In deel 15 zijn we aanbeland in Oost-Europa tijdens het Laat- Paleolithicum, het archeologische tijdperk waarin de vroege Homo sapiens sapiens (Early Modern Human) aankwam in Europa (*), zich verder ontwikkelde en zijn verspreiding naar West-Europa voortzette.
(*) De archaïsche Homo sapiens (AMH) ontstond ca. 150 Ka geleden in Afrika en waaierde uit naar Azië en Zuid-Afrika. Ongeveer 40 Ka geleden arriveerde de Homo sapiens sapiens (EMH) via Noord-Afrika en het Midden-Oosten in Oost-Europa.
 |
| Verspreiding waarschijnlijk 10 Ka vroeger dan hier aangegeven |
De weg naar Homo sapiens - index
 |
| Dzudzuana cave |
- De site (*) is een spelonk, gelegen op 12 m hoogte langs de rotsachtige oever van de Nekressi rivier, in West-Georgië.
- In de spelonk bevindt zich een 3.5 m dikke laag sedimenten uit het Laat Paleolithicum.(*) De Dzudzuana Cave is slechts 5 km verwijderd van de Ortvale klde (zie deel 8 : de Homo neanderthalensis in Eurazië)
- De lagen (*) sediment overspannen een tijdspanne van 13-34 Ka.
(*) laag A - Neolithicum 6 Ka
laag B - Eind Laat Paleolithicum 13-16 Ka
laag C - Laat Paleolithicum 34-27 Ka
laag D - Laat Paleolithicum 32-34 Ka
 |
| Werktuigen en ornamenten Dzudzuana Cave |
- Het bestand aan artefacten dat werd opgegraven bestond uit o.a. benen speerpunten, lemmeten, schrapers en ornamenten (microlithen)
 |
| vlasvezels Dzudzuana Cave |
- In 2009 melde één van de onderzoekers de paleobiologe Eliso Kvavadze dat er in alle lagen (*) van de sedimenten vezels van vlas waren gevonden met een piek in laag C.
- Enkele vezels waren gekleurd met pigmenten uit plaatselijke planten. Bepaalde vezels waren verstrengeld en gespind m.a.w. een aanduiding dat de vezels tot draad werden verwerkt. Volgens de onderzoekers is dit een aanduiding dar de vezels werden gebruikt om kleren te maken.
http://www.academia.edu/1062050/Dzudzuana_an_Upper_Palaeolithic_cave_site_in_the_Caucasus_foothills_Georgia_
http://archaeology.about.com/od/dterms/qt/dzudzuana_cave.htm
http://anthropology.net/tag/dzudzuana-cave/
http://antiquity.ac.uk/ant/085/ant0850331.htm
http://www.nytimes.com/2009/09/15/science/15obfiber.html?_r=2&
http://archaeology.about.com/od/middlepaleolithic/ss/textile_dzudzuana.htm
Dolni Vestonice
- De site ligt begraven onder een dikke laag loess op de glooiing van de Pavlov heuvels boven de Dyja rivier aan het dorp Dolni Vestonice niet ver van de stad Brno in de streek Moravië/ Tsjechië.
- Er werden op 3 plaatsen opgravingen gedaan die bekend zijn als de sites Dolni Vestonice I-II-III
De vestiging was afgebakend met slagtanden van de mammoet (*) bestond uit een 5-tal hutten met een geraamte vervaardigd was uit takken die opgesteld waren in een kring en gebogen en samengebonden waren in één punt zodat ze de vorm kregen van een ronde tent. Het geraamte werd bedekt met dierenhuiden die mogelijk aan elkaar werden genaaid. Elke hut gaf onderdak aan 8-15 individuen.
- In de grootste hut waren 5 vuurhaarden in de vloer uitgegraven met een stelsel aan beenderen die aantoonde dat er vlees werd geroosterd.
(*) Dit was de oven waar de beeldjes werden gebakken
 |
| (1) Dolni Vestonice I (2) Pavlov I (3) Dolni Vestonice II (4) Dolni Vestonice II-A (5) Dolni Vestonice III (6) Pavlov II (A) Dolni Vestonice brick yard |
Dolni Vestonice I
- Deze site Dolni Vestonice I is bekend geworden door de vondst van duizenden keramische beeldjes van uit de Gravettian-industrie uit het Laat Paleolithicum. Ze werden gedateerd op 25-29 Ka
Het zijn de oudste keramische kleibeeldjes die ooit werden gevondenhttp://en.wikipedia.org/wiki/Gravettian
- Karel Absolon leidde de opgravingen in Dolni Vestonice van 1924 tot 1938.
http://en.wikipedia.org/wiki/Karel_Absolon
- In de site Dolni Vestonice I werden rond een vroegere vuurhaard duizenden kleine keramische artefacten gevonden die dieren voorstelden.
 |
| Dolni Vestonice mammoet - leeuwin |
 |
| Dolni Vestonice Neushoorn |
- In 1925 werd in een laag as een zwart beeldje (Black Venus) (*) ontdekt dat een naakte vrouw voorstelde.
(*) Bij de ontdekking was het beeldje in 2 stukken gebroken.
 |
| Dolni Vestonice Black Venus 11,1 x 4,3 cm |
 |
| Black Venus |
- Bovenaan het hoofd zijn een 4-tal gaatjes aangebracht, mogelijk om versieringen (*) aan te brengen of om aan iets te hechten.
Opvallend zijn de grote borsten en de brede heupen, mogelijk een ode aan de vruchtbaarheid.
(*) Om bv. bloemen of kruiden vast te hechten met hars.
- In 2004 toonde een tomografische scan (*) van het beeldje de vingerafdruk van een kind dat het beeldje in de hand had vóór het werd gesinterd.
(*) Beeldvorming van meerdere secties van een object via een binnendringende straling (bv. Röntgenstraling) geeft als resultaat een 2D of 3D beeld .
http://donsmaps.com/dolnivenus.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Venus_of_Doln%C3%AD_V%C4%9Bstonice
http://en.wikipedia.org/wiki/Tomography
http://www.historyofinformation.com/expanded.php?id=2493
- De samenstelling van de beeldjes is identiek aan de toenmalige bodem die uit loess bestond en voor het maken van de beeldjes gemengd werd met beendermeel. De liquid-fase sintering had plaats bij 500-800 gr.Celsius .
http://www.jstor.org/discover/10.2307/1704937?uid=3737592&uid=2&uid=4&sid=21103250484643
http://nl.wikipedia.org/wiki/Sinteren
http://nl.wikipedia.org/wiki/Keramiek
 |
| Dolni Vestonice misvormd vrouwenhoofd (4.8 x 2.2 cm) |
- Er werd ook een in ivoor gekerfd gelaat van een ca. 40-jarige vrouw gevonden met een misvorming aan de linkerzijde van haar gelaat.
- Het betreft hier het eerste voorbeeld van portrettering dat gedateerd werd op 27 Ka
Het beeldje werd gevonden nabij een graf waar het skelet van een vrouw werd ontdekt waarvan de schedel dezelfde misvorming vertoonde.
http://portablerockart.blogspot.be/2013/01/ceramic-feline-figure-from-dolni.html
Dolni Vestonice II
- De site Dolnii Vestnice II is bekend door de ontdekking van het 28 Ka oude gemeenschappelijke graf van drie teenagers.
 |
| Bohuslav Klima |
- In de jaren 80 werden de opgravingen geleid door de archeoloog Bohuslav Klima
http://www.zoominfo.com/s/#!search/profile/person?personId=1248178010&targetid=profile
- In 1986 wordt een gemeenschappelijk graf van 3 jonge mensen ontdekt. De skeletten die afkomstig waren van jongeren werden gedateerd op 28 Ka. Hun leeftijd wordt geschat op 18-20 jaar.
 |
| Dolni Vestonice Graf met skeletten van 3 jongeren Skelet A-B-C |
 |
| Dolni Vestonice reconstructie A-B-C (B = vrouw) |
- De onderzoekers zijn van mening dat het hier gaat om een rituele begrafenis en er zijn hierbij verschillende scenario's in omloop.
 |
| Dolni Vestonice halssnoer met tanden van poolvos |
Bij de man A was een stok gestoken door de lies tot aan het stuitbeen.
