Dirk Drubbel: De naar Homo sapiens ( deel 20: de Homo sapiens sapiens in Afrika)

In deel 20 bespreken we één vindplaats van de vroege Homo sapiens sapiens in Afrika. Volgens de antropoloog Chris Stringer is het meer dan waarschijnlijk dat er in de toekomst nog sites worden ontdekt in Afrika.

De weg naar Homo sapiens - index
http://dirkdrubbel.blogspot.be/2014/08/de-weg-naar-homo-sapiens-index.html

Migratie van Hominiden
(1) Homo sapiens (2) Homo neanderthalensis (3) vroegere Hominiden

Las Geel

Las Geel site
graniet massief

- De site bestaat uit rotswoningen (abri sous roche of rockshelter) in een rotsmassief uit rode graniet zo'n 59 km ten Noorden van de stad Hargeisa in Somalië
- Aan de voet is er een samenloop van 2 Wadi's (*) vandaar de naam Las Geel wat " drenkplaats voor dromedarissen" betekent.
(*) Wadi is een rivierbedding waarin slechts sporadisch water stroomt, bv. na hevige regen.

Xavier Gutherz

- In 2002 werd tijd,ens een archeologische prospectie, de site (*) ontdekt door de archeoloog Xavier Gutherz.
(*) De site was reeds lang bekend door de inheemse bevolking die de rotschilderingen toeschreven aan Engelse militairen uit de koloniale periode.

Las Geel
Abri sous roche

- De "abris sous roche" zijn 3-5 m diep en 10-15 m lang.
Van de 30 rockshelters zijn er op de Oostelijke helling 12 beschilderd. Op de Zuidelijke en de Westelijke hellingen zijn er in bepaalde shelters sporen van kleurstof gevonden.
De schilderingen zijn polychroom uitgevoerd met rode en gele oker, zwart, groen en wit.

- De koe wordt het meest afgebeeld op een gestileerde manier met de horens in de vorm van een lier of een boog. De hals is versierd met een brede plastron en de uier wordt expliciet uitgebeeld.
Meermaals wordt, onder de koe, de mens uitgebeeld met de armen gespreid naar boven en de benen in fusiform.
Deze manier van afbeelden symboliseert duidelijk het belang van de koe in de toenmalige samenleving.

Las Geel
stier

Las Geel
koe en mens

- Andere dieren zoals enkele antilopen, één giraf en honden nemen een veel mindere prominente plaats in. De schildering van een roedel honden zou er kunnen op wijzen dat de hond gedomesticeerd was.

Las Geel
kudde koeien

Las Geel
roedel honden

- De ouderdom van de schilderingen werd op deeltjes van de gebruikte kleurstof met de C14 methode radiometrisch bepaald op ca. 5 Ka en stamt derhalve uit het neolithicum.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Neolithicum

http://fr.wikipedia.org/wiki/Laas_Geel

http://www.internationalpolicydigest.org/2013/05/02/ancient-art-in-somaliland-in-limbo/

http://jamesftravel.wordpress.com/2014/02/06/somali-safari-and-beaches-the-cave-paintings-at-laas-geel/

http://somalilandpress.com/laas-geel-shows-early-somali-life-21942

http://www.travbuddy.com/travel-blogs/107937/cave-paintings-Laas-Geel-10#10

http://presse.ffspeleo.fr/article.php3?id_article=125
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/ethio_0066-2127_2003_num_19_1_1049

**********************************************************************************

Dateringsmethodes

* ESR : (Electron Spin Resonance) is een spectroscopische techniek om vrije radicalen te detecteren.

Straling veroorzaakt na een lange periode de vorming van vrije radicalen in het tandglazuur. Met ESR-spectroscopie worden de vrije radicalen gedetecteerd en mits kalibratie kan de ouderdom van de tanden bepaald worden.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Elektronspinresonantie

* Radiometric dating : Radiometrische datering die steunt op het radioactief verval van natuurlijke isotopen met o.a. U/Pb, U/Th, Ar40/Ar39, U238/U234, C14 ...

http://nl.wikipedia.org/wiki/Radiometrische_datering

* Fission Track Dating : Radiometrische datering die steunt op de analyse van de splijtingsporen die U238 bij zijn verval achterlaat in kristallen of vulkanisch glas. Voorwaarde is dat de kristallen voldoende U238 bevatten.( Zr bevat voldoende U238 )

De Fission Track Methode (FTM) wordt gebruikt in een bereik van 0.1 - 20000 Ma om vulkanische erupties en artefacten te dateren.
http://en.wikipedia.org/wiki/Fission_track_datinghttp://www.minpet.ugent.be/fission.htm

* Accelerated Mass Spectrometry : Wordt toegepast indien uiterst weinig materiaal beschikbaar is (< 1 mg). De C14 isotopen worden via de massaspectrometer afgezonderd zodat voldoende materiaal beschikbaar is.
http://archaeology.about.com/od/amthroughanterms/g/ams_radiocarbon.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Accelerator_mass_spectrometry

