http://coped.people.cofc.edu/FoslPics.html?referrer=webcluster&
http://exploring-africa.blogspot.be/2008_09_02_archive.html
http://www.u-picardie.fr/~beaucham/conferences/La_lignee.html
http://australianmuseum.net.au/Homo-sapiens-modern-humans/
http://www.dinosoria.com/homme_moderne.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_1.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_2.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_3.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_4.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_5.htm
http://atala.fr/2012/09/26/c-cro-magnon-lhybride-fr/http://www.u-picardie.fr/~beaucham/conferences/La_lignee.html
http://australianmuseum.net.au/Homo-sapiens-modern-humans/
http://www.dinosoria.com/homme_moderne.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_1.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_2.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_3.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_4.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_5.htm
Ik ben onder de indruk. Maar het lijkt me moeilijk uit te printen.
BeantwoordenVerwijderenMijn website: mens2000 of: humanosofie
fcouwenb@mens2000.nl
Ik ben nogmaals onder de indruk. Maar ik heb jou ook iets te bieden Dirk. Namelijk de drijvende kracht van het talig worden, dat één van de groepjes aapmensen tot onze voorouders zou doen worden. Een kracht die hen als enigen alle rampen van de natuur zou doen overleven en hen zelfs massaal zou doen worden. Je hoeft er maar 'humanosofie' voor in te tikken. Groet, FransC
BeantwoordenVerwijderen