- Het individu B is tengerder van bouw en zou afkomstig zijn van een jonge vrouw (*) die kreupel was wegens misvormingen aan haar heup.Het hoofd van B is gekleurd met rode oker, een symbool over de tijden en culturen heen voor bloed, leven en wedergeboorte.
(*) Over her geslacht van C is er discussie. Volgens één strekking gaat het om een vrouw, volgens een andere strekking gaat het over een geval van interseksualiteit (hermafrodiet)
- De positie (*) van de 3 skeletten is merkwaardig : B ligt op de rug met de linkerarm verstrengeld met de linkerarm van C die op de buik ligt. C werd gedeeltelijk op en na B in het graf gelegd en ligt bovendien met het hoofd afgewend van B.
A is waarschijnlijk nog levend in het graf gelegd en nadat de dood was ingetreden, ten gevolge van de verwonding door de stok die in zijn lies werd gestoken, werden zijn beide armen en handen uitgestrekt naar de schaamstreek van B.
(*) zie reconstructie
- Volgens Bohuslav Klima is B gestorven tijdens de bevalling, was C haar man en is A een soort medicijnman die werd gedood en mee begraven als verantwoordelijke voor haar dood.
 |
| Dolni Vestonice Reconstructie A-B-C (B = man) |
Hierbij ging men uit van een homohaat tragedie : B en C waren minnaars en C doodde of castreerde B. Hierop pleegde C zelfmoord en werd A door de gemeenschap gedood.
http://donsmaps.com/tripleburial.html
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11471135
http://www.connellodonovan.com/dolni.htm
 |
| Dolni Vestonice " brickyard " |
- De uitgraving in de rotswand is de plaats waar stenen werden uitgehouwen en wordt de " brickyard" genoemd.
De paleoantropoloog Erik Trinkhaus is van mening dat schoeisel rond 26 Ka geleden haar intrede maakte.
Dolni Vestonice III
- De site Dolni Vestonice III leverde een grote hoeveelheid stenen werktuigen, gegraveerde beenderen en ornamenten uit de Gravettian periode op.
 |
| Petr Skrdla |
- In 1993 startte de archeoloog Petr Skrdla de opgravingen .
http://www.iabrno.cz/~skrdla/SKRDLA/pscurric.htm
 |
| Dolni Vestonice werktuigen |
 |
| Dolni Vestonice hanger (uil) |
 |
| Dolni Vestonice halssnoer |
- De schelpen aangeduid met een rode stip zijn schelpen die afkomstig waren uit de zee die zo'n 600 km (*) verwijderd was.
(*) Werden die schelpen door andere groepen meegebracht en verhandeld ?
De overige schelpen werden uitgegraven uit de nabijgelegen kalksteenlagen, die tijdens de Jura (*) werden gevormd, en zijn afkomstig van de Dentalium badense een weekdier dat leefde op de zeebodem.
(*) Jura is een geologische periode ( 201-145 Ma geleden)
http://en.wikipedia.org/wiki/Jurassic
 |
| Dolni Vestonice Gegraveerd been |
http://en.wikipedia.org/wiki/Doln%C3%AD_V%C4%9Bstonice_(archaeology)
http://donsmaps.com/dolnivpottery.html
http://archaeology.about.com/od/dterms/g/dolnivestonice.htm
http://donsmaps.com/dolnivi.html
http://humanorigins.si.edu/category/tags/283
http://paleodven.wordpress.com/
http://donsmaps.com/dolnivphotos.html
Pavlov
- De Pavlov sites I, II en VI liggen op ca. 2 km van Dolni Vestonice langs de Dyja rivier
 |
| Gegraveerde slagtand v.e. mammoet |
- In 1962 werd een gegraveerde (*) slagtand van een mammoet opgegraven.
- De gravure zou de oudste landkaart (*) voorstellen.
 |
| Detail van de gravure |
(*) De gravure zou het toenmalig landschap rond Dolni Vestonice en Pavlov voorstellen met de Dyja rivier en haar meanders, de heuvels met hun valleien en de rotswanden. De kleine cirkel , met daarin een halve cirkel, in het midden van de gravure zou de hutten van de bewoners voorstellen.
Er werden naast overwegend beenderen van de mammoet ook beenderen van andere dieren o.a. rendier, beer, paard e.a. gevonden.
- Rond een centrale vuurhaard werden kleine kuilen aangetroffen gevuld met houtskool .
- De site werd met de C14 methode gedateerd op 29 Ka.
- Er werden eveneens werktuigen en ornamenten gevonden .
 |
| Pavlov spatels uit beenderen |
 |
| Pavlov Stenen ornamenten |
http://www.nbcnews.com/id/31085915/#.UsMDyd-A33g
http://donsmaps.com/dolnivi.html
Pestera cu Oase
- De site is een grottencomplex (*)bestaande uit 18 galerijen in de vallei van de Minis rivier in het district Caras-Severin bij de stad Anina in het Zuid-Westen van Roemenië.
(*) Wordt "caves of bones" genoemd
http://pasbooking.com/index.php/en/news/a-cave-in-romania-has-gone-around-the-world-they-found-the-oldest-man-in-europe
- In 2002 werd een onderkaak (Oase 1) (*) gevonden die met C14 - radiometrisch gedateerd werd op 34-36 Ka. De onderkaak die afkomstig is een volwassen individu vertoont een mengeling van moderne kenmerken, zoals een uitgesproken kin, maar ook meer archaïsche kenmerken zoals de grote kiezen en de rami van de kaak.
(*) Oase 1 lag op de vloer van de grot en was waarschijnlijk aangespoeld vermits er geen overblijfselen werden aangetroffen die wijzen op menselijke activiteiten.
 |
| Oase 1 |
 |
| Oase 1 kiezen |
- In 2003 werd een schedel (Oase 2) gevonden dat gedateerd werd op ca. 37.8 Ka.
- De schedel die waarschijnlijk afkomstig is van een jong volwassene vertoont eveneens een mengeling van moderne kenmerken, zoals een ronde hersenpan en geen uitgesproken wenkbrauwbogen, en meer archaïsche kenmerken (*) zoals het breed gezicht en het laag voorhoofd.
(*) Bepaalde onderzoekers zien dit als een gevolg van kruising met de Homo neanderthalensis die toen in de streek leefde ( zie deel 7 : Vindija, Krapina, Mezmaiskaya).
De paleoantropoloog Erik Trinkhaus e.a. zien dit als een stap in de evolutie van de Homo sapiens die niet onmiddellijk " sapiens sapiens" was.
 |
| Oase 2 |
 |
| Oase 2 |
http://www.pnas.org/content/100/20/11231.long
http://www.pnas.org/content/104/4/1165.abstract
http://www.pnas.org/content/105/2/600.abstract?tab=ds
http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/fossils/oase-2
http://dienekes.blogspot.be/2007/01/new-study-on-pestera-cu-oase-cranium.html
http://www.artsci.wustl.edu/~trinkaus/2003-Oase2-jhe.pdf
http://donsmaps.com/romaniancaveskull.html
Pestera Muierilor
- De site is een grottencomplex (*)bij het dorp Baia de Fier in het district Gorj in het zuiden van Roemenië.
In de grot werd een grote hoeveelheid beenderen van de holenbeer aangetroffen.
(*) Pestera Muierilor betekent " Cave of the old woman"
 |
| Pestera Muierilor |
 |
| Baia de Fier |
- In 1952 werden menselijke resten gevonden met o.a. fragmenten van een schedel, een onderkaak, een schouderblad e.a.die gedateerd werden op 35 Ka.
 |
| Pestera Muierilor (schedel) |
 |
| Pestera Muierilor (Onderkaak) |
 |
| Pestera Muierilor (schouderblad) |
- De onderkaak is smal en het schouderblad verraadt een veelvuldig herhaalde werpbeweging (bv. van een speer)
- Ook hier denkt men aan een kruising van de Homo sapiens met de Homo neanderthalensis of gewoon aan een evolutie van ee meer archaïsche bouw naar een modernere bouw.
http://en.wikipedia.org/wiki/Pe%C8%99tera_Muierilor
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17085588
http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/6099422.stm
Het is een site die ligt aan de oppervlakte op een zachte helling langs de Becva rivier.
(*) De Moravian Gate is een laagte tussen twee bergketens, de Sudeten en de Beskiden, deel van de westelijke Karpaten.