* Amino Acid Dating : Aminozuren zijn optisch actief (d & l configuratie). Enkel het
l -Aminozuur komt voor in levende organismen. Na afsterven ontstaat er na verloop van tijd door racemisatie een racemisch mengsel van d- en l- Aminozuren. De verhouding d/l is een maat voor de ouderdomsbepaling.
http://en.wikipedia.org/wiki/Amino_acid_dating

* Fluorine dating : Relatieve datering door meten van het gehalte aan F- verbindingen (Fluoriden) in beenderen. Beenderen nemen Fluor op uit het grondwater waarna zich F-verbindingen vormen die accumuleren in de beenderen. Het gehalte is een relatieve maat voor de ouderdom m.a.w. bij verschillende beenderen kan bepaald worden " ouder dan "

http://nl.wikipedia.org/wiki/Radiometrische_datering

* Oxygen Isotope Stage : is een onderdeel van chronostratigrafie d.i. het dateren van gesteenten.
De methodiek is gebaseerd op het feit dat de 3 isotopen van Zuurstof (99.759% O16, 0.0374% O17, 0.2039% O18) in een bepaalde verhouding aanwezig zijn onder een gebonden vorm in water (H2O).
Er bestaat een evenwicht tussen de gehaltes aan isotopen in de atmosfeer (waterdamp) en de oceanen.
Bij het verdampen wordt dit evenwicht verbroken omdat water met het O16 isotoop gemakkelijker verdampt dan water met de zwaardere isotopen. Wanneer het regent wordt het evenwicht hersteld.
In de ijstijden daarentegen valt op de hogere breedten de neerslag onder de vorm van sneeuw die overgaat in ijs en niet terugvloeit naar de oceanen , waardoor het evenwicht voor langere tijd verbroken wordt : de oceanen bevatten in de ijstijden meer O18 dan in de warmere periodes.
Deze gewijzigde verhouding vindt men terug in het CaCO3 waaruit het skelet is opgebouwd.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Marine_Isotope_Stage
http://en.wikipedia.org/wiki/Cosmogenic_nuclide

geel = gematigd klimaat
bauw = ijstijden

* Thermoluminescence : dateringsmethode die gebaseerd is op het feit dat kristallijne structuren in sedimenten worden " aangeslagen" door de achtergrondstraling.

Wanneer de sedimenten tijdens de meting worden verhit zenden ze een zwak lichtsignaal uit proportioneel met de, in de loop der tijden, ontvangen straling.
http://en.wikipedia.org/wiki/Thermoluminescence_dating

* Optically Stimulated Luminescence : OSL is afgeleid van de thermoluminescence, maar i.p.v verhitting worden de sedimenten gestimuleerd door licht.
http://en.wikipedia.org/wiki/Optically_stimulated_luminescence

* Paleomagnetisme : Paleomagnetisme is de meting van de richting van het magnetisch veld in gesteenten. Omdat het aardmagnetisch veld in de loop der tijden regelmatig omkeerde kan het als ruwe datering gebruikt worden.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Omkering_van_het_aardmagnetisch_veld
http://en.wikipedia.org/wiki/Paleomagnetism

* Cosmogenic dating steunt op de meting van de isotopen Be10 en Al 26 die uit het SiO2 van het kwartshoudend gesteente zijn ontstaan door kosmische straling. De hoeveelheid van die isotopen geeft in combinatie met hun radioactief verval een maat voor de duur dat het gesteente werd blootgesteld of werd bedekt na de blootstelling aan de kosmische straling.

http://en.wikipedia.org/wiki/Surface_exposure_dating
http://en.wikipedia.org/wiki/Cosmogenic_nuclide
http://www.antarcticglaciers.org/glacial-geology/dating-glacial-sediments-2/cosmogenic_nuclide_datin/
http://www.landforms.eu/cairngorms/cosmo.htm

* TIMS analyse
Bij een TIMS analyse (Thermal Ionisation Mass Spectrometry) wordt de vorming van ionen thermisch gestimuleerd. De ionen worden door de massaspectrometer gescheiden. De ratio van de verschillende isotopen is een maat voor de ouderdom.
http://serc.carleton.edu/research_education/geochemsheets/techniques/TIMS.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Thermal_ionization_mass_spectrometry

* DNA clock
(*) "DNA clock" of het tijdsverloop voor het optreden van een mutatie in het mtDNA is een maat voor de ouderdom. Over die maat is men het nog niet eens.
http://www.nature.com/news/studies-slow-the-human-dna-clock-1.11431
http://scitechdaily.com/improved-estimates-of-dnas-mutation-rate-paint-clearer-picture-of-human-prehistory/

* Magnetostratigrafie is het relatief dateren van gesteentelagen aan de hand van het magnetisme in die gesteentelagen. Magnetostratigrafie maakt gebruik van de omkeringen van het aardmagnetisch veld die in de loop van de geologische geschiedenis plaatsvonden
http://en.wikipedia.org/wiki/Magnetostratigraphy