- De site is bekend voor de vondst van meer dan 1000 beenderen van de mammoet met tekenen dat ze werden geroosterd. Verder werden been deren aangetroffen van rendieren, beren, wolven e.a. - De opgravingen startten o.l.v de archeoloog Borut Kriz in 1884.
In de periode 1884-1930 werden een 20-tal graven ontdekt met 15 praktisch volledige skeletten (*) en een 5-tal gedeeltelijke skeletten.
Ze behoren tot de Gravettian (**) periode en werden gedateerd op 24 -27 Ka.
(*) Het grote aantal graven wijst erop dat de site geruime tijd als begraafplaats werd gebruikt.Een groot deel ging verloren tijdens een brand in WO II. Gelukkig werden er opnames op fotografische glasplaten bewaard waardoor een reconstructie mogelijk was.
(**) De Gravettian periode is een specifieke archeologische industrie van het Europees Laat Paleolithicum dat zich situeert 22-28 Ka geleden.
http://en.wikipedia.org/wiki/Gravettian
- Opmerkelijk is het feit dat, in tegenstelling tot andere graven uit de Gravettian periode, er bijna geen artefacten mee werden begraven en er geen rode oker werd aangetroffen.
 |
| Predmosti skelet (P3) |
.tif) |
| Predmosti schedel (P3) |
- De skeletten vertonen robuuste kenmerken hetgeen erop wijst dat de bewoners jagers waren op groot wild. Het grote aantal been deren die afkomstig waren van mammoets bevestigt dit en geeft ook aan dat de mammoetvlees de voornaamste voedingsbron was.
 |
| Predmosti schedel van een hond |
(*) De schedels onderscheidden zich van de wolvenschedel door een bredere hersenpan, een kortere schedel en een kortere snuit met een breder gehemelte.
 |
| Predmosti Artefact uit been |
http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Cro-Magnon&action=edit§ion=9
http://archive.archaeology.org/1201/features/topten_czech.html
http://archaeology.about.com/od/pterms/g/predmosti.htm
https://www.zotero.org/groups/uta_zooarchaeology/items/itemKey/IHG8FM9M
http://www.academia.edu/972262/Palaeolithic_dog_skulls_at_the_Gravettian_Predmosti_site_the_Czech_Republic
https://www.nespos.org/pages/viewpage.action?pageId=55377922
Mladec
 |
| Mladec grot |
Het grottenstelsel bestaat uit verschillende kamers op 3 niveau's die met elkaar verbonden zijn door spleten en "schouwen"
(*) Een karstgrot is een grot gevormd door de oplossing van kalksteen door koolzuurhoudend water.
http://www.i-s-c-a.com/show-cave/119-the-mladec-caves
*** De grotten werden ontdekt in 1826/1828 toen een aanvang werd gemaakt met een steengroeve. Er zouden toen, bij de ingang, beenderen van een "reus" zijn ontdekt samen met een "ivoren speer". De beenderen waren zo groot dat men zich afvroeg of ze wel afkomstig waren van een mens. Volgens de overlevering werden ze door een lokale priester begraven in het nabijgelegen dorp. Gedurende verschillende decennia werd de grot bezocht door mensen die druipsteen kwamen halen en die waarschijnlijk ook fossielen en artefacten hebben doen verloren gaan. Eerst in 1881-1882 werd de grot op een wetenschappelijk verantwoorde wijze onderzocht ***
 |
| Szombathy Josef |
(*) De vondst werd echter in 1925 door hem niet duidelijk beschreven, noch de exacte plaats noch de positie t.o.v. de archeologische lagen. Dit heeft als gevolg dat men niet met zekerheid weet of de fossielen overblijfselen zijn van een begraving of dat ze er via een schouwopening in terecht kwamen. Hierdoor is de associatie van de fossielen met de artefacten niet volledig zeker.
*** Szombathy geeft de grot de naam "Fürst Johanns Höle" als herkenning voor de steun van de eigenaar van het domein Graf Johann II von Liechtenstein. ***
- Hij deed eveneens onderzoek op een andere locatie (site Mladec II) in het grottenstelsel.
In 1905 vindt hij er twee schedels van volwassenen (Mladec 5 & Mladec 6), een schedel van een kind (Mladec 46) en een aantal gefragmenteerde beenderen alsook twee stenen artefacten en een speerpunt (*) uit been.
(*) Wordt het "Mladec type" genoemd.
https://www.muni.cz/research/publications/779703/
- De archeologen Fürst en Smycka in 1922 en Skutil in 1938 deden verdere opzoekingen waarbij nog menselijke fossielen en artefacten werden gevonden
Fürst en Smycka meldden ook de vondst van twee dunne lagen houtskool duidend op twee mogelijke vuurhaarden (*) waarvan er één afgelijnd was met stenen. In de omgeving van de haard lagen een hoeveelheid dierlijke beenderen.
(*) de archeoloog Arthur Jelinek beweert in 1987 dat de lenzen houtskool Mangaan (Mn) houdende afzettingen waren.
- Er werden in totaal meer dan honderd menselijke fossielen (*) gevonden waaronder een 8-tal schedels, fragmenten van onderkaken en andere beenderen die, zoals algemeen aanvaard, afkomstig zijn van de EMH (Early Modern Human)
(*) Het grootste deel werd op het einde van WO II in een brand vernietigd.
- De gevonden dierlijke beenderen geven een beeld van de in die periode levende dieren o.a. de bison, het rendier, de holenbeer, de eland, de wolf ...
- In 1981 vindt de archeoloog M.Oliva tekens (*) in rode oker op de wanden van de "Dome of the Dead "
(*) Wegens het feit dat er gedurende decennia ongecontroleerde toegang was in de grot kan men niet met zekerheid zeggen wanneer en door wie de merktekens werden aangebracht
- Verschillende onderzoekers (Szombathy, Skutil, Oliva) zijn van mening dat de Mladec site een begraafplaats of een plaats voor rituelen was wegens het ontbreken van overblijfselen die duiden op een zekere activiteit.
Andere onderzoekers ( Smycka, Jelinek) denken dat mensen en dieren er in terechtkwamen langs de schouwen die er zijn aan de ingang en boven de " Dome of the Dead ".
- Er werden in totaal een 6-tal schedels (*), fragmenten van onderkaken en beenderen gevonden die, zoals algemeen aanvaard, afkomstig zijn van de EMH (Early Modern Human)
(*) In site I werden 2 schedels van een vrouw (Mladec 1 en Mladec 2) en de schedel van een man (Mladec 4) gevonden.
In site II werden 2 schedels van een man (Mladec 5 en Mladec 6) en een schedel van een kind (Mladec 46) gevonden.
 |
| Mladec 1 |
 |
| Mladec schedels (a) Mladec 1 (b) Mladec 2 (c) Mladec 5 (d) Mladec 6 |
- Bij de schedels die in Mladec werden gevonden werd een brede morfologische variabiliteit vastgesteld alsook enkele kenmerken die eveneens bij de Homo neanderthalensis voorkomen, wat het gevolg zou kunnen zijn van kruising :
- Terwijl Mladec 1 een matige wenkbrauwboog vertoont, ontbreekt die volledig bij Mladec 2 die bovendien een ronder achterhoofdsbeen heeft. Beide schedels, die afkomstig zijn van een vrouw, zijn robuust in vergelijking met later gevonden schedels uit het Laat paleolihicum.
- De schedels Mladec 5 en Mladec 6, die van een man afkomstig zijn, vertonen ietwat archaïsche trekken zoals een een laag schedeldak en meer uitgesproken wenkbrauwbogen.
 |
| Theodore Schurr |
http://bhap.artsrn.ualberta.ca/theodore-schurr
 |
| Eva Maria Wild |
- dr Eva Maria Wild voerde een radiometrische datering met C14 volgens de AMS methode uit op tanden en een been. Hieruit bleek dat de fossielen ca. 31 Ka oud zijn
http://www.oeaw.ac.at/kfq/wild.html
 |
| Mladec ( beenpunt van het "Mladec type" ) |
 |
| Mladec (geperforeerde tanden) |
http://en.wikipedia.org/wiki/Aurignacian
http://archaeology.about.com/od/aterms/g/aurignacian.htm
http://archaeology.about.com/od/mterms/g/mladec.htm
http://news.nationalgeographic.com/news/2005/05/0519_050519_mladecbones.html
http://www.sciencedaily.com/releases/2005/05/050520091948.htm
http://link.springer.com/chapter/10.1007%2F978-1-4020-5121-0_15
http://mcdougald.blogspot.be/2005/06/dating-mladec-skulls.html
http://johnhawks.net/weblog/fossils/upper/europe/mladec_dating_2005.html
http://www.nature.com/nature/journal/v435/n7040/full/nature03585.html
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15902255
http://link.springer.com/chapter/10.1007%2F978-3-211-49294-9_4#page-1
http://link.springer.com/chapter/10.1007%2F978-3-211-49294-9_5#page-1
http://link.springer.com/chapter/10.1007%2F978-3-211-49294-9_13#page-1
http://www.igespar.pt/media/uploads/trabalhosdearqueologia/17/5.pdf
http://www.jeskynecr.cz/en/caves/mladec-caves/about-caves/history/
Kostenki
- De site is een ganse reeks van c.a. 26 sites in de alluviale afzettingen op de steile Westelijke oever van de Don rivier, ten Zuiden van de stad Voronezj nabij de dorpen Kostenki en Borshevo in het district Khokholsky van Centraal Rusland. ( Kostenki 1-21 en Borshevo 1-5)
- In verschillende lagen van de alluviale afzettingen werd menselijke activiteit vastgesteld in het vroege Laat Paleolithicum over een periode van 23-39 Ka geleden.
Deze lagen liggen boven een vulkanische laag (CI Y5 Tephra) (*) afkomstig van de eruptie van een supervulkaan 39.3 Ka geleden.
(*) De supervulkaan was gelegen in een vulkanisch gebied met 24 vulkanen, in de golf van Napels, dat de Campi Flegrei wordt genoemd. De vulkanische laag werd met K/Ar radiometrisch gedateerd op 39.3 Ka en wordt het " Campanisch Ignimbriet" genoemd. ( Latijn Igni = brand en imbri= regen )
De pyroklasten of Tefra die uitgestoten worden variëren van vulkanische as (<0 .25="" bommen="" mm="" tot="">64 mm) . De vulkanische as cementeert tot tufsteen terwijl de grotere cementeren tot vulkanische breccie. De lichte vulkanische as werd bij die eruptie door de wind meegevoerd tot in Rusland.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Campi_Flegrei
http://nl.wikipedia.org/wiki/Tefra
http://nl.wikipedia.org/wiki/Ignimbriet
- Tot in 2006 werden nog artefacten opgegraven
 |
| Kostenki 14 werktuigen om grond te bewerken (oa. deel van schop, ) |
Het skelet werd gedateerd op 32 Ka oud.
- Het lijk was bij de begraving strak ingebonden. Het skelet bevatte overblijfselen van rode oker, maar er waren geen artefacten (*) mee begraven.
(*) In de corresponderende lagen werden wel werktuigen uit het vroeg Laat Paleolithicum gevonden zoals lemmeten, schrapers en naalden uit de Aurignaian cultuur.
http://archaeology.about.com/od/aterms/g/aurignacian.htm
- De man was c.a. 1,60 m lang en de morfologie van het skelet toonde zich tamelijk modern.
De schedel vertoonde een smalle hersenpan, een zeker prognatisme van het midden aangezicht en brede neusopening (*)
(*) Een brede neusopening is typisch voor volkeren in tropische streken. Kan men hieruit afleiden dat de Homo sapiens naar Europa migreerde vanuit het Zuiden, meer bepaald Afrika?
 |
| Kostenki 1 Venus 3 uit been van mammoet ( 23 Ka) |
http://archaeology.about.com/library/glossary/bldef_gravettian.htm
 |
| Kostenki 1 Venus ( slagtand mammoet) L = 114 mm |
 |
| Kostenki 1 Venus 1 |
http://donsmaps.com/kostenkivenus.html
- Naast de Venus beeldjes werden ook werktuigen, afbeeldingen van dieren en sieraden aangetroffen. Deze artefacten lagen boven de CI Y5 Tephra en zijn 22 - 39 Ka oud
 |
| Kostenki 11 stenen punten 22 Ka |
 |
| Kostenki 1 speerpunten |
 |
| Kostenki 1 Spatel (15 cm) Been van mammoet |
 |
| Kostenki 9 stenen werktuigen |
 |
| Borshevo 5 getande werktuigen |
 |
| Kostenki 1 mammoet (28x37 mm) mergel en rode oker |
 |
| Kostenki 1 Vlakgemaakte kalksteen met gravure van mammoet |
 |
| Kostenki 1 gegraveerd diadeem |
 |
| Kostenki 14 Halssnoer (l = schelpen van slakken - r = beenderen van poolvos) 33-35 Ka |
 |
| Kostenki |
Het betreft beenpunten, priemen, houwelen en kleine beeldjes van mensen.
http://en.wikipedia.org/wiki/Aurignacian
http://archaeology.about.com/od/earlymansites/a/kostenki.htm
http://archaeology.about.com/od/earlymansites/a/kostenki2.htm
http://donsmaps.com/lioncamp.html
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18937961
http://www.archaeologydaily.com/news/201006214371/Russians-restore-face-to-30000-year-old-Kostenki-cave-man.html
http://www.kunstkamera.ru/en/temporary_exhibitions/virtual/gerasimov/09/
http://instaar.colorado.edu/research/projects/kostenki-a-landscape-archaeology-of-the-early-upper-paleolithic-on-the-cent/
Avdeevo
 |
| Avdeevo -site |
- Palynologisch (*) onderzoek wijst uit dat de site in die periode een periglaciale steppe was.
De fauna bestond voornamelijk uit mammoeten, neushoorns, rendieren, paarden, bizons, wolven, poolvossen maar ook uit vogels zoals ganzen en zwanen.
De grote hoeveelheid beenderen van de poolvos en de wolf doet vermoeden dat ze bejaagd werden voor hun pels.
(*) Palynologie is de studie van fossiele pollen, sporen en andere microfossielen.
http://en.wikipedia.org/wiki/Palynology
- Op de site, die in 1941 werd ontdekt, werden van 1946 tot 1948 opgravingen verricht door de archeoloog M.Voevodskij en in 1949 door de archeoloog A.Rogachev.
De opgravingen werden in 1972 hernomen door de archeologen Mariana Gvozdover en G. Grigor'ev.
.jpg) |
| A.Rogachev (l) |
 |
| Mariana Gvozdover (c) |
- Tijdens de opgravingen werden 2 complexen blootgelegd: het Avd I of Avd-St in de eerste periode 1946-1949 en 20 km verder het Avd II of Avd N bij de herneming in 1972.
De complexen bestonden uit 2 ovalen woonerven met een netwerk van gedeeltelijk verzonken hutten (*) en voorraadputten.
De archeologische vloer van Avd I is op vele plaatsen gekleurd door rode oker terwijl die van Avd II op verschillende plaatsen zwart verkleurd is door resten van houtskool.
(*) De bodem van de hutten was uitgegraven en lag dus lag 0.6-1.0 m onder het niveau van het terrein en had een oppervlakte van 4-8 m2. De voorraadputten hadden een oppervlakte van 1 m2 en waren
1 m diep.
- Verkoolde beenderen van dieren werden met C14 radiometrisch gedateerd op 20-22 Ka wat overeenkomt met de periode van het Oosterse Gravettian
http://www.historytoday.com/historical-dictionary/g/gravettian-culture
- Op het gebied van artefacten lijkt de Avdeevo site heel sterk op de Kostenki I site
De traditionele werktuigen werden vervaardigd uit vuursteen zoals schrapers, graveurs, lemmeten, speerpunten e.a.
- De site is ook rijk aan werktuigen en gebruiksvoorwerpen vervaardigd uit been of ivoor .
 |
| Avdeevo (" houweel") |
 |
| Avdeevo (lepels L= 30 mm)) |
 |
 |
| Avdeevo (spatels) |
 |
| Avdeevo (koker l= 12-36 cm) |
- De versierde kokers zijn gemaakt uit de holle beenderen van grote watervogels.
- De site is eveneens bekend door de vondst van verschillende Venus figuren.
 |
| Avdeevo (dubbele Venus) |
- De meest bekende is ongetwijfeld de "Avdeevo double Venus" die twee vrouwen voorstelt rug aan rug.
- De beeldjes 1 - 12 zijn allen gesneden uit ivoor van de mammoet
 |
| Venus1 (Avd -St 48, N2) (H=14.5 cm) |
- Drie ivoren beeldjes (Venus 1-2-3), die een vrouwelijk figuur voorstellen en werden opgegraven in Avd I .
- De beeldjes zijn niet volledig afgewerkt zo zijn de benen van Venus 1 nog niet merkbaar, is Venus 2 nog niet glad gepolijst en Venus 3, die in 1981 werd gevonden, is nog niet volledig uit de slagtand vrijgemaakt.
- De beeldjes vertonen geen tekenen van obesitas.
 |
| Venus 2 (Avd-St48,N3) (H=12.5 cm) |
 |
| Venus 3 (Avd-St 81) (H=8.05 cm) |
 |
| Venus 4 (Avd-N75) (H=21.5 cm) |
- Venus 4 werd opgegraven in Avd II is gesneden uit ivoor en is afgaande op de uiterlijke kenmerken een mannelijk figuur.
 |
| Venus 5 (Avd-St49) (H=16.0 cm) |
- De ivoren beeldjes Venus 6-7-8 werden in dezelfde put gevonden in Avd II
 |
| Venus 6 (Avd-N76) (H=9.5 cm) |
- Venus 6 is een ivoren beeldje dat een zwangere vrouw voorstelt en gevonden werd in Avd II.
Het hoofd is versierd met een ruit-patroon en aan de linkerhand worden vingers en armband weergegeven.
Borsten en achterwerk zijn buiten proportie uitgebeeld vergelijkbaar met Venus 1 uit Kostenki 1
- Venus 7 wordt gekenmerkt door de uitbeelding van het gezicht met neus, kin, oogkassen en voorhoofd.
- Bij Venus 8 wordt de haartooi uitgebeeld
 |
| Venus 7 (Avd-N77, N1) (H=10.0 cm) |
 |
| Venus 8 (Avd-N77, N2) (H=9.5 cm) |
 |
| Venus 9 (Avd-1 78) (H=9.0 cm) |
- Venus 9, waarvan de onderbenen ontbreken, werd in 1987 gevonden in
Avd I. Het is zoals de voorgaande gesneden uit ivoor en vertoont gelijkenis met de Willendorf Venus ( zie deel 17)
 |
| Venus 10 (Avd-N 87-88) (H=8.0 cm) |
- In 1987 en 1988 werden in Avd II twee ivoren fragmenten gevonden van een vrouwelijk torso die in elkaar werden gezet tot Venus 10.
De fragmenten zijn niet ontstaan door accidentele splijting van het ivoor maar het resultaat van een harde klap.
- Het oorspronkelijke beeldje was waarschijnlijk ca. 20 cm lang.
 |
| Venus 11 (Avd-N 87, N1) (H=2.7 cm) |
Avd II en waarvan, ondanks de kleine afmetingen, de details behoorlijk zijn afgebeeld.
 |
| Venus 12 (Avd-N 87, N2) (H=2.7 cm) |
- Venus 12 is een ivoren fragment van een beeldje uit Avd II waarvan het hoofd en de schouders ontbreken.
- Venus 13 - 14 zijn gemaakt uit mergelsteen.(*)
(*) Mergelsteen is een sedimentair gesteente bestaande uit klei en kalksteen.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Mergel_(sedimentologie)
 |
| Venus 13 (Avd-St 88) (H=3.8 cm) |
- Venus 13 is een fragment van een hoofd dat gevonden werd in Avd I.
Het maakte deel uit van een groot beeldje.
- Een concentrisch ruitpatroon geeft de haartooi of een hoofddeksel weer
 |
| Venus 12 (Avd-N 87, N3) (H=4.1 cm) |
- Venus 14 uit Avd II is een assemblage van verschillende ivoren fragmenten die er werden gevonden.
Het stelt het onderste deel of ca. 66% van het lichaam voor.
Men denkt dat er een barende vrouw wordt uitgebeeld.
- Andere beeldjes die op de site werden gevonden zijn o.a. een ivoren Atlatl of speerwerper in de vorm van een paard, een mammoet uit zandsteen en de afbeelding van een uil op mogelijk een handvat.
 |
| Avdeevo (Avd II) (Atlatl in de vorm van een paard) |
 |
| Avdeevo (Avd II) (mammoet in zandsteen) |
 |
| Avdeevo (uil op handvat) |
http://donsmaps.com/avdeevo.html
http://www.visual-arts-cork.com/prehistoric/avdeevo-venuses.htm
http://whiteheritage.org/printthread.php?tid=288
Kapova cave
 |
| Kapova grot |
- De Kapova grot (*) heeft een lengte van 2.6 km en bevat verschillende zalen die, op twee niveaus gelegen, door gangen met elkaar verbonden zijn.
(*) wordt ook de Shulgan-Tash grot genoemd
- Bekende zalen zijn de "Hall of Chaos" op het lager niveau en de "Hall of Drawings" op het hoger niveau.
 |
| Belaya rivier |
- De Kapova grot bevindt zich onderaan links aan de meander van de Belaya rivier.
 |
| Blue Lake |
- Er stroomt een onderaardse rivier door de grot die aan de uitgang een meer vormt, dat door de aanwezigheid van diverse Ca-zouten een blauwe kleur krijgt in het zonlicht, vandaar de naam "Blue Lake"
- De grot werd in 1760 ontdekt door de Aardrijkskundige Petr Rychkov.
Eerst in 1959 werd 1.5 km van de grot geëxploreerd door de archeoloog A.Ryumin die meer dan 50 rotsschilderingen en gravures ontdekte.
http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Rychkov,+Petr+Ivanovich
 |
| Otto Bader |
http://www.diomedia.com/public/en/9009565/imageDetails.html
- In 1980 werd verder onderzoek verricht door de archeoloog V.Shchelinsky.
-Er zijn 170 rotstekeningen van dieren gevonden bestaande uit vooral mammoeten, neushoorns en paarden.
De tekeningen zijn uitgevoerd met dierlijk vet vermengd met rode oker.
 |
| Kapova grot (mammoet) |
 |
| Kapova grot (paard) |
 |
| Kapova grot (paneel: neushoorn, paard, mammoet) |
 |
| Kapova grot- paneel |
- Bij opgravingen werden dierlijke beenderen en houtskool gevonden die gedateerd werd op ca. 15 Ka, wat de tekeningen plaatst in het Magdalenian (17-12 Ka)
http://en.wikipedia.org/wiki/Magdalenian
-Kapova is de enige site in het Oosten van Europa met rotstekeningen uit het Paleolithicum.
http://donsmaps.com/kapova.html
http://archaeology.about.com/od/kterms/g/kapova.htm
http://www.visual-arts-cork.com/prehistoric/kapova-cave-paintings.htm
http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Kapova+Cave
Zaraysk
 |
| Kremlin in Zaraysk |
(*) Kremlin is het Russisch woord voor versterkte stadskern.
- De toenmalige bewoners waren mammoetjagers die leefden in een periglaciale (*) toendra waar het hout schaars was maar vuursteen en mammoetbeenderen (96% van de opgegraven beenderen) overvloedig voorhanden waren als bron voor werktuigen en artefacten.
(*) Periglaciaal gebied is een gebied dat tijdens de ijstijd niet onder het gletsjerijs bedolven lag m.a.w gelegen aan de rand van het gletsjerijs.
- Bij de opgravingen werden 4 fases van menselijke activiteit aangetroffen die een periode van 15 - 23 Ka omsluiten
 |
| Zaraysk (shouldered points) |
 |
| Zaraysk (Kostenki messen) |
(*) De cultuur behoort tot het Oosterse Gravettian (22-28 Ka)
http://en.wik-ipedia.org/wiki/Gravettian
http://www.historytoday.com/historical-dictionary/g/gravettian-culture
http://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-4899-1112-4_5#page-1
- In 1995 werden de opgravingen hernomen door de archeoloog Hizri Amirkhanov en sinds 2000 staan de opgravingen onder de leiding van de archeoloog Sergey Lev.
https://archaeolog-ru.academia.edu/SergeyLev
 |
| Sergey Lev |
 |
| Hizri Amirkhanov |
 |
| Zaraysk Bizon ( L=164 mm) |
- In 2001 werd door het team van Sergey Lev een behoorlijk natuurgetrouw beeldje van een bizon opgegraven.
- Het stamt uit de eerste fase en is ca. 22-23 Ka oud en is typisch voor de Kostenki-Avdeevo cultuur.
- Het beeldje was daadwerkelijk begraven in een voorraadkuil met beide linker poten afgebroken.(*)
(*) Volgens de archeologen werden de poten afgebroken tijdens een ritueel van de jagers om het wegrennen van de te jagen bizons te belemmeren.
-
 |
| Venus van Zaraysk (H= 166 mm) |
- De "Venus van Zaraysk" gesneden uit de slagtand van een mammoet werd in 2005 gevonden door de archeologen Amirkhanov en Lev.
- De Venus van Zaraysk stamt uit de 2e fase en is niet voluptueus afgebeeld met de benen los van elkaar (*) en behoort tot de Kostenki-Willendorf cultuur.
(*) Kostenki-Willendorf cultuur is een cultuur uit het Oosterse Gravettian.
cfr. de Venus van Willendorf 1 (zie deel 17)
http://www.archaeologywordsmith.com/lookup.php?terms=Kostenki
 |
| Zaraysk (vrouwelijk figuur H= 74 mm) |
- In de nabijheid werd een tweede, weliswaar onafgewerkt, beeldje van een vrouwelijk figuur gevonden. dat eveneens gesneden was uit de slagtand van een mammoet.
 |
| Zaraysk (conisch object D= 37 mm d= 22 mm) |
- Het object is uniek binnen de artefact en uit het Paleolithicum.
http://donsmaps.com/zarayskvenus.html
http://archaeology.wikia.com/wiki/Venus_of_Zaraysk
http://www.visual-arts-cork.com/prehistoric/zaraysk-venuses.htm
http://donsmaps.com/zaraysk.html
http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7758986.stm
http://archive.archaeology.org/0901/topten/iceage_figurines.html
http://archive.archaeology.org/0209/newsbriefs/palaeo.html
http://edition.cnn.com/2008/TECH/science/12/03/stoneage.art/index.html?_s=PM:TECH
Cioclovina cave (Pestera Cioclovina)
 |
| Pestera Cioclovina (ingang) |
(*) Is het hoger gelegen deel van een 8 km lange karst formatie.
 |
| Pestera Cioclovina (uitgang) |
 |
| Cioclovina 1 |
- Tijdens de ontginning van fosfaat werd in 1942 een hersenpan gevonden die recentelijk gedateerd werd op c.a. 33 Ka
De hersenpan is afkomstig van een Homo sapiens van 40-50 jaar, waarvan het geslacht niet met zekerheid kon bepaald worden, met een geschatte herseninhoud van 1498 cc.
- Zoals bij andere schedels van de Homo sapiens (EMH) uit het Laat Paleolithicum
(Mladec, Pestera cu Oase, Perstera Muierilor) die werden gevonden in Oost-Europa werden archaïsche morfologische aspecten vastgesteld , meer bepaald de " superior nuchal line " (*) heeft aspecten van de Homo neanderthalensis.
- Diverse wetenschappers zijn van mening dat dit het resultaat is van kruising (*) met de Neanderthaler.
(*) Deze mozaïek van kenmerken was verdwenen bij de EMH uit het Midden Paleolithicum.
http://artsci.wustl.edu/~trinkaus/2007-Cioclovina.pdf
(*) zie de rode zone op de afbeelding : de plaats waar de nekspieren zijn aangehecht.
http://www.academia.edu/253049/The_Human_Cranium_From_the_Pestera_Cioclovina_Uscata_Romania
http://www.romguide.net/Visit/Cioclovina-Cave_vt81f
http://mathildasanthropologyblog.wordpress.com/2008/08/14/early-modern-human-skull-has-neanderthal-features/
http://www.academia.edu/453623/The_human_skull_from_Cioclovina_Uscata_stratigraphic_context_absolute_age_morphology_and_paleoanthropology
http://www.ad-astra.ro/research/view_publication.php?publication_id=4897%26lang=en
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21634023
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0047248407001923
Potocka zijalka
- De amateur archeoloog Josef Grosz deed er opgravingen van 1926 tot 1928 en verzamelde een hoeveelheid beenderen van de holenbeer en een beenpunt.
- De archeoloog Srecko Brodar was de eerste die er van 1928 tot 1935 systematische opgravingen verrichte.
- Naast een grote hoeveelheid beenderen van verschillende dieren (holenbeer, wolf, hert, lynx e.a.) werden 80 stenen werktuigen, 123 beenpunten, een naald (*) en een fluit, gemaakt uit de onderkaak van een holenbeer, opgegraven.
(*) De naald was niet voorzien van een oog en de eventuele draad diende door de holte van het been geregen te worden.
 |
| Potocka Zijalka (beenpunten / pijlpunten?) |
 |
| Potocka Zijalka (beenpunten) |
 |
| Potocka Zijalka (fluit) |
- De beenpunten werden recentelijk gedateerd op c.a. 30 Ka en stammen uit de Auragnacian periode uit het Laat Paleolithicum.
http://en.wikipedia.org/wiki/Aurignacian
http://fr.wikipedia.org/wiki/Aurignacien
- In 1997 werden nog opgravingen verricht door de archeologe Vida Pohar. Behalve enkele beenderen werden nog twee beenpunten opgegraven.
 |
| "Dufour" lamellen (afkomstig uit andere site) |
- In 2008 werden in de door Brodar afgegraven sedimenten "Dufour lamellen" (*) gevonden.
(*) Kleine getande schrapers uit de Aurignacian cultuur.
http://av.zrc-sazu.si/pdf/59/Odar_AV_59.pdf
http://en.wikipedia.org/wiki/Potok_Cave
http://www.slovenia.info/en/Jewels-of-nature/The-poto%C4%8Dka-zijalka-cave.htm?naravne_znamenitosti_jame=11358&lng=2
http://www.inyourpocket.com/slovenia/EDEN-Slovenia/Potocka-Zijalka-Cave_72972f
http://www.udc.es/iux/almacen/articulos/cd26_art16.pdf
http://www.ssj.sk/en/clanok/222-skalisty-potok-cave
http://www.triposo.com/poi/T__904905289617
http://www.dedi.si/dediscina/323
Moravany Venus
 |
| Moravany Venus |
- Het Venus beeldje werd in 1938 gevonden door een landbouwer bij het omploegen van zijn veld in Podkovica nabij het dorp Moravany nad Váhon in Slowakije
- Het beeldje is gemaakt uit een slagtand van een mammoet en werd gedateerd als 22.8 Ka oud.
- Zoals gewoonlijk ontbreken de voeten. Het hoofd ontbreekt ook al is het mogelijk dat het werd afgebroken.
 |
| Moravany "shouldered point" |
- Er werden in Moravany " shouldered points" gevonden typisch voor de in Midden-Europa genoemde "Willendorf - Kostenki cultuur" die overeenkomt met het laat Gravettian.
http://donsmaps.com/lagravette.html
http://www.aggsbach.de/2012/04/the-kostenki-gravettian/
http://www.aggsbach.de/2011/06/5793/
http://donsmaps.com/moravanyvenus.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Venus_of_Moravany
Mamontovaya Kurya
 |
| Mamontovaya Kurya - site |
(*) Stootoever of Cut Bank is de buitenbocht van een rivier die onderhevig is aan afkalving
- Reeds in de 18e eeuw was de plaats bekend door vondsten van beenderen en slagtanden van mammoets.
Artefacten werden evenwel niet gevonden.
 |
| Mamontovaya Kurya - evolutie |
Tijdens opgravingen in 1992-1997 werden beenderen, slagtanden, tanden en gewei gevonden van mammoets, rendieren, wolven en paarden .
Er werden eveneens stenen werktuigen zoals schrapers en handbijlen gevonden bedolven onder 12 m dikke lagen sedimenten.
 |
| Mamontovaya Kurya gegraveerde slagtand van een mammoet |
- Dateringen van de beenderen met C14 methode en OSL datering van de sedimenten geeft aan dat er menselijke activiteit was 35-40 Ka geleden.
Beenderen werden gedateerd op 34- 37 Ka en de gegraveerde slagtand op 36.6 Ka.
 |
| De ijskap tijdens MIS 2 |
- Tijdens de laatste Glaciatie (MIS 2) (*) lag Mamontovaya buiten de ijskap.
(*) MIS 2 =Marine Isotope Stage wordt ook als OIS 2 = Oxygen Isoptope Stage aangeduid.
http://donsmaps.com/kurya.html
https://notendur.hi.is/~oi/AG-326%202006%20readings/Russian%20Arctic/Svendsen_MAMMOTH2003.pdf
http://johnhawks.net/weblog/reviews/neandertals/late/neandertals-arctic-byzovaya-slimak-2011.html
http://www.nature.com/nature/journal/v413/n6851/abs/413064a0.html
http://fr.wikipedia.org/wiki/Mamontova%C3%AFa_Kouria
http://dienekes.blogspot.be/2011/05/last-neandertals-of-russias-north.html
Byzovaya
 |
| Byzovaya - site |
- Er werden sinds de jaren '60 regelmatig opgravingen verricht.
- Tijdens de laatste ijstijd (OIS 2) lag Byzovaya buiten de ijskap
 |
| Byzovaya (beenderen met snijsporen) |
- Er werd, alhoewel er geen menselijke resten werden gevonden, menselijke activiteit vastgesteld omdat er enerzijds beenderen werden opgegraven met snijsporen veroorzaakt bij het afsnijden van het vlees en anderzijds door het vinden van verschillende werktuigen zoals schrapers, handbijlen en kernen.
- De stenen werktuigen blijken gemaakt te zijn met de methode die gangbaar was in het Mousterian.(300- 40 Ka)
http://fr.wikipedia.org/wiki/Moust%C3%A9rien
 |
| Byzovaya (handbijlen, kernen) |
 |
| Byzovaya (schrapers) |
- De beenderen werden met C14 radiometrisch gedateerd en de stenen werktuigen warden met de OSL methode gedateerd op 28.5 Ka
 |
| Ludovic Slimak |
- Volgens de archeoloog Ludovic Slimak, die deelneemt aan het onderzoek zin er 2 hypotheses:
- Ofwel zijn de werktuigen vervaardigd door de Homo neanderthalensis hetgeen een ander licht werpt op de algemeen aanvaarde stelling dat de Homo neanderthalensis uitstierf ca. 35 Ka geleden.
- Ofwel zijn de werktuigen vervaardigd door de Homo sapiens en dit zou betekenen dat de techniek van de Mousterian cultuur langer werd gebruikt.
- Vermits er geen menselijke beenderen zijn gevonden is er geen uitsluitsel over de twee hypotheses.
https://www.youtube.com/watch?v=aB1t3F6bxgo
http://www.sciencemag.org/content/335/6065/167.2.full
http://traces.univ-tlse2.fr/accueil-traces/equipes-de-recherche/equipe-1-societes-et-milieux-des-populations-de-chasseurs-cueilleurs-collecteurs/slimak-ludovic-47850.kjsp?RH=Societes_traces
http://www2.cnrs.fr/en/1860.htmhttp://www.hominides.com/html/actualites/neandertal-dans-l-oural-30000-ans-0441.php
http://fr.wikipedia.org/wiki/Site_de_Byzovaya
http://johnhawks.net/weblog/reviews/neandertals/late/neandertals-arctic-byzovaya-slimak-2011.html
http://evoanth.wordpress.com/2012/01/21/last-neanderthals-not-found-near-the-arctic/
http://dnaconsultants.com/_blog/DNA_Consultants_Blog/post/Neanderthal_Uralic_Connection/
http://archaeologynewsnetwork.blogspot.be/2011/05/neanderthals-last-stand-possibly-found.html#.VE5r06V0z3g
http://m.archeolog-home.com/pages/content/byzovaya-russie-late-mousterian-persistence-near-the-arctic-circle.html?version=mobile
http://popular-archaeology.com/issue/april-2011/article/the-last-neanderthals
http://news.nationalgeographic.com/news/2011/05/110513-neanderthals-last-stand-science-tool-kit-russia-slimak-tools/
http://blogs.nature.com/news/2011/05/an_arctic_refuge_for_neanderth.html
Venus van Yeliseevichi
 |
| Venus van Yeliseevichi (h= 15 cm) |
- De Venus van Yeliseevichi /Eliseevichi is een ivoren beeldje, gemaakt uit de slagtand van een mammoet.
- Het beeldje heeft geen hoofd noch voeten en handen.
Het is atypisch met de meeste Venus beeldjes die in Oost-Europa werden gevonden: de borsten zijn niet uitvergroot en de platte buik is het beeld van een vrouw die nog geen kinderen heeft gebaard.
De benen en het achterwerk zijn prominent uitgebeeld.
- He beeldje werd gedateerd op 15.5 Ka
*** Er werden op de site veel schedels van honden gevonden die gedateerd werden op 12-15 Ka. Men neemt aan dat dit de eerste gedomesticeerde honden waren.***
http://donsmaps.com/ukrainevenus.htmlhttp://www.visual-arts-cork.com/prehistoric/venus-of-eliseevichi.htm
http://www.e-anthropology.com/English/Catalog/Archaeology/STM_DWL_SKrj_37G5zwROglC7.aspxhttp://archaeology.wikia.com/wiki/Yeliseevichi_Venus
**** Info****
Evolutietheoriën
 |
| Migratie kaart |
http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=tracking-y-chromosomes-through-time
http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_4.htm
http://www.mun.ca/biology/scarr/Human_diversity.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Recent_African_origin_of_modern_humans
http://en.wikipedia.org/wiki/Multiregional_origin_of_modern_humans
http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_4.htm
http://www.mun.ca/biology/scarr/Human_diversity.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Recent_African_origin_of_modern_humans
http://en.wikipedia.org/wiki/Multiregional_origin_of_modern_humans
Datering
* BP : Before Present waarbij het jaar 1950 als "Present" werd bepaald
http://archaeology.about.com/od/bterms/g/bp.htm
http://archaeology.about.com/od/bterms/g/bp.htm
* RCYBP: Radio Carbon Years Before Present is de ouderdom bepaald met de klassieke
* cal BP : Calibrated Before Present waarbij de uitkomst van de datering met de C14 methode wordt gecorrigeerd rekening houdend met de variaties in het C14-gehalte in de atmosfeer over de jaren.
http://archaeology.about.com/b/2008/07/09/faq-what-does-cal-bp-mean.htm
http://archaeology.about.com/b/2008/07/09/faq-what-does-cal-bp-mean.htm
Dateringsmethodes
* ESR : (Electron Spin Resonance) is een spectroscopische techniek om vrije radicalen te detecteren.
Straling veroorzaakt na een lange periode de vorming van vrije radicalen in het tandglazuur. Met ESR-spectroscopie worden de vrije radicalen gedetecteerd en mits kalibratie kan de ouderdom van de tanden bepaald worden.http://nl.wikipedia.org/wiki/Elektronspinresonantie
* Radiometric dating : Radiometrische datering die steunt op het radioactief verval van natuurlijke
isotopen met o.a. U/Pb, U/Th, Ar40/Ar39, U238/U234, C14 ...
http://nl.wikipedia.org/wiki/Radiometrische_datering
isotopen met o.a. U/Pb, U/Th, Ar40/Ar39, U238/U234, C14 ...
http://nl.wikipedia.org/wiki/Radiometrische_datering
* Fission Track Dating : Radiometrische datering die steunt op de analyse van de splijtingsporen die U238 bij zijn verval achterlaat in kristallen of vulkanisch glas. Voorwaarde is dat de kristallen voldoende U238 bevatten.( Zr bevat voldoende U238 )
De Fission Track Methode (FTM) wordt gebruikt in een bereik van 0.1 - 20000 Ma om vulkanische erupties en artefacten te dateren.http://en.wikipedia.org/wiki/Fission_track_datinghttp://www.minpet.ugent.be/fission.htm
* Accelerated Mass Spectrometry : AMS wordt toegepast indien uiterst weinig materiaal beschikbaar is (< 1 mg). De C14 isotopen worden via de massaspectrometer afgezonderd zodat voldoende materiaal beschikbaar is.
http://archaeology.about.com/od/amthroughanterms/g/ams_radiocarbon.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Accelerator_mass_spectrometry
* Amino Acid Dating : Aminozuren zijn optisch actief (d & l configuratie). Enkel het
l -Aminozuur komt voor in levende organismen. Na afsterven ontstaat er na verloop van tijd door racemisatie een racemisch mengsel van d- en l- Aminozuren. De verhouding d/l is een maat voor de ouderdomsbepaling.
http://en.wikipedia.org/wiki/Amino_acid_dating
* Fluorine dating : Relatieve datering door meten van het gehalte aan F- verbindingen (Fluoriden) in beenderen. Beenderen nemen Fluor op uit het grondwater waarna zich F-verbindingen vormen die accumuleren in de beenderen. Het gehalte is een relatieve maat voor de ouderdom m.a.w. bij verschillende beenderen kan bepaald worden " ouder dan "
http://nl.wikipedia.org/wiki/Radiometrische_datering
* Oxygen Isotope Stage : is een onderdeel van chronostratigrafie d.i. het dateren van gesteenten.
De methodiek is gebaseerd op het feit dat de 3 isotopen van Zuurstof (99.759% O16, 0.0374% O17, 0.2039% O18) in een bepaalde verhouding aanwezig zijn onder een gebonden vorm in water (H2O).
Er bestaat een evenwicht tussen de gehaltes aan isotopen in de atmosfeer (waterdamp) en de oceanen.
Bij het verdampen wordt dit evenwicht verbroken omdat water met het O16 isotoop gemakkelijker verdampt dan water met de zwaardere isotopen. Wanneer het regent wordt het evenwicht hersteld.
In de ijstijden daarentegen valt op de hogere breedten de neerslag onder de vorm van sneeuw die overgaat in ijs en niet terugvloeit naar de oceanen , waardoor het evenwicht voor langere tijd verbroken wordt : de oceanen bevatten in de ijstijden meer O18 dan in de warmere periodes.
Deze gewijzigde verhouding vindt men terug in het CaCO3 waaruit het skelet is opgebouwd.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Marine_Isotope_Stage
http://en.wikipedia.org/wiki/Cosmogenic_nuclide
 |
| geel = gematigd klimaat bauw = ijstijden |
* Thermoluminescence : dateringsmethode die gebaseerd is op het feit dat kristallijne structuren in sedimenten worden " aangeslagen" door de achtergrondstraling.
Wanneer de sedimenten tijdens de meting worden verhit zenden ze een zwak lichtsignaal uit proportioneel met de, in de loop der tijden, ontvangen straling.http://en.wikipedia.org/wiki/Thermoluminescence_dating
* Optically Stimulated Luminescence : OSL is afgeleid van de thermoluminescence, maar i.p.v verhitting worden de sedimenten gestimuleerd door licht.
http://en.wikipedia.org/wiki/Optically_stimulated_luminescence
* Paleomagnetisme : Paleomagnetisme is de meting van de richting van het magnetisch veld in gesteenten. Omdat het aardmagnetisch veld in de loop der tijden regelmatig omkeerde kan het als ruwe datering gebruikt worden.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Omkering_van_het_aardmagnetisch_veldhttp://en.wikipedia.org/wiki/Paleomagnetism
* Cosmogenic dating steunt op de meting van de isotopen Be10 en Al 26 die uit het SiO2 van het kwartshoudend gesteente zijn ontstaan door kosmische straling. De hoeveelheid van die isotopen geeft in combinatie met hun radioactief verval een maat voor de duur dat het gesteente werd blootgesteld of werd bedekt na de blootstelling aan de kosmische straling.
http://en.wikipedia.org/wiki/Surface_exposure_dating
http://en.wikipedia.org/wiki/Cosmogenic_nuclide
http://www.antarcticglaciers.org/glacial-geology/dating-glacial-sediments-2/cosmogenic_nuclide_datin/
http://www.landforms.eu/cairngorms/cosmo.htm
* Magnetostratigrafie is het relatief dateren van gesteentelagen aan de hand van het magnetisme in die gesteentelagen. Magnetostratigrafie maakt gebruik van de omkeringen van het aardmagnetisch veld die in de loop van de geologische geschiedenis plaatsvonden
http://en.wikipedia.org/wiki/Magnetostratigraphy
http://en.wikipedia.org/wiki/Magnetostratigraphy
Tijdschaal
Documentatie skelet
 |
| Menselijke schedel |
 |
| Menselijke schedel - frontaal |
 |
| Menselijke schedel - zijde |
 |
| Menselijke hersenen |
Bronnen
Op het spoor van de mens - Richard E.Leakey (ISBN 90 274 9470 3)
Het verhaal van de mens - dr.Alice Roberts (ISBN 978 90 817 6880 1)
http://hominines.portail-svt.com/index.php?lng=fr
http://www.perfettaletizia.it/archivio/infomazione/evoluzionismo/inglese/2schema.htmhttp://en.wikipedia.org/wiki/Timeline_of_human_evolution
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_transitional_fossils#Human_evolution
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_hominina_fossils
http://www.boneclones.com/catalog-fossil-hominids.htmhttp://www.macroevolution.net/human-evolution-chart.html
http://www.macroevolution.net/human-evolution-timeline.html
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_fossil_sites
http://en.wikipedia.org/wiki/Human_evolution
http://www.bradshawfoundation.com/origins/index.php
http://en.wikipedia.org/wiki/Hominina
http://en.wikipedia.org/wiki/Timeline_of_human_prehistory
http://nl.wikipedia.org/wiki/Prehistorie_van_A_tot_Z
http://en.wikipedia.org/wiki/Homo
http://nl.wikipedia.org/wiki/Homo_(geslacht)
http://www.museumkennis.nl/nnm.dossiers/museumkennis/i004125.html
http://www.pbs.org/wgbh/nova/hobbit/tree-nf.html
http://truthopia.wordpress.com/2009/02/20/i-science-f-the-origin-of-man-evolution-style/
http://www.talkorigins.org/faqs/homs/species.html
http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/fossils
http://www.modernhumanorigins.com/
http://frontiersofzoology.blogspot.be/2012_04_01_archive.html
http://www.becominghuman.org/node/human-lineage-through-time
http://tolweb.org/treehouses/?treehouse_id=4438
http://www.natuurinformatie.nl/nnm.dossiers/natuurdatabase.nl/i004125.html
http://www.ecotao.com/holism/hu_austral.htm
http://www.pbs.org/wgbh/evolution/humans/humankind/a.html
http://www.evolutietheorie.ugent.be/node/185
http://www.scienceinafrica.co.za/2001/nov/ancestor.htm
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1469-7580.2008.00871.x/pdf
http://www.modernhumanorigins.com/
http://web.mesacc.edu/dept/d10/asb/origins/koobi/catalog.html
http://fkserv.ugent.be/khk/studies/hoofdstuk%202%20-%20de%20menselijke%20evolutie,%20de%20vroegste%20mens,%20de%20vroegste%20mens%20in%20Europa.pdf
http://exploring-africa.blogspot.be/2008_09_06_archive.html
http://anthropology.ua.edu/bindon/ant270/lectures/hominids2.pdf
http://cogweb.ucla.edu/ep/Paleoanthropology.html
http://coped.people.cofc.edu/FoslPics.html?referrer=webcluster&
http://exploring-africa.blogspot.be/2008_09_02_archive.html
http://www.u-picardie.fr/~beaucham/conferences/La_lignee.html
http://australianmuseum.net.au/Homo-sapiens-modern-humans/
http://www.dinosoria.com/homme_moderne.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_0.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_1.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_2.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_3.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_4.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_5.htm
http://www.cairn.info/revue-diogene-2006-2-page-132.htm
http://in-africa.org/origins-2/after-the-origin/
http://atala.fr/2012/09/26/c-cro-magnon-lhybride-fr/http://www.u-picardie.fr/~beaucham/conferences/La_lignee.html
http://australianmuseum.net.au/Homo-sapiens-modern-humans/
http://www.dinosoria.com/homme_moderne.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_0.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_1.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_2.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_3.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_4.htm
http://www.goldentime.ru/hrs_catalog_homo_5.htm
http://www.cairn.info/revue-diogene-2006-2-page-132.htm
http://in-africa.org/origins-2/after-the-origin/
http://www.dinosoria.com/homme_moderne.htm
http://www-personal.une.edu.au/~pbrown3/palaeo.html
http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_1.htm
http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_2.htm
http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_3.htmhttp://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_4.htm
http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_5.htm
http://essayweb.net/history/ancient/prehistory.shtml
http://essayweb.net/history/ancient/prehistory_02.shtml
http://essayweb.net/history/ancient/prehistory_03.shtml
http://essayweb.net/history/ancient/prehistory_04.shtml
http://coped.people.cofc.edu/FoslPics.html?referrer=webcluster&
Geen opmerkingen:
Een reactie